فرهنگ رضوی

ظهور صفویان و به‎دنبال آن رسمی‎سازی مذهب تشیّع در ایران، تحولات فرهنگی زیادی پدید آورد که آثار آن تا به امروز نیز باقی است. پادشاهان صفوی در این راه از ابزارهای متعددی استفاده کردند که توسعه اماکن ... بیشتر ظهور صفویان و به‎دنبال آن رسمی‎سازی مذهب تشیّع در ایران، تحولات فرهنگی زیادی پدید آورد که آثار آن تا به امروز نیز باقی است. پادشاهان صفوی در این راه از ابزارهای متعددی استفاده کردند که توسعه اماکن مذهبی شیعی، یکی از آنها بود. بی‎گمان مهم‎ترین مکان مذهبی در ایران، حرم مطهر امام رضا (علیه‎السلام) بود. بارگاه علی‎بن‎موسی‎الرضا (علیهماالسلام) با توجه به اینکه در درون مرزهای قلمروِ صفوی بوده و صفویان نیز خود را از طریق امام موسی کاظم (علیه‎السلام) منسوب به آن حضرت می‎دانستند، نسبت به قبور سایر ائمه (علیهم‎السلام) از موقعیت خاصی برخوردار بوده است. از این‎رو، پادشاهان صفوی توجه ویژه‎ای به این آستانه مقدس داشته و از ظرفیت‎های آن مکان برای ترویج تشیع بهره‎برداری کردند. این پژوهش سعی دارد ضمن تبیین جایگاه حرم مطهر رضوی در درون سیاست مذهبی صفویان برای ترویج تشیّع، به‎صورت موردی نگاهی به کارکردهای این مکان در امر توسعة تشیّع داشته باشد. در این نوشتار برای رسیدن به درک مناسبی از این موضوع، جایگاه این مکان در تاریخ‎نگاری عصر صفوی بررسی خواهد شد.. گزارش‎های تاریخی حکایت از توجه زیاد پادشاهان صفوی به این بارگاه مطهر دارد و زیارت، توسل، عبادت و اعتکاف و دفن در حرم و... از مواردی هستند که مورد توجه مورخان قرار گرفته‎اند.

شناسایی نیازهای زائران سالمند در اماکن متبرکه و مذهبی (مورد مطالعه: حرم مطهر حضرت رضا(علیه السلام))

مرتضی رجوعی؛ امیر عباس مومنی

دوره 7، شماره 26 ، مرداد 1398، صفحه 37-69

https://doi.org/10.22034/farzv.2019.91395

چکیده

در عصر حاضر، گسترش روزافزون تمایل انسان‌ به باورهای الهی و توجه به دین و مذهب باعث گردیده تا جوامع مختلف بشری به حضور در اماکن مذهبی و زیارتی تمایل بیشتری نشان دهند. از طرفی نیز پدیده سالمندی در جهان کنونی ... بیشتر در عصر حاضر، گسترش روزافزون تمایل انسان‌ به باورهای الهی و توجه به دین و مذهب باعث گردیده تا جوامع مختلف بشری به حضور در اماکن مذهبی و زیارتی تمایل بیشتری نشان دهند. از طرفی نیز پدیده سالمندی در جهان کنونی و به‎خصوص ایران، به دلیل تغییرات جمعیت‌شناختی و کاهش میزان موالید و مرگ‎ومیر، رو به افزایش است. از طرفی دیگر، ایران کشوری مذهبی شناخته می‎شود و حضور روزافزون زائران و عبادت‎کنندگان سالمند در اماکن متبرکه و مذهبی کشور و الزام پاسخگویی و خدمت‌رسانی متناسب با این قشر، توجه ویژه به شناخت نیازهای سالمندان در این اماکن را می‎طلبد. پژوهش حاضر با استفاده از داده‌های حاصل از مصاحبه با نخبگان آستان قدس رضوی و روش کیفی نظریه‌پردازی داده‎بنیاد و استفاده از نرم‎افزار «مکس کیو دی ای» مدل مفهومی نیازهای سالمندان را در قالب 12 مقوله متناسب با 5 نیاز اساسی آنان در قالب تئوری انتخاب ارائه کرده است. این پژوهش افزایش امنیت برای زندگی و نیازهای جسمی و روحی سالمند را در نیاز به بقا؛ حسّ تعلق و پیوند عاطفی، تماس و ارتباط فیزیکی و هدیة متبرک سالمند را در نیاز به عشق و احساس تعلق؛ موفقیت، رفتار مطابق دلخواه و احترام به سالمند را در نیاز به قدرت؛ آرامش، عدم مزاحمت زائر و آزادی جهت انتخاب و خلاقیت سالمند را در نیاز به آزادی؛ و با دیگران بودن در مکان مذهبی و تکرار زیارت و عبادت سالمند را در نیاز به تفریح؛ مدل‎سازی کرده است.

بایسته‎های فرهنگی و اجتماعی زیارت مرقد مطهّر رضوی

محمد رضا آرام

دوره 7، شماره 26 ، مرداد 1398، صفحه 71-99

https://doi.org/10.22034/farzv.2019.91396

چکیده

بارگاه مقدس رضوی هرچند خود منشأ ظهور فرهنگ رضوی و نیز استمرار فرهنگ مودت اهل‎بیت (علیهم السلام) است و در در مقاطع حساس تاریخ، جولانگاه حرکت‌های مذهبیِ بسیار موثر در ثبات و همچنین گسترش فرهنگ شیعه بوده ... بیشتر بارگاه مقدس رضوی هرچند خود منشأ ظهور فرهنگ رضوی و نیز استمرار فرهنگ مودت اهل‎بیت (علیهم السلام) است و در در مقاطع حساس تاریخ، جولانگاه حرکت‌های مذهبیِ بسیار موثر در ثبات و همچنین گسترش فرهنگ شیعه بوده است، لیکن عظمت و شأن این بارگاه چنانکه شایسته است، رعایت نشده است. در این میان، آنچه بیش از همه مشهود است، ضعف آموزش‌های فرهنگی و آداب زیارت حرم حضرات معصومین (علیهم السلام) است. همه ساله خیل مشتاقان زیارت حرم امام رضا (علیه السلام) فرصت بسیار مغتنمی را در اختیار مسئولان و متولیان فرهنگی کشور قرار می دهد که از طرفی عشق و محبت شیعیان زمینه بسیار مساعدی برای فرهنگ‎پذیری ناب قرآنی و اهل بیتی ایجاد می کند که توجه، برنامه ریزی و آموزش‌های لازم، موجب رشد و تعالی فرهنگی و خشنودی اهل بیت (علیهم السلام) و کسب رضایت و توفیق الهی است؛ و از طرف دیگر غفلت از این امر بسیار مهم، تضییع حق اولیاء‎الله و بی‎احترامی به ساحت قدسی این بزرگواران، موجب محرومیت از فلاحت و عدم بهره‎مندی از توفیقات الهی می شود. این پژوهش با استناد به آیات قرآن و تصریحات معصومین (علیهم السلام) و به روش تحلیلی، در مرحلة اول درصدد تبیین ضرورت شناخت امام معصوم (علیه السلام) و نیاز جدی به ارائه آموزش‎های معرفت‎افزا نسبت به مقام اهل‎بیت (علیهم السلام) و نیز بررسی وجوه مختلف مردم‎شناسی زیارت و تأثیر آن بر فرهنگ عمومی و انسجام اجتماعی است و به صورت خاص، لزوم توجه شایسته به «بایسته‎های فرهنگی و اجتماعی» و رعایت آداب زیارت مرقد مطهر امام رضا (علیه السلام) را بررسی می‌کند.

