نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانش آموخته دکترای مدیریت گردشگری
2 استادیار گروه گردشگری، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران
چکیده
گردشگران می‌توانند محیط زیست را به خطر بیندازند، باعث تغییر آن شوند و آثار منفی بسیار زیادی در آن به بار آورند؛ اما شناخت صحیح فعالان گردشگری از آموزه‌های دین و بزرگان درباره حفظ محیط زیست و پایبندی به این ارزش‌ها می‌تواند به کنترل و نظارت رفتار صحیح خود و گردشگران در محیط‌های طبیعی کمک کند. از این‌رو، هدف این پژوهش نحوة تأثیر آموزه‌های اسلامی رضوی بر خرید محصولات و خدمات گردشگری دوستدار طبیعت است. نوع پژوهش توسعه‌ای کاربردی و توصیفی پیمایشی بوده و جمع‌آوری داده‌ها بر اساس پرسش‌نامه‌ای متشکل از 37 سؤال و انتخاب هدفمند نمونة 102 نفری از فعالان صنعت گردشگری انجام گرفته است. یافته‌های پژوهش از تأثیر مثبت متغیر آموزه‌های اسلامی رضوی بر جمع‌گرایی فعالان گردشگری حکایت دارد. همچنین بر مبنای یافته‌های پژوهش، میان جمع‌گرایی با دغدغة زیست‌محیطی و تمایل به پرداخت، سواد زیست‌محیطی با تمایل به پرداخت، دغدغة زیست‌محیطی با تمایل به پرداخت برای محصولات و خدمات سبز گردشگری ارتباط وجود دارد؛ اما میان آموزه‌های اسلامی رضوی با سواد زیست‌محیطی و سواد زیست‌محیطی با دغدغة زیست‌محیطی ارتباط معناداری مشاهده نشد. تبیین کاربردی دیدگاه‌های محیط زیستی اسلامی رضوی در حوزه‌های گردشگری و ثبت روز ملی محیط‌بان مصادف با میلاد امام هشتم(ع) بر اساس نتایج این پژوهش پیشنهاد می‌شود.
کلیدواژه‌ها
ـ قرآن کریم. (1388). ترجمه محمدمهدی فولادوند. قم: اسوه.
ـ ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. (1378ق). عیون اخبار الرضا. تهران: جهان.
ـ اسدی، معصومه و محرابی، محبوبه. (1397).«بررسی عوامل زمینه‌ای و اجتماعی مؤثر بر رفتارهای زیست‌محیطی شهروندان بندرعباس». پژوهشنامه فرهنگی هرمزگان. دوره 10. شماره 15. صص: 118-132.
ـ پازکی، معصومه و یوردخانی، مختار. (1393). «واکاوی و بررسی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری سبز روستای توچال (براساس روش تئوری بنیادین)». نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی. سال هفتم. شماره 1. صص: 237-248.
ـ پورجمشیدی، حدیث؛ مهدی‌زاده، حسین؛ غلامرضایی، سعید؛ شیری، نعمت اله. (1395). «عوامل مؤثر بر گرایش به رفتار مصرف پایدار: مورد مطالعه شهر خرم‌آباد». آموزش محیط زیست و توسعه پایدار. دوره 4. شماره 4. صص: 55-64.
ـ چاهوکی، محمدعلی. (1389). روش های تحلیل چندمتغیره در نرم‌افزار. تهران: دانشگاه تهران.
ـ حاجی‌زاده میمندی، مسعود؛ سیار خلج، حامد؛ شکوهی‌فر، کاوه. (1393). «بررسی عوامل فرهنگی مرتبط با رفتارهای محیط‌زیستی (موردمطالعه: شهر یزد)». جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه. دوره 3. شماره 1. صص: 83-107.
ـ حاجیلو، فتانه؛ علیزاده، محمدباقر؛ سولماز سقلی، اقدم. (1399). «رابطه سواد بوم‌شناختی، سرمایه اجتماعی و رضایت از زندگی با دغدغه محیط‌زیستی (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه تبریز)». علوم محیطی. دوره 18. شماره 4.صص: 69-84.
ـ حبیبی، بینا و ابراهیم‌پور، داوود. (1394). «رابطه سرمایه اجتماعی و دین داری با احساس ارتباط و پیوستگی با طبیعت نزد دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز». مطالعات جامعه شناسی. دوره 7 . شماره 26 . صص: 85-98.
ـ داوری، علی و رضازاده، آرش. (1392). مدل‌سازی معادلات ساختاری با نرم‌افزار PLS. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
ـ رفعت‌جاه، مریم و وفادار، زینب. (1393). «سبک زندگی و نسبت آن با هویت دینی». مطالعات توسعه اجتماعی- فرهنگی. دوره 3. شماره 2. صص: 113-137.
ـ رنجبریان، بهرام ؛ زاهدی، محمد. (1391). شناخت گردشگری. اصفهان: چهارباغ.
ـ سبحانی نژاد، مهدی و نجفی، حسن. (1393). «تحلیل ابعادشناسانة مسئولیّت‌پذیری در سبک زندگی اسلامی». سراج منیر. 5(16). صص: 151-170.
ـ شجاعی‌زند، علیرضا. (1384). «مدلی بر سنجش دینداری در ایران، مجله جامعه‌شناسی ایران». دوره ششم. شماره اول. صص: 34-66.
ـ شریفی، عنایت. (1400). «سبک و سیرۀ امام رضا (علیه اسلام) در تربیت اخلاقی افراد جامعه». فرهنگ رضوی. دوره 9. شماره 33. صص: 203-224.
ـ صالحی، صادق؛ امامقلی، لقمان. (1391). «مطالعه تجربی رابطه آگاهی و رفتارهای زیست‌محیطی». مسائل اجتماعی ایران. دوره 3. شماره 1. صص: 121-147.
ـ صالحی، صادق. (1393). «رفتارهای زیست‌محیطی، دانش زیست‌محیطی و تحصیلات». مجله علوم تربیتی. دوره 18. شماره 2. صص: 201-226.
ـ ضیایی، محمود. (1383). «وضعیت نیروی انسانی و آموزش در بخش گردشگری (با تأکید بر استان تهران)». مطالعات مدیریت گردشگری. دوره 2. شماره 6. صص: 19-37.
ـ فتائی، ابراهیم؛ حسن‌پور کورنده، حامد؛ حسن‌پور کورنده، هانی؛ اوجاقی، اکرم. (1393). «تحقیقی در جایگاه برتر شناخت و حفظ محیط‌زیست درآیات قرآنی و روایات و ادیان اسلامی». اولین کنفرانس ملی آلودگی‌های محیط زیست با محوریت زمین پاک. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی استان اردبیل.
ـ فراهانی‌فرد، سعید؛ فراهانی‌فرد، محمدعلی. (1392). «محیط زیست و نظام اخلاقی آن در اسلام». معرفت اقتصاد اسلامی. سال 4. شماره 2. صص: 152-165.
ـ فراهانی‌فرد، سعید؛ محمدی، یوسف. (1388). «مبانی اخلاقی محیط زیست از نگاه اقتصاد متعارف و قرآن». قبستان. سال 14. دوره 3. صص: 179-208.
ـ قاسمی، علی اصغر ؛ شاه‌ولی، منصور. (1397). «پارادایم دینی (اسلامی) آموزش صیانت از منابع طبیعی». نشریه مجلس و راهبرد. سال 26. شماره 97. صص: 227-250.
ـ عطاردی، عزیزالله. (1413ق). مسند الامام الرضا g. لبنان: دار الصفوه.
ـ کاظمی‌نیا، آزاده؛ بابایی، پگاه. (1396). «عوامل موثر بر تمایل به انجام گردشگری پایدار و پرداخت بیشتر برای آن، مطالعات مدیریت گردشگری». دوره 12. شماره 36. صص: 23-43.
ـ کلانتری، خلیل. (1388). مدل‌سازی معادلات ساختاری در تحقیقات اجتماعی-اقتصادی. تهران: انتشارات فرهنگ صبا.
ـ کلینی، محمد بن یعقوب. (1364). الروضة من الکافی. تهران: علمیه اسلامیه.
ـ گلی زواره قمشه‌ای، غلامرضا. (1387). «مدیریت از دیدگاه امام رضا g». پاسدار اسلام . شماره 10. صص: 220:240.
ـ لشکری، علیرضا. (1396). «مصالح فردی و عمومی از منظر اسلام و مکاتب رقیب». جستارهای اقتصادی. دوره 14. شماره 27. صص: 63-88.
ـ مجلسی، محمد باقر. (1440ق). بحار الأنوار . بیروت: داراحیاء التراث العربی.
ـ محقق داماد، سید مصطفی. (1390). «الهیات محیط زیست (گزارشی از آرمان‌شهر علامه اقبال لاهوری)». اخلاق زیستی. دوره 1. شماره 1. صص: 171-192.
ـ مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۸۸). مناظرات تاریخی امام رضا g با پیروان مذاهب و مکاتب دیگر. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
ـ میرزایی، خلیل؛ آقاسیدحسنی، لیلا؛ فلاحی، علی. (1395). «رابطۀ دینداری و عضویت افراد در شبکه‌های اجتماعی نیکوکاری». دین و ارتباطات. سال بیست و سوم. شمارۀ دوم. صص: 147-174.
ـ نبوی، سید عبدالحسین؛ شهریاری، مرضیه. (1393). «دین، اخلاق و محیط زیست». انسان و محیط‌زیست. دوره 12. شماره 2. صص: 69-83.
ـ نجفی، مرتضی؛ باقری نصرآبادی، علی. (1399). «بازشناسی فرایندهای مدیریت فرهنگی امام رضا g». فرهنگ رضوی. 8(2). صص: 57-81.
