نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه مطالعات فرهنگ و ارتباطات داشگاه باقرالعلوم (ع)

چکیده

یکی از مسائل جوامع مدرن، تعدد و تکثر گروه‌های مرجع است که انسان‌ها را با بحران انتخاب مواجه می‌کند. در همة جوامع برخی انسان‌ها به ‌رتبه و موقعیتی دست می‌یابند که مرجعیت پیدا می‌کنند و افراد زیادی آن‌ها را الگوی خویش قرار می‌دهند. این‌گونه افراد مکتب‌ساز هستند. سؤال این است که در فرهنگ رضوی چه کسانی و با طی چه مراحلی می‌توانند مکتب ساز باشند؟ نگارنده با تحلیل متون به‌جای مانده از امام رضا (ع) و با بهره‌گیری از مفاهیم تولیدشده از سوی نشانه‌شناسان، از قبیل اصل «جانشینی» و «هم‌نشینی» تلاش کرده، به یک سازة مفهومی دست یابد و فرایند مکتب‌سازی در فرهنگ رضوی را نظریه‌پردازی کند. نتایج حاصل از تحلیل متن نشان‌دهندة فرایند پنج مرحله‌ای است که تنها افراد ارتقا یافته به مرحلة پایانی، با ملازمت به اقتضائات آن، شایستگی الگو شدن دارند و می‌توان آن‌ها را به‌عنوان مکتب و اسوه در نظر گرفت. افراد دارای حسن «سمت»، حسن «هدی»، «تماوت در گفتار» و «تخاضع در کردار» اگر بتوانند در مرحلة اقتصادی از «اقتحام»، در مرحلة اجتماعی از «شوهاء»، در مرحلة فرهنگی از «افساد» و در مرحلة سیاسی از «عشواء» پرهیز کنند، به مرحلة پنجم وارد می‌شوند. سردار قاسم سلیمانی، به دلیل داشتن مؤلفه‌های چهارگانه و ارتقا به رتبة نهایی، به‌ویژه شهادت در راه خدا، مثال‌وارة مرحلة پنجم است که مقام معظم رهبری ایشان را در عصر حاضر به عنوان «مکتب» معرفی کردند.