بررسی ابعاد و آثار کرامت انسان از دیدگاه امام رضا (علیه‎السلام) و مکاتب روان‎شناسی

رحیم بدری گرگری؛ امید ابراهیمی؛ دل آرام محمدی

دوره 7، شماره 26 ، مرداد 1398، صفحه 101-135

https://doi.org/10.22034/farzv.2019.91398

چکیده

شناخت جایگاه انسان و بررسی ابعاد و ویژگی‌های مختلف او یکی از موضوعات محوری در تعالیم ادیان آسمانی ـ به‎ویژه اسلام ـ و مکاتب بشری شمرده شده و تلاش‌ها و راهکارهای فراوانی برای رسیدن او به سعادت نهایی‌اش ... بیشتر

نشان وارون از «علم بلامعلوم» در روایات رضوی

محمدرضا ارشادی نیا

دوره 7، شماره 26 ، مرداد 1398، صفحه 137-155

https://doi.org/10.22034/farzv.2019.91400

چکیده

تبیین کیفیت علم الهی به‎ویژه علم قبل‌الایجاد، از مسائل مهمّ و دشوار حکمت الهی است. روایات گهربار امامان معصوم (علیهم‎السلام) در هر دوره ناظر به بیان این معارف عمیق است، که بر اثر بطون معجزنظام خود ... بیشتر تبیین کیفیت علم الهی به‎ویژه علم قبل‌الایجاد، از مسائل مهمّ و دشوار حکمت الهی است. روایات گهربار امامان معصوم (علیهم‎السلام) در هر دوره ناظر به بیان این معارف عمیق است، که بر اثر بطون معجزنظام خود سبب اختلاف دانشوران در مقصود، از مراتب سطح تا ژرفا شده است. صدرالمتألهین گشاینده باب بدیع در شرح نگاری بر روایات الهیات توحیدی از ائمه اهل بیت (علیهم‌السلام) است و مخالفان و موافقان را به تکاپو وا می‌دارد و متأثر از او شرح‌نگاری بر «اصول کافی» تداوم می‌یابد. تبیین روایات درباره علم الهی به‎ویژه کیفیت «علم قبل‌الایجاد»، از دشواری‌های مضاعف برخوردار است. برخی تبیین‌ها بر هیچ مبنای مستحکمی استوار نیست و حذف صورت مسئله را به جای حلّ مسئله نهاده‌اند. در این راستا تفکیک‌گراها در تبیین خود به زدودن حیثیت ذات‌‌الاضافه از مفهوم علم اقدام و از آن به «علم بلامعلوم» تعبیر کرده‌اند و آن را عین عبارت موجود در روایات یعنی «عالم إذ لامعلوم» انگاشته‌اند. این فراز، نخست از امیرمؤمنان و سپس امام باقر و امام صادق و در نهایت از امام رضا (علیهم صلوات‌الله) نقل شده است. تلاش تفکیکی‌ها در ردیه‌نویسی و تحویلی‌نگری بر تبیین صدرالمتألهین و فربه‌نمایی نظر خود خلاصه می‌شود. مقلدان آنان با همین روش به ترویج نظر خود و نقد نظریه رقیب پرداخته‌اند. جهت فروغ‌یابی از محتوای این روایات، ادعاهای تفکیک‌گرایان در این خصوص، مورد واکاوی قرار گرفته‌است.

مؤلفه های گفتمان مبتنی بر آزاداندیشی در مناظره های رضوی؛ راهبردی آرمانی برای آسیب‎شناسی چالش ها و موانع تحقق کرسی های آزاداندیشی

محمد غفوری فر؛ علیرضا حسینی

دوره 7، شماره 26 ، مرداد 1398، صفحه 157-190

https://doi.org/10.22034/farzv.2019.91401

چکیده

کرسی‌های آزاداندیشی به‎عنوان فرایندی مبتنی بر عقلانیت و به‎کارگیری خردجمعی در جهت تحقق‎بخشیدن به جنبش نرم‎افزاری و توسعة همه‎جانبة کشور، همواره مورد توجه بسیاری از اندیشمندان و متفکران بوده ... بیشتر

مهم ترین مؤلفه های حکومت مطلوب در اندیشه و کنش سیاسی امام رضا (علیه السلام)

