نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیارگروه گردشگری دانشگاه علم و هنر
2 دانشجوی دکترای مدیریت گردشگری دانشگاه علم و هنر
چکیده
تمایل به حضور در اماکن مذهبی مختص گروه خاصی نبوده و همة افراد جامعه به زیارت و بهره گرفتن از فضای معنوی این اماکن تمایل دارند. این تمایل به صورت روزافزون در گروه‌های مختلف اجتماعی گسترش یافته است. معلولان یکی از این گروه‌ها هستند که به واسطة محدودیت‌هایی که دارند کمتر فرصت حضور در مکان‌های پرتراکم را پیدا می‌کنند. این مقاله با هدف شناسایی نیازهای مهم زائران معلول برای تشرف به حرم رضوی تدوین شده است. در تدوین این مقاله از رویکرد کیفی کمی بهره گرفته شده و با بررسی اسناد و مطالعات نظری و مصاحبه با خبرگان و استفاده از روش تحلیل محتوا، شش بعد اصلی و 31 مولفه مورد نیاز زائران معلول شناسایی و سپس با استفاده از روش نگاشت‌شناخت فازی، به بررسی روابط این عوامل و تعیین ابعاد پراهمیت پرداخته شده است. بر اساس این تحلیل، سهولت دسترسی و مناسب‌سازی و توان‌بخشی سه بعد اصلی نیازهای زائران معلول را تشکیل می‌دهد که برای هر کدام مولفه‌هایی نیز به منظور تدوین راهکارهای عملیاتی مشخص شده است.
کلیدواژه‌ها
ـ اسعدی، میرمحمد؛ باصولی، مهدی؛ برومندزاد، یاسمین؛ آقاباقری، فهیمه. (1398). «طراحی مدلی برای توسعه گردشگری معلولین در شهر یزد». دوفصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری. سال 7. شماره 14. صص:383-403.
ـ اکبری اوغاز، زهرا؛ حنایی، تکتم. (1397). «تبیین عوامل افزایش امنیت به منظور ارتقا تعاملات اجتماعی معلولین جسمی حرکتی (مطالعۀ موردی: خیابان طبرسی شهر مشهد)». معماری و شهر پایدار. سال هفتم. شماره اول. صص: 85-98.
ـ آهنگران، جعفر؛ موسوی بازرگان، سید جلال؛ نظری اورکانی، سولماز. (1393). «تدوین الگوی گردشگری قابل دسترس». نشریه گردشگری. شماره 2. صص:11-20.
ـ بابایی اهری، مهدی. (1373). آیین‌نامه برابری فرصت‌ها برای معلولین (سازمان ملل متحد). تهران: انتشارات سازمان فنی و مهندسی شهر تهران.
ـ بزی، خدارحم؛ کیانی، اکبر؛ افراسیابی راد، محمدصادق. (1389). «ارزیابی ترافیک شهری و نیازهای معلولان و جانبازان با استفاده از مدل تصمیم‌گیری TOPSIS (مطالعