نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیارگروه حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

سیاست جنایی در قبال جرایم علیه اخلاق با توجه به اهمیت ذاتی آن از یکسو و حاکی‌بودن نوع و میزان حمایت حاکمیت از آنها بر جایگاه اخلاق در نظام سیاسی از سوی دیگر، دارای جایگاه خاص و ویژه‌ای می‌باشد که تلاقی دو عنوان حریم خصوصی و حقوق عمومی در این حیطه باعث پیچیده‌تر شدن و در عین حال حساس‌تر شدن آن می‌شود.
سوال اصلی این نوشتار مبانی الزام حکومت در برخورد با جرایم علیه اخلاق است؟ در پاسخ به این سوال با تعمق در منابع فقهی و حقوقی خصوصا روایت معروف فضل بن شاذان از امام رضا(علیه السلام) و با روش توصیفی - تحلیلی مشخص می‌گردد که سیاست مذکور، یک سیاست ترکیبی متشکل از مردم و حکومت می‌باشد که در مقام عمل می‌توان آن را در ذیل اصل امر به معروف و نهی از منکر مشاهده و در قالب قاعده‌ فقهی «التعزیر لکل عمل محرم» تبیین نمود و مبانی دیگری چون فلسفه تشکیل و وظایف حکومت اسلامی، حرمت تظاهر به منکر و شمول حدود نسبت به متعدیان از مرزهای الهی را بدان افزود که با توجه به این مبانی حکومت اسلامی موظف به ورود به حیطه امنیت اخلاقی است.
مستند اصلی این نوشتار عبارت است از روایت ابن شاذان از امام رضا(علیه السلام) که در آن حضرت در پاسخ به این سوال که اگر کسی بگوید چرا خداوند اولی‌الامر قرار داده و مردم را به اطاعت آنان فرا خوانده؟ مطالبی را ناظر به مبانی پیش­گفته فرمودند.

کلیدواژه‌ها

ـ قرآن کریم.
ـ نهج البلاغه.
ـ ابن‎اثیر، مبارک‎بن ابی‎الکرم. (بی‌تا). نهایه فی غریب الحدیث. بیروت: مؤسسه داراحیاء‎التراث‎العربی.
ـ ابن ادریس حلی، محمدبن منصور. (1411ق). السرائر لحاوی لتحریر الفتاوی. قم: انتشارات جامعه‌ مدرسین.
ـ ابن‎بابویه، محمدبن‎علی. (1377). عیون اخبارالرضا. قم: دارالعلم.
ـ ــــــــــــــــــــ . (1361). من لایحضره الفقیه. قم: جامعه‌ مدرسین.
ـ ابن زهره، ابوالمکارم حمزه بن علی. (بی‌تا). غنیهالنزوع (الجوامع الفقهیه). تهران: نشرجهان.
ـ ابن سعیدحلی، یحیی‎. (1405ق). الجامع للشرائع. قم: مؤسسه‌ سیدالشهداء‎العلمیه.
ـ ابنفارس، احمد. (1141ق). معجم مقاییساللغه. بیروت: دارالجبل.
ـ ابن فهدحلی، احمد‎بن محمد. (1407ق). المهذبالبارع. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
ـ ابن قدامه، عبدالرحمن احمد. (بی‌تا). المغنی و الشرح الکبیر. بیروت: دارالکتب‎الاسلامیه.
ـ ابنمنظور، محمدبنمکرم. (6141ق). لسان العرب. بیروت: داراحیاءالتراثالعربی.
ـ امامخمینی، سید روحالله. (3401ق). تحریرالوسیله. قم: اعتماد.
ـ تبریزی، میرزا جوادآقا. (1404ق). اسس الحدود و التعزیرات. قم: جامعه‌ مدرسین.
ـ جزیری، عبدالرحمن. (1406ق). الفقه علی المذاهب الاربعه. چاپ هفتم. بیروت: داراحیاء‎ التراث‎العربی.
ـ جوهری، اسماعیلبنحماد. (8141ق). صحاحاللغه. بیروت: دارالفکر.
ـ حرعاملی، محمدبن‎حسن‎. (بی‌تا). وسائلالشیعه الی تحصیلالشریعه. تحقیق: الربانی الشیرازی، عبدالرحیم. بیروت: داراحیاء‎التراث العربی.
ـ حکیمی، محمدرضا. (1377). الحیاه. چاپ سوم. تهران: مرکز چاپ و نشر.
ـ حلبی، تقی‌الدین‎بن نجم‌الدین (ابوالصلاح). (1400ق). الکافی فیالفقه. اصفهان: مکتبه امام امیرالمؤمنین (ع).
ـ خامنه‌ای، سیدعلی. (1415ق). اجوبة الاستفتاءات. چاپ سوم. بیروت: دارالوسیله.
ـ خوانساری، سید احمد. (1394ق). جامعالمدارک فی شرح مختصرالنافع. تهران: مکتبه‎الصدوق.
ـ خوئی، سید ابوالقاسم. (بی‌تا). مبانی تکملهالمنهاج. نجف اشرف: مطبعه الآداب.
ـ خوری، سعید. (1992م). اقرب الموارد. بیروت: مکتبه لبنان.
ـ راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسینبنمحمد. (بی‌تا). مفردات الفاظ القرآن (المفردات فی غریبالقرآن). بیروت: دارالکتبالعربی.
ـ زبیدی، مرتضی. (1414ق). تاج العروس. بیروت: دارالفکر.
ـ زحیلی، وهبه. (2000م). الفقه المالکی المیّسر. دمشق: دارالکلم الطیب.
ـ شهیدثانی ، زین‌الدین‎بن‎علی. (1403ق). الروضهالبهیه فی شرح اللمعهالدمشقیه. بیروت: داراحیاء ‎التراث‎العربی.
ـ صافی گلپایگانی، لطف‌الله. (1404ق). التعزیر انواعه و ملحقاته. قم: انتشارات جامعة‌ مدرسین.
ـ طباطبائی، سیدعلی. (1412ق). ریاضالمسائل. بیروت: دارالهادی.
ـ طوسی، ابوجعفر محمد‎بن‎حسن. (1416ق). الخلاف فیالاحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة‌ مدرسین حوزة‌ علمیة‌ قم.
ـ ــــــــــــــــــــــــــــ . (1351ق). المبسوط فی‌‎الفقه الامامیه. تهران: المکتبه‎المرتضویه.
ـ علامه حلی، ابومنصور حسن‎بن‎یوسف‎. (1420ق). تحریرالاحکام. قم: مؤسسه‌ امام صادق (ع).
ـ ـــــــــــــــــــــــــــــ . (1412ق). مختلف الشیعه. قم: مرکز الابحاث و الدراسات الاسلامیه.
ـ ـــــــــــــــــــــــــــــ . (1386ق). قواعدالاحکام. تحقیق: موسوی کرمانی، اشتهاردی و علی‌پناه. قم: بی‌نا.
ـ عمید ‌‌‌زنجانی، عباسعلی. (1386). قواعد فقه (بخش حقوق جزا). تهران: انتشارت سمت و مؤسسه‌ مطالعات و تحقیقات علوم اسلامی.
ـ فاضل هندی، محمد‎بن حسن. (1405ق). کشفاللثام. قم: منشورات مکتبه آیه‎الله مرعشی(ره).
ـ فیروزآبادی، محمدبنیعقوب. (5041ق). قاموسالمحیط. بیروت: دارالجبل.
ـ فیومی، احمدبن‎محمد. (1405ق). مصباحالمنیر. قم: مؤسسه دارالهجره.
ـ قریشی، علی‎اکبر. (بی‌تا). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب‎الاسلامیه.
ـ قیاسی، جلال‎الدین. (1380). مطالعه تطبیقی حقوق جزای اسلام و حقوق موضوعه. قم: انتشارات پژوهشکده‌ حوزه‌ و دانشگاه.
ـ کلینی، محمدبن یعقوب. (1401ق). فروعالکافی. بیروت: دارالصعب و دارالتعارف.
ـ ــــــــــــــــــــــ . (1388ق). اصول من الکافی. تصحیح و ﺗﻌﻠﯿﻖ: ﻋﻠﻰ‎اﮐﺒﺮ ﻏﻔﺎرى. ﺗﻬﺮان: داراﻟﻜﺘﺐ اﻻﺳﻼﻣﻴﻪ.
ـ کمال‌الدین، محمدبن عبدالواحد. (بی‌تا). فتحالقدیر. بیروت: داراحیاءالتراث‎العربی.
ـ مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار. چاپ دوم. بیروت: دارالاحیاءالتراثالعربی.
ـ محقق حلّی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفربن الحسن. (1410ق). المختصرالنافع فی الفقهالامامیه. چاپ سوم. تهران: بی‌نا.
ـ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . ( 1403ق). شرائعالاسلام. بیروت: دارالاضواء.
ـ محقق داماد، سیدمصطفی. (1387). قواعد فقه (بخش جزایی). چاپ نهم. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
ـ مصطفوی، حسن. (1360). التحقیق فی کلمات القرآنالکریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـ مفید، محمدبنمحمدبن نعمان. (8831). الارشاد. قم: سرور.
ـ ـــــــــــــــــــــــــــ . (1410ق). المقنعه. قم: جامعه‌ مدرسین.
ـ مکارم شیرازی، ناصر. (1416ق). انوارالاصول. قم: نسل جوان.
ـ منتظری، حسینعلی. (1370). مبانی فقهی حکومت اسلامی. ترجمه و تقریر: محمود صلواتی. قم: نشر تفکر.
ـ نجفی، محمدحسن. (1398ق). جواهرالکلام فی شرح شرائعالاسلام. چاپ ششم. تهران: المکتبهالاسلامیه.
ـ نوری، حسین. (1408ق). مستدرکالوسایل. بیروت: مؤسسه آل‌البیت لاحیاءالتراث.
- Ashworth , Andrew, 1992, Principle of criminal law, New York, Oxford.