محمدرضا حاتمی؛ علیرضا بیگی؛ سجاد رفیعیان

دوره 7، شماره 26 ، مرداد 1398، صفحه 191-218

https://doi.org/10.22034/farzv.2019.91402

چکیده

حکمرانی و حکومت مطلوب همواره موضوع بحث تشیّع بوده است. مذهب تشیّع برای تبیین حکومت مطلوب دینی به ثقلین رجوع کرده و تلاش داشته تا پس از مطالعه کتاب وحی و تبیین مفاهیم حکمرانی در آن، مؤلفه‌های حکومت مطلوب ... بیشتر حکمرانی و حکومت مطلوب همواره موضوع بحث تشیّع بوده است. مذهب تشیّع برای تبیین حکومت مطلوب دینی به ثقلین رجوع کرده و تلاش داشته تا پس از مطالعه کتاب وحی و تبیین مفاهیم حکمرانی در آن، مؤلفه‌های حکومت مطلوب را از سیره اهل‌ بیت (علیهم‎السلام) استخراج کند. از دوران‎های مهم جهت استخراج مهم‌ترین مؤلفه‌های حکومت مطلوب دینی دوران ولایتعهدی امام رضا (علیه‎السلام) است. حضرت رضا (علیه‎السلام) تلاش داشتند تا احکام اسلامی را در دوران ولایتعهدی خود اجرا کنند. این پژوهش در پی پاسخگویی به این سؤال است که مهم‌ترین مؤلفه‌های حکومت مطلوب از منظر حضرت رضا (علیه‎السلام) چیست؟ مسئله اصلی پژوهش این است که امام رضا (علیه‎السلام) در دربار عباسی، چه مؤلفه‎هایی را برای حکومت اسلامی مدّنظر داشتند؟ پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی‎ـ‎تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای به مطالعه دوره‌های مختلف ولایتعهدی ایشان پرداخته و مهم‌ترین مؤلفه‌های حکومت مطلوب از منظر ایشان را استخراج کرده است. روش قصدگرای هرمنوتیک اسکینر چارچوب نظری این پژوهش را تشکیل می‌دهد که بر طبق آن زمانه حضرت رضا (علیه‎السلام) شرح داده شده، سپس مفاهیم مهمّ حکومت مطلوب از منظر امام رضا (علیه‎السلام) تبیین شده است. البته، باید به این نکته اشاره داشت که مهم‎ترین مؤلفه‌های حکومت مطلوب از منظر ایشان که در این مقاله بیان شده، صرفاً مؤلفه‎های احتمالی مدّنظر نویسندگان پژوهش حاضر از دیدگاه امام رضا (علیه‎السلام) است وگرنه ایشان هیچ‎گاه به‎صورت مستقیم چنین مؤلفه‌هایی را برای حکمرانی مطلوب اسلامی بیان نکرده‌اند.

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 11 (1402)

دوره 10 (1401)

دوره 9 (1400)

دوره 8 (1399)

دوره 7 (1398)

دوره 6 (1397)

دوره 5 (1396)

دوره 4 (1395)

دوره 3 (1394)

دوره 2 (1393)

دوره 1 (1392)

دوره و شماره: دوره 7، شماره 26، مرداد 1398، صفحه 9-219

جایگاه حرم مطهر رضوی در سیاست مذهبی صفویان

چکیده

شناسایی نیازهای زائران سالمند در اماکن متبرکه و مذهبی (مورد مطالعه: حرم مطهر حضرت رضا(علیه السلام))

چکیده

بایسته‎های فرهنگی و اجتماعی زیارت مرقد مطهّر رضوی

چکیده

بررسی ابعاد و آثار کرامت انسان از دیدگاه امام رضا (علیه‎السلام) و مکاتب روان‎شناسی

چکیده

نشان وارون از «علم بلامعلوم» در روایات رضوی

چکیده

مؤلفه های گفتمان مبتنی بر آزاداندیشی در مناظره های رضوی؛ راهبردی آرمانی برای آسیب‎شناسی چالش ها و موانع تحقق کرسی های آزاداندیشی

چکیده

مهم ترین مؤلفه های حکومت مطلوب در اندیشه و کنش سیاسی امام رضا (علیه السلام)

چکیده