نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیأت علمی/ دانشگاه رازی

2 دکتری زبان و ادبیات عرب و مدرس دانشگاه

چکیده

ادبیات شیعی با پرداختن به مضامین مذهبی و برخورداری از جایگاهی ویژه در نزد محبان خاندان عصمت و طهارت(ع)به جریانی پویا و پرشور مبدل شده است تا آموزه‌های آیینی‌ـ ولایی را با نگاهی اخلاقی‌ـ‌تربیتی و با زبانی هنری و مؤثر به نسل‌های نیازمند به آبشخور علم و اخلاق معصومین(ع) انتقال دهند و باورهای اهـالی شیعه را به‌سوی آرمان‌های اصیـل و متعالی این راهنمایان به کمال انسانی، بهتر و بیشتر رهنمون سازند. از این منظر، در غربت قرنی که فریاد رسای فغان از رنجوری، گُنگ­ترین آواز آدمی است و خوشه­های امید در سکوتی تلخ، دَم از ناباروری می­زنند و تبخالی از پژمردگی بر لبانشان منقش است، احمد عزیزی دل به امامی بسته است که بارگاه مقدس او مأمنِ بی­پناهانی است که آهوی دل دردمند خویش را در جلوه‌های بی­خار ادراکش، رها کرده­اند و از پس ابرهای نیایش، چشم به باران اجابتی دوخته­اند که خشکسالی لبخند آنان را طراوت بخشد. این نوشتار با نگاهی توصیفی‌ـ تحلیلی به مثنوی «مادر آهوانِ» احمد عزیزی، به این پرسش پاسخ داده‌ که سیمای امام رضا(ع) در آیینة اندیشة این شاعر متعهد چگونه بازتاب یافته است؟ بر اساس یافته­های بررسی حاضر، این مثنوی نمادین، آوای سرگشتگی بی­پناهانی است که هستی خویش را در تنگنای تنهایی و غربت به ضریح کرامت امام رضا(ع) دخیل بسته­اند تا سوز دل دردمند خویش را از ستم­پیشگی خودکامگان روزگار، با آن حضرت در میان نهند.

کلیدواژه‌ها

آقاحسینی، حسین و زینب زارع، (1390). «تحلیل زیبایی‌شناختی ساختار شعر احمد عزیزی بر اساس کفش‌های مکاشفه». سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال چهارم، شمارة اول (پیاپی 11): 328ـ309.
ابن‌بابویه، محمدبن علی، (1338 ب). عیون اخبار الرضا(ع). مترجم محمدتقی اصفهانی، چاپ سوم، تهران: علمیه اسلامیه.
اکبری، منوچهر و صدیقه غلام‌زاده، (1391). «کارکردهای هنری و بلاغی کنایه در کفش‌های مکاشفة احمد عزیزی؛ سبکی بدیع در مضمون‌آفرینی». سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال پنجم، شمارة 1: 370ـ351.
اکرمی، میرجلیل و محمد خاکپور، (1390). «نقد و بررسی شعر نو آیینی پیش از انقلاب اسلامی». پژوهش‌های ادب عرفانی، سال پنجم، شمارة سوم (پیاپی 19): 56 ـ33.
الصائغ، وجدان عبدالله، (1997م). الصّورة البیانیة فی شعر عمر أبی ریشة. الطبعة الأولى، لبنان: دار مکتبة الحیاة، مؤسسة الخلیل التجاریة.
برهانی‌شهرستانی، محمدعلی، (1389). «زیارت امام رضا(ع) از دیدگاه فریقین». سفیر (فلسفه و کلام)، شمارة 16: 159 ـ 157.
 
بهداروند، ارمغان، (1388). این روزها که می‌گذرد: زیباشناسی و سیر تحول شعر قیصر امین­پور. چاپ اول، تهران: نقش جهان.
جلیلی، فروغ، (1387). آیینه‌ای بی‌طرح: آشنایی‌زدایی در شعر شاعران امروز. چاپ اول، تبریز: آیدین.
جوان‌ملکوتی، عبدالله، (1386). «بررسی حقیقت نور در عالم هستی از دیدگاه قرآن». علوم اسلامی (ادیان و عرفان)، سال دوم، شمارة 6: 72 ـ 53.
حاتمی، سعید و فاطمه محققی، (1391). «بررسی سیمای زن در آثار احمد عزیزی». زن و فرهنگ، سال چهارم، پیاپی 14: 93ـ83.
شعبان‌زاده، مریم، (1390). «نگاهی به شعر احمد عزیزی» پژوهشنامة ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان (زبان و ادبیات فارسی)، سال پنجم، شمارة 1 (پیاپی 8): 148ـ131.
شعبان‌زاده، مریم، (1392). «فناوری در زبان امروز: جستاری در تأثیر تکنولوژی بر شعر احمد عزیزی». پژوهشنامة فنون ادبی دانشگاه اصفهان، سال پنجم، شمارة 1 (پیاپی 8): 140ـ123.
شوبکلایی، مسلم، (1388). «غربت‌های امام رضا(ع)». مربیان (فلسفه و کلام)، سال نهم، شمارة 34: 36ـ22.
عزیزی، احمد، (1367). کفش­های مکاشفه. چاپ اول، تهران: شقایق.
عطاردی، عزیزالله، (1368). اخبار و آثار حضرت رضا(ع). تهران: صدر.
فتوحی، محمود، (1386). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
محکی­پور، علیرضا و وفادار کشاورز، (1390). «تأملی در زمینه‌های عاطفی شعر شاملو و ماغوط». مطالعات ادبیات تطبیقی، سال پنجم، شمارة 17: 134ـ111.
مدرسی، فاطمه و امید یاسینی، (1388). «تحلیل تحول آرایه‌های زیباشناختی در شعر معاصر». پژوهش­های زبان و ادبیات فارسی، شمارة 13: 162ـ137.
مروجی‌طبسی، محمدجواد، (1393). حکمت‏های رضوی. مترجم عباس پورعبادی، چاپ اول، قم: معروف.
ناطق، خجسته، (1384). «گفتگو با احمد عزیزی شاعر معاصر». روزنامة قدس، سوم خرداد: 5.
یاوری، حورا، (1374). روان‌کاوی و ادبیات. تهران: تاریخ ایران.
یزدان‌بخش، حمیرا، (1385). «قدم‌های آسمانی». مجموعۀ بهشت هشتم، شهرکرد: ادارۀ فرهنگ و ارشاد اسلامی: 152-137.