نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

داورفصلنامه

چکیده

از روایت‌های تفسیری اهل بیت  از جمله روایت‌های تفسیری امام رضا(ع) چنین برمی‌آید که آن بزرگواران درصدد تعلیم مبانی و روش صحیح تفسیر قرآن‌کریم به پیروان خود بودند، تا در زمان غیبت نیز بتوانند با بهره‌گیری از این مبانی و روش صحیح تفسیری از قرآن‌کریم بهره‌ برده، راه هدایت را از آن در هر زمان و شرایطی بیابند. از واکاوی روایت‌های تفسیری مأثور از امام رضا(ع) چنین برمی‌آید که مبانی تفسیری عبارت‌اند از:
تحریف‌ناپذیری، اعجاز، جاودانگی، هدایتگری قرآن‌کریم و علم قرائت. روش‌های تفسیری که از این روایت‌ها به‌دست می‌آید عبارت‌اند از: تفسیر آیه با استناد به آیة نظیر، تفسیر آیه با استناد به روایت‌های تفسیری، تفسیر آیه با تبیین واژگان غریب، تفسیر آیه از طریق سبب نزول، تفسیر آیه با اظهار قیود مقدر، تفسیر آیه با تعیین مخاطب، تفسیر با روش استنطاق‌القرآن، تفسیر آیه به روش بیان مصادیق، تفسیر آیه به روش بیان علل گزاره‌ها، تفسیر آیه به روش همنشینی، تفصیل قصص‌القرآن، تأویل آیه‌های متشابه و جری و تطبیق.

کلیدواژه‌ها

ابن‏‏‏‏‏‏شهر آشوب مازندرانی، محمدبن‏‏‏‏‏‏ علی، (1379ق). ‏مناقب آل ابی‌طالب. قم: علامه.
ایزدی، کامران، (1376 ش). شروط و آداب تفسیر و مفسر. ‌تهران: امیرکبیر.
ایزدی، کامران، (پاییز 1387ش)، «نقد و فهم روایات تحریف در الکافی». مجلة علمی ـ‌ پژوهشی پژوهش دینی، شمارة 17، تهران: انجمن علوم قرآن و حدیث.
بابایی و همکاران، (1381 ش). مکاتب تفسیری. قم: سمت و پژوهشکدة حوزه و دانشگاه.
بابایی و همکاران،(1379 ش). روش‌شناسی تفسیر قرآن. زیر نظر: محمود رجبی، تهران: پژوهشکدة حوزه و دانشگاه.
بحرانی، سیدهاشم، (1416 ق). البرهان فی تفسیر القرآن. ‌تهران: بنیاد بعثت.
جزائری، سید نعمت‌الله، (1404 ق). قصص‌الانبیاء. قم: کتابخانة آیت‌الله مرعشی‌نجفی.
جوادی‌آملی،‌ عبدالله، (1379 ش). تسنیم، قم: اسراء.
حجتی، سید محمدباقر و  عبدالکریم بی‌آزار شیرازی، (1363 ش). تفسیر الکاشف. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حر عاملی، محمدبن حسن،‌ (1403 ق/1983م). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة. ‌به کوشش: عبدالرحیم ربّانی شیرازی، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
حمیری، عبدالله، (بی‌تا). قرب‌الإسناد. تهران: کتابخانة نینوا.
حویزی، عبدعلی بن جمعه، (1415 ق). تفسیر نور الثقلین. به کوشش: سید هاشم رسولی محلاتی، قم: اسماعیلیان.
خویی، سید ابوالقاسم،(بی‌تا). البیان فی تفسیر القرآن.‌ قم: المطبعة العملیة.
ذهبی، محمدحسین،(1396 ق). التفسیر و المفسرون. چاپ دوم، بی‌جا: دارالکتب الحدیثة.
راغب‌اصفهانی، ابوالقاسم حسین‌بن محمد، (1362 ش). ‌المفردات فی غریب القرآن. به کوشش: محمد سید گیلانی، چاپ دوم، تهران: المکتبة المرتضویة.
زبیدی، محمدمرتضی،(1306 ق). تاج‌العروس من جواهر القاموس. چاپ اول، مصر: المطبعة الخیرّیة.
 
