نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشکده تربیت مدرس قران کریم مشهد

چکیده

موضوع سرمایه و انباشتن آن در جامعة بشری ازجمله مشکلات ویرانگر در همة اعصار بوده است. امروزه به‌واسطة ابزارهای جدید، محاسبه‌های رایانه‌ای، ماشینی شدن ابزارهای تولید و مصرف، دامنة تخریب و تأثیرگذاری این بیماری بزرگ اجتماعی، بسیار عمیق‌تر شده است. از رهاوردهای شوم آن می‌توان به جنگ‌ها و نابسامانی‌های گسترده در ابعاد اجتماعی که از طریق انباشتن سرمایه و ایجاد نظام سرمایه‌داری است، اشاره کرد. در این نوشتار که به روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی سامان یافته، سعی شده تا نظام سرمایه‌داری و تکاثرگرایی که از جهت مفهومی، مصداقی و کاربرد قرآنی، همان فزون‌طلبی، برتری‌جویی و پیشی گرفتن از دیگران در اندوحتن مال است، در سیرة قولی و فعلی امام رضا(ع)، با معیارها و ملاک‌های تکاثر به‌طور عام و تکاثرگرایی و آثار مادی و معنوی آن بررسی شود. واکاوی سیره و روایت‌های رضوی نشان می‌دهد اصالت دادن به مالکیت انسان، انحصار و احتکار و بینش غلط در کسب مال، از مهم‌ترین معیار و ملاک‌های تکاثر در آموزه‌های دینی است. از سوی دیگر، رباخواری، کم‌فروشی، استثمار و تجمل‌گرایی، از آثار مادی و ترک کارهای خیر و گرایش به سودجویی، بی‌مسئولیتی و فراموش کردن آخرت نیز در شمار آثار معنوی تکاثر بر زندگی شمرده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

