نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع)

2 دانشکده علوم قرآنی مشهد

3 دانشگاه علوم و معارف قرآن/ دانشکده تربیت مدرس قرآن مشهد

چکیده

صدور معجزه از ناحیۀ معصومان، یکی از مهم‌ترین مباحث کلامی در موضوع امامت است که نمونه‌های بسیاری از آن در منابع روایی امامیه گزارش شده است. البته برخی همچون معتزله، معجزه را تنها مختص انبیا دانسته و امامت را بدون صدور معجزه نیز جایز دانسته‏ا‏ند. با توجه به اهمیت اعجاز در مباحث امامت از یک‌سو، صدور بسیاری از معجزه‌ها از ناحیۀ معصومان از سوی دیگر و نظر به دوران امامت امام رضا(‏ع) و تعدد معجزه‌های ایشان، در نوشتار حاضر، اصول حاکم بر معجزه‌های امام رضا(ع) و گونه‏‏های اعجاز ایشان در میراث روایی امامیه بررسی و تحلیل می‌شود.
خبر دادن از مافی‌الضمیر، آینده و امور غیبی، علم به انواع زبان‌ها و زبان حیوانات، استجابت دعا، شفابخشی، طی‌الارض، معرفت حیوانات به امام، آمدن به خوابِ برخی مردم و توصیۀ آنها، دستیابی به گنج‏های زمین و عرضۀ ‏ا‏عمال به ایشان از مهم‌ترین مصادیق اعجاز در سیرۀ امام رضا‏(ع) است.

کلیدواژه‌ها

ابن‏‏‏‏‏‏حمزه طوسى، محمدبن ‌على، (1419ق). الثاقب فی المناقب‏. به کوشش علوان، نبیل رضا، قم:‏ انصاریان.
ابن‏‏‏‏‏‏شهر آشوب مازندرانی، محمدبن‏‏‏‏‏‏ علی، (1379ق). ‏مناقب آل ابی‌طالب. قم: علامه.
ابن‏‏‏‏‏‏طاووس حلی، سید علی‌‌بن موسی، (1411 ق). مهج الدعوات و منهج العنایات، قم: دارالذخائر.
ابن‏‏‏‏‏‏طاووس حلی، سید علی‌‌بن موسی، (بی‌تا). فرج المهموم فی معرفة نهج الحلال من علم النجوم. قم: دارالذخائر.
ابن‌طلحه شافعى، کمال‌لدین محمد، (1419ق). مطالب السئول فی مناقب آل الرسول. چاپ اول، بیروت: ‌البلاغ.
ابن‏‏‏‏‏‏عبدالوهاب، حسین بن‏‏‏‏‏‏عبدالوهاب، (بی‌تا). عیون المعجزات. قم‏: داورى‏.
برسى، حافظ رجب‌بن‌ محمد، (1422ق). مشارق انوارالیقین فی اسرار امیرالمؤمنین.‏ تحقیق على عاشور، بیروت‏: اعلمی.
جوادی‌آملی، عبدالله، (1385). قرآن در قرآن. قم: اسوه مرکز نشر اسرا.
حاکم نیشابورى، محمدبن‌ عبداللّه، (1375). تاریخ نیشابور. چاپ اول، تهران: اکه.
حر عاملى، محمدبن‏‏‏‏‏‏ حسن، (1409ق). تفصیل وسائل الشیعه الى تحصیل مسائل الشریعه. قم: مؤسسه آل‌البیت.
حر عاملى، محمدبن‏‏‏‏‏‏ حسن، (1422ق). اثبات الهداه بالنصوص والمعجزات. بیروت‏: الاعلمی‏.
حسینی بحرانی‌، سیدهاشم، (1413ق). مدینةالمعاجز. قم: المعارف الاسلامیه.
حسینى‌تهرانى، ‏سید محمدحسین، (1423ق). معادشناسى. مشهد: نور ملکوت قرآن‏.
حلبى،‏ ابوصلاح، (1404ق). تقریب المعارف. قم: الهادی.
حلى، حسن‌بن‌ یوسف، (1413ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. به کوشش آیت‌الله حسن‌زاده آملى،‏ چاپ چهارم‏، قم: الاسلامی‏.
حمیری، عبدالله، (بی‌تا). قرب الاسناد. تهران: کتابخانه نینوا.
 