ـ نعیمی، امیر؛ رضائی، روح‌اله؛ موسی‌پور، سیده کوثر. (1399). «نسبت آگاهی و دغدغه‌ها با رفتارهای زیست‌محیطی در جوامع روستایی». بررسی مسائل اجتماعی ایران. 11(1). صص: 343-363.
ـ نواح، عبدالرضا؛ فروتن کیا، شهروز؛ پورترکارونی، محمد. (1390). «بررسی رابطه بین میزان دینداری با ارزش‌ها و رفتارهای زیست‌محیطی شهروندان (مطالعۀ موردی: شهر اهواز)». مطالعات جامعه‌شناختی شهری. دوره 1. شماره 1. صص: 77-97.
منابع لاتین
- Alba, J.W. and Hutchinson, J.W., 1987. Dimensions of consumer expertise. Consumer Research. 13 (4), 54-41.
- Amor, L. (1992). Promoting sustainable tourism, the Canadian approach. Montreal: Quebec.
- Ayodeji, I. 2010. Exploring secondary school student understanding and practices of waste management in Ogun State. Environmental and science Education. 5(2), 215-201.
- Bamberg, S. 2003. How does environmental concern influence specific environmentally related behaviors? A new answer to an old question. Environmental Psychology. 23 (1), 32-21.
- Beisner, E.C. 2000. A biblical perspective on environmental stewardship. available at: www.acton. org/public-policy/environmental-stewardship/theology-e/biblical-perspective-environmental-ste wardship (accessed 5 December 2020).
- Cho, Y.N., Thyroff, A., Rapert, M.I., Park, S.Y. and Lee, H.J., 2012. To be or not to be green: Exploring individualism and collectivism as antecedents of environmental behavior. Business Research. 66 (8), 1059-1052.
- Dunlap, R.E. and Jones, R.E., 2002. Environmental concern: conceptual and measurement issues. in Dunlap, R.E. and Michelson, W. (Eds), The Handbook of Environmental Sociology, Greenwood Press, Greenwich. 524-482.
- Fang, W. Lien, C. Huang, Y. Han, G. Shyu, G. Chou, J. and Ng, E., 2018. Environmental Literacy on Ecotourism: A Study on Student Knowledge, Attitude, and Behavioral Intentions in China and Taiwan. Sustainability. 10 (6), 1908-1886.
- Felix, R. and Braunsberger, K., 2016. I believe therefore I care: the relationship between religiosity, environmental attitudes, and green product purchase in Mexico, International Marketing Review. 33 (1), 155-137.
- Fuhrer, U., 1995. Sozialpsychologisch fundierter Theorierahmen fur eine Umweltbewusstseinsforschung, Psychologische Rundschau. 46, 103-93.
- Hedlund, T., Marell, A., and Garling, T., 2012. The mediating effect of value orientation on the relationship between socio-demographic factors and environmental concern in Swedish tourists' vacation choices. Ecotourism. No 11, 33-16.
- Henseler, J; Ringle, C.M; Sarstedt, M., 2015. A new criterion for assessing discriminant validity in variance-based structural equation modeling. The Academy of Marketing Science. No 43, 135-115.
- Khan, M.N. and Kirmani, M.D., 2018. Role of religiosity in purchase of green products by Muslim students: Empirical evidences from India. Islamic Marketing. 9 (2), 526-504.
- Kirmani, M.D. and Khan, M.N., 2016. Environmental concern to attitude towards green products: evidences from India. Serbian Journal of Management. 11 (2), 179-159.
- Laroche, M; Toffoli, R; Kim, C; Muller, T.E., 1996. The influence of culture on pro-environmental knowledge, attitudes, and behavior: a Canadian perspective. Advances in Consumer Research. 23 (1), 202-196.
- Leonidou, L.C.; Leonidou, C.N; Kvasova, O., 2010. Antecedents and outcomes of consumer environmentally friendly attitudes and behavior. Marketing Management. 26 (13/14), 1344-1319.
- Nath, V; Kumar, R; Agrawal, R; Gautam, A; Sharma, V; 2013. Impediments to adoption of green products: an ism analysis. Promotion Management. 20 (5), 520-501.
- Nguyen, T.N.; Lobo, A; Greenland, S., 2017. The influence of cultural values on green purchase behavior. Marketing Intelligence and Planning. 35 (3), 21-1.
- Tang, z., 2015. An integrated approach to the evaluating the coupling coordination between tourism and the environment. Tourism management. No 46, 19-11.
- Vogel, D., 2001. How green is Judaism? Exploring Jewish environmental ethics. Business Ethics. 11 (2), 363-349.
- Weigel, R. H., 1983. Environmental attitudes and the prediction of behavior, In N. R. Feimer, and E. S. Geller (Eds.), Environmental Psychology (pp. 257–287). New York: Praeger.اتین
)