قرآن‌کریم.
ابن‌بابویه، محمد‌بن على‏، (1378ق). عیون أخبار الرضا(ع).مصحح سیدمهدی حسینی‌لاجوردی، چاپ اول، تهران‏: جهان‏.
ابن‌بابویه، محمدبن على‏، (1385). علل الشرائع‏. چاپ اول، بی‌نا: کتاب‌فروشی داوری.
ابن‌شعبه حرانی، حسن‌بن علی، (1416ق). تحف العقول عن آل الرسول. الطبعه الرابعه، قم: الاسلامی.
ابن‌فارس، احمدبن فارس، (1404ق). معجم مقاییس اللغه. محقق عبدالسلام محمدهارون، بی‌جا: مکتب الاعلام الاسلامی.
الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا)، (1406ق‏)‏. چاپ اول‏، مشهد: آل البیت(ع).
ایروانی، جواد، (1391). آشنایی با اقتصاد اسلامی. چاپ اول، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
بحرانی‌حسینی، سید هاشم، (1415ق). البرهان فی تفسیر القرآن. الطبعه الاولی، قم: البعثه.
پاینده، ابوالقاسم، (بی‌تا). نهج الفصاحه. گردآورنده و مترجم ابوالقاسم پاینده، بی‌جا: جاویدان.
تمیمی‌آمدی، عبدالواحد، (1382). غررالحکم و دررالکلم. مترجم. محمدعلی انصاری،  چاپ دوم، قم: امام عصر(عج).
حرعاملى، محمد‌بن حسن‏، (1409ق). تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة. مصحح مؤسسة آل‌البیت(ع‏)، چاپ اول، قم: آل‌البیت(ع‏)
حکیمی، محمد، (1376). معیارهای اقتصادی در تعالیم رضوی. چاپ دوم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
حویزی‌عروسی، علی‌بن جمعه، (1415ق). تفسیر نور الثقلین. الطبعه الرابعه، قم: اسماعیلیان.
راغب‌اصفهانی، ابوالقاسم حسین‌بن محمد،  (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. محقق صفوان عدنان داودی، الطبعه الاولی، بیروت: الدار الثاقبه.
سبحانی، جعفر، (1391). سیمای اقتصاد اسلامی. چاپ سوم، قم: امام صادق(ع).
شریف‌رضی، محمد‌بن حسین‏، (1414ق‏). نهج البلاغه. مصحح صبحی صالح، چاپ اول، قم‏: هجرت.
صافى، محمودبن عبد‌الرحیم‏، (1418ق). الجدول فى اعراب القرآن‏. چاپ چهارم‏، بیروت: دارالرشید مؤسسة الإیمان‏.
صدر، سید محمدباقر، (1350). اقتصاد ما. ترجمه محمدکاظم موسوی، چاپ اول، بی‌جا: اسلامی.
طباطبایی، محمد‌حسین، (1390). تفسیر المیزان. مترجم سید محمدباقر موسوی‌همدانی، چاپ سی و یکم،  قم: اسلامی.
طبرسی، حسن‌بن فضل، (1389). مکارم الاخلاق. تصحیح عبدالرحیم عقیقی‌بخشایشی، چاپ چهارم، قم: نوید اسلام.
طبرسی، فضل‌بن حسن، (1378). مجمع البیان فی تفسیر القران. مترجم علی کرمی، تهران: فراهانی.
طریحی، فخرالدین، (1375). مجمع البحرین. به کوشش سید احمد حسینی، تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی.
عطاردی، عزیزالله، (1351). مسند الامام الرضا). بی‌جا: الصدوق.
على‌بن موسى، امام هشتم(ع)، (1406ق). صحیفة الإمام الرضا(ع). مصحح محمدمهدى نجف، مشهد: کنگرة جهانى امام رضا(ع)، چاپ اول‏.
فخررازی، محمد، (1423ق). مفاتیح الغیب. بیروت: دارالفکر.
فراهیدی، خلیل‌بن احمد، (1410ق). کتاب العین. قم: هجرت.
قمى، عباس‏، (1414ق). سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار. چاپ اول، قم‏: اسوه‏.
قمی‌مشهدی، محمدبن محمدرضا، (1368). کنز الدقائق و بحر الغرائب‏. مصحح حسین درگاهى، چاپ اول، تهران‏: سازمان چاپ و انتشارات‏ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
کلینی، محمد‌بن یعقوب، (1350). الفروع من الکافی. تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کلینی، محمد‌بن یعقوب، (1383). اصول کافی. مترجم محمدباقر کمره‌ای، چاپ ششم، تهران: اسوه.
کلینى، محمد‌بن یعقوب، (1382ق). الروضة من الکافی (گلستان آل‌محمد). مترجم محمدباقر کمره‌اى، چاپ اول‏، تهران‏: کتاب‌فروشى اسلامیه.
مجلسی، محمدباقر، (1374). بحار الأنوار الجامعة لدُرر اخبار الائمة الاطهار. چاپ سوم، تهران: المکتبه السلامیه.
مجلسى، محمدباقربن محمدتقى‏، (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول‏. مصحح سید هاشم  رسولى‌محلاتى، چاپ دوم‏، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
مصباح الشریعة، (منسوب به جعفر‌بن محمد(ع)‏)، (1360). مترجم حسن‏ مصطفوى، چاپ اول، تهران: انجمن اسلامى حکمت و فلسفة ایران‏.
مصطفوى، حسن‏، (1430ق). التحقیق فى کلمات القرآن الکریم‏. چاپ سوم، بیروت، لندن و  قاهره: دارالکتب العلمیة ـ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
مطهری، مرتضی، (بی‌تا). مجموعه آثار. بی‌جا: بی‌نا.
مفضل‌بن عمر، (1379). توحید مفضل. مترجم محمدباقر مجلسى، مصحح ناصر باقرى بیدهندى و محمدحسین طباطبایى، چاپ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.‏
مکارم‌شیرازی، ناصر و همکاران، (1366). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
نوری، حسین‌بن محمدتقی، (1407ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. الطبعه الاولی، قم: آل‌البیت(ع).
هلالى، سلیم‌بن قیس‏، (1405ق).‏ اسرار آل‌محمد‏. مصحح محمد انصارى‌زنجانى خوئینى، چاپ اول‏، قم: الهادى.‏