خصیبی، حسین‌بن‏‏‏‏‏‌ حمدان، (1411ق). الهدایةالکبرى. بیروت: البلاغ.
سیدرضی، ابوالحسن محمدبن ‏‏‏‏‏‏حسین، (بی‌تا). نهج‌البلاغه. قم: دارالهجره.
شعرانى، ابوالحسن، (بی‌تا). شرح فارسى تجرید الاعتقاد. تهران: اسلامیه.
صدوق،‌ محمدبن علی (ابن‌بابویه قمی)‌، (1378ق). عیون اخبارالرضا. تهران: جهان.
صدوق،‌ محمدبن علی (ابن‌بابویه قمی)‌، (1395ق). کمال‌الدین و تمام النعمه. تهران‏: اسلامیه.
صدوق،‌ محمدبن علی (ابن‌بابویه قمی)‌، (1413ق). من لایحضره الفقیه. قم: جامعه مدرسین.
صدوق،‌ محمدبن علی (ابن‌بابویه قمی)‌، (1414ق). الاعتقادات فی دین الامامیه. قم: کنگره شیخ مفید.
صدوق،‌ محمدبن علی (ابن‌بابویه قمی)‌، (بی‌تا). علل الشرائع. قم: داورى.
صفار، محمدبن‏‏‏‏‏‏حسن، (1404ق). بصائرالدرجات. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی‌نجفی.
طباطبایى، سید محمدحسین‏، (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم:  جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم‏.
طبرسى‏، فضل‌بن‌حسن، (1390ق). إعلام الورى بأعلام الهدى. چاپ سوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
طبرى، ابوجعفر محمدبن ‌جریربن ‌‏‏‏‏‏‏رستم، (بی‌تا). دلائل الامامه. قم: دارالذخائر.
طبرى، عمادالدین محمدبن ابى‌القاسم، (1383ق). بشارةالمصطفى لشیعةالمرتضى‏. نجف: کتابخانه حیدریه.
طبسی، محمدمحسن، (1388). امام رضا(ع) به روایت اهل سنت. چاپ اول، قم: دلیل ‏‏‏ما.
طوسی، ابوجعفر محمدبن‏‏‏‏‏‏ حسن، (1382). تلخیص الشافی.‏ به کوشش حسین بحرالعلوم‏، قم‏: المحبین.
طوسی‌، ابوجعفر محمدبن‏‏‏‏‏‏ حسن، (1406ق). الاقتصاد فی مایتعلق بالاعتقاد. بیروت‏: دارالاضواء.
طوسی، ابوجعفر محمدبن‏‏‏‏‏‏ حسن، (1411ق). الغیبه. قم: المعارف الاسلامیه.
طوسی، ابوجعفر محمدبن‏‏‏‏‏‏ حسن، (1414ق). الامالی. قم: دارالثقافه.
علم‌الهدی، سیدمرتضی، (بی‌تا). تنزیة‏ا‏لانبیاء و الائمه. قم: شریف رضی.
 
فضل‌الله، محمدجواد، (1382). تحلیلى از زندگانى امام رضا(ع). ترجمۀ سید محمدصادق عارف، چاپ هفتم، مشهد: بنیاد پژوهش‏هاى اسلامی آستان قدس رضوى.
قاضى عبدالجبار معتزلی، (1962 م‏). المغنی فی أبواب التوحید و العدل. به تحقیق جورج قنواتى، ‏قاهره: الدار المصریة.
قرآن‌کریم. (1415ق). ترجمۀ محمدمهدى ‏فولادوند، تهران‏: دارالقرآن‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏الکریم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى.
قرشى، باقرشریف، (1382). پژوهشى دقیق در زندگانى امام رضا(ع). ترجمۀ سید محمد صالحى‏، تهران: دارال‍م‍ک‍ت‍ب‌‌الاس‍لامی‍ه‌.‏
قطب‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏الدین راوندى، سعیدبن‏‏‏‏‏‏هبه‌الله، (1409ق). الخرائج والجرائح. قم: مؤسسه ‏امام ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏مهدى(عج).
کشی‌، محمدبن‏‏‏‏‏‏ عمر، (1348). رجال‌‌الکشی. مشهد: دانشگاه مشهد.
کلینی‌رازی، ابوجعفر محمدبن ‏‏‏‏‏‏یعقوب، (1365). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی‌، محمدباقر، (1404ق). بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه‌الاطهار. بیروت: مؤسسه الوفاء.
محدث‌اربلی، ابوالحسن‌علی‌بن‌عیسی، (1381ق). کشف‌الغمة فی معرفة‌الأئمه. تبریز: بنی‌هاشمی.
مسعودی، ابوالحسن على‌بن حسین، (1409ق). مروج الذهب و معادن الجوهر. قم: دار الهجرة.
مفید، محمدبن ‌محمدبن ‌نعمان، (1413ق). الاختصاص(الف). قم:‏ کنگره شیخ مفید.
مفید، محمدبن ‌محمدبن ‌نعمان، (1413ق). الارشاد فی معرفه حجج‌الله على العباد(ب). قم، کنگره شیخ مفید.
مفید، محمدبن ‌محمدبن‌ نعمان، (1413ق). الفصول العشره(ه). قم: کنگره شیخ مفید.
مفید، محمدبن ‌محمدبن ‌نعمان، (1413ق). الفصول المختاره(و). قم: کنگره شیخ مفید.
مفید، محمدبن ‌محمدبن ‌نعمان، (1413ق). المسائل الجارودیه(ز). قم: کنگره شیخ مفید.
مفید، محمدبن ‌محمدبن ‌نعمان، (1413ق). النکت الاعتقادیه(ح). قم: کنگره شیخ مفید.
مفید، محمدبن ‌محمدبن ‌نعمان، (1413ق). اوائل المقالات(ج). قم: کنگره شیخ مفید.
مفید، محمدبن محمدبن ‌نعمان، (1413ق). تصحیح الاعتقاد(د). قم: کنگره شیخ مفید.
نباطى بیاضى، علی‌بن‏‏‏‏‏‏ یونس، (1384ق). الصراط المستقیم الى مستحقی التقدیم. ‏نجف: کتابخانه حیدریه.