کلیدواژه‌ها

ـ قرآن کریم.
ـ ابن ابی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله. (1404 ق).‏ شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید. مصحح: ابراهیم، محمد ابوالفضل‏. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
ـ ابن اثیر، مبارک ابن محمد. (1367). النهایه فی غریب الحیث و الاثر. قم: اسماعیلیان.
ـ ابن جوزى، عبدالرحمن بن على. (1422ق). ‏زاد المسیر فى علم التفسیر. به تحقیق عبدالرزاق المهدی. بیروت: دار الکتاب العربی.
ـ ابن قاریاغدی، محمد حسین‏. (1429 ق). البضاعة المزجاة (شرح کتاب الروضة من الکافی لابن قاریاغدی). مصحح: حمید احمدى جلفائى. قم: دار الحدیث.
ـ ابن منظور، محمد بن مکرم‏. (1414 ق). لسان العرب‏. مصحح: جمال‌الدین میردامادی. چاپ سوم. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع- دار صادر.
ـ اسمیت، فیلیپ. (1394). نظریه فرهنگی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علمی.
ـ اکبری مزدآبادی، علی. (1400). جستاری در خاطرات حاج قاسم سلیمانی. چاپ سی و یکم. تهران: یا زهرا.
ـ امام خمینی، روح الله. (1378). صحیفۀ امام. تهران: مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
ـ بستانی، فواد افرام؛ مهیار، رضا. (1375). فرهنگ ابجدی. چاپ دوم. تهران: انتشارات اسلامی.
ـ  التفسیرالمنسوب إلى الإمام الحسن بن علی العسکری g. (۱۴۰۹ق). قم: مدرسه الامام المهدی  f.
ـ تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، (1366). تصنیف غرر الحکم و درر الکلم‏. مصحح: مصطفی درایتى. قم: دفتر تبلیغات.
ـ جیلانی، رفیع الدین محمد بن محمد مؤمن‏. (1429 ق). الذریعة إلى حافظ الشریعة (شرح أصول الکافی جیلانى). مصحح: محمد حسین درایتى. قم: ‏ دار الحدیث.
ـ حسینی زبیدی، محمد مرتضى. (1414 ق). تاج العروس من جواهر القاموس.‏ مصحح: على هلالى وعلی سیرى. بیروت: دارالفکر.
ـ خان‌محمدی، کریم. (1399). قرآن و عقلانیت. تهران: نشر نی.
ـ راغب اصفهانى، حسین بن محمد. (1412 ق). مفردات ألفاظ القرآن‏. بیروت: دار القلم- الدار الشامیة.
ـ شریف الرضى، محمد بن حسین‏. (1414 ق). نهج البلاغة (للصبحی صالح). مصحح: فیض الإسلام. قم:
ـ شیرازی، علی. (1400). شاخصهای مکتب شهید سلیمانی. چاپ صدونوزدهم. قم: خط مقدم.
ـ حر عاملى، محمد بن حسن. (1409 ق).‏ وسائل الشیعة. قم: مؤسسة آل البیت b.
ـ صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم. (1383).‏ شرح أصول الکافی (صدرا). مصحح: محمد خواجوى. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
ـ طباطبایى، سید محمد حسین. (1374). المیزان فی تفسیر القرآن‏. ترجمه سید محمد باقر موسوى همدانى‏. چاپ پنجم. قم: جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ طبرسی، احمد بن على‏. (1403 ق). الإحتجاج على أهل اللجاج. به تحقیق محمدباقر خرسان. مشهد: نشر مرتضی.
ـ طبرسی، حسن بن فضل‏. (1412 ق). مکارم الأخلاق. چاپ چهارم. قم: شریف رضی.
ـ طبرسی، فضل بن حسن. (1417 ق). ‏إعلام الورى بأعلام الهدى (ط- الحدیثة). قم: مؤسسة آل البیت.
ـ طریحی، فخر الدین بن محمد. (1375). مجمع البحرین‏. مصحح: احمد حسینى اشکورى. چاپ سوم. تهران: مرتضوی.
ـ العموش، خلود. (1388). گفتمان قرآن، بررسی زبان شناختی پیوند متن و بافت قرآن. ترجمه دکتر سید حسین سیدی. تهران: سخن.
ـ فراهیدی، خلیل بن أحمد. (1409). کتاب العین. چاپ دوم. قم: نشر هجرت.
ـ فیض کاشانی، محمد محسن . (1406 ق).‏ الوافی. اصفهان: کتابخانه امام أمیر المؤمنین على g.
ـ فیومی، أحمد بن محمد. (1414 ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. چاپ دوم. قم: موسسه دار الهجرة.
ـ کلینى، محمد بن یعقوب. (1407 ق). الکافی. مصحح: على اکبر غفارى و محمد آخوندى. چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
ـ مازندرانى، محمد صالح بن احمد. (1382 ق). شرح الکافی- الأصول و الروضة (للمولى صالح المازندرانی). مصحح: ابوالحسن شعرانى. تهران: المکتبه‏ الإسلامیة.
ـ مجلسى، محمد باقر. (1403 ق). بحار الأنوار (ط- بیروت). چاپ دوم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ـ مدنی شیرازی، علی خان بن احمد. (1384). الطراز الأول و الکناز لما علیه من لغة العرب المعول. مشهد: موسسه آل البیت b لاحیاء التراث.
ـ مصطفوى، حسن. (1368)‏. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‏.
ـ مطهرى، مرتضى. (1384). مجموعه آثار استاد شهید مطهرى. چاپ هفتم. تهران: صدرا.
ـ مکارم شیرازى، ناصر. (1428 ق). مختصر الامثل. قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب g.
ـ ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسى‏. (1410 ق). مجموعه ورّام‏. قم: مکتبه فقیه.
 
منابع اینترنتی
ـ خامنه‌ای، سید علی. (1398). خطبه های نماز جمعه. مورخ (27/10/1398). https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=44695
ـ  ـــــــــــــــــــ. (1400). بیانات در دیدار خانواده و ستاد سالگرد شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی. مورخ (11/10/1400). https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=49260
 
منابع لاتین
- Chandler, Daniel. (2007). semiotics: the basics, Second Edition, routledge, new York.