زرکشی، بدرالدین، (بی‌تا). البرهان فی علوم القرآن. به کوشش: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: المکتبة العصریة.
سیدرضی، محمدبن حسین، (بی‌تا).نهج‌البلاغة. به کوشش: صبحی صالح، قم: دارالهجرة.
سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمان،(1414 ق). الاتقان فی علوم القرآن. بیروت:‌ دار ابن کثیر.
صدوق،‌ محمدبن علی (ابن‌بابویه قمی)‌، (1361 ش). معانی الاخبار. قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
صدوق،‌ محمدبن علی (ابن‌بابویه قمی)‌، (1398 ق). التوحید. قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
صدوق،‌ محمدبن علی (ابن‌بابویه قمی)‌، (بی‌تا). علل‌الشرایع. قم: مکتبة الداوری.
صدوق،‌ محمدبن علی (ابن‌بابویه قمی)‌، (بی‌تا). عیون اخبار الرضا. به کوشش: سیدمهدی حسینی لاجوردی، تهران: جهان.
صفار، محمدبن حسن، (1404 ق). بصائر الدرجات. قم: کتابخانة آیت‌الله مرعشی‌نجفی.
طباطبایی، سید محمدحسین، (1417 ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: ‌جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
طبرسی، فضل‌بن حسن، (1372 ش). مجمع البیان لعلوم القرآن. تهران: ناصرخسرو.
طبری، محمدبن جریر،‌  (1415 ق). جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن. به کوشش: صدقی جمیل العطار، بیروت: دارالفکر.
طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن،‌ (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. به کوشش: احمد قصیر العاملی، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
عک، خالد عبدالرحمان، (1414 ق). اصول التفسیر و قواعده.‌ بیروت: دارالنفائس.
عیاشی، محمدبن مسعود، (1380 ق). تفسیر‌العیاشی. به کوشش: سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران: علمیه.
فتونی، ابوالحسن‌بن محمدطاهر،(بی‌تا) مرآة الانوار و مشکوة الاسرار. به کوشش: محمود موسوی زرندی، قم: اسماعیلیان.
 
فضلی، عبدالهادی، (بی‌تا). مقدمه‌ای بر تاریخ قرائت قرآن‌کریم. ترجمة سید محمدباقر حجتی، تهران: اسوه.
قاسمی، محمد جمال‌الدین، (1398 ق). محاسن التأویل. به کوشش: محمدفؤاد عبدالباقی، چاپ دوم، بیروت: ‌دارالفکر.
قرآن‌کریم.
قطب‌راوندی، سعیدبن هبة‌الله، (1405 ق). فقه‌القرآن فی شرح آیات الاحکام. قم: کتابخانة آیت‌‌الله مرعشی‌نجفی.
قمی، علی‌بن ابراهیم،‌ (1404 ق). تفسر القمی. (منسوب به علی‌بن ابراهیم قمی)،‌ قم: دارالکتاب.
کلینی‌رازی، ابوجعفر محمدبن یعقوب، (1388 ق). الکافی. به کوشش: علی‌اکبر غفاری، چاپ سوم، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
گلدزیهر، ایگناتس،  (1374 ق). مذاهب التفسیر الاسلامی. ترجمة عبدالحلیم نجار، بغداد: مکتبة الخانجی و مکتبة المثنی.
مجلسی، محمد‌باقر، (1403ق). بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الأطهار. بیروت:‌ موسسة‌الوفاء.
مصطفوی، حسن،‌ (1360 ش). التحقیق فی کلمات القرآن‌الکریم.‌ تهران: ترجمه و نشر کتاب.
مصلایی‌پور یزدی‌، عباس و محسن دیمه‌کارگراب، (بهار و تابستان 1389 ش).«گونه‌شناسی روایات تفسیری امام رضا(ع)». دو فصلنامة علمی ـ پژوهشی حدیث پژوهشی، شمارۀ سوم، کاشان: دانشگاه کاشان.
مکارم‌شیرازی، ناصر و همکاران، (1374 ش). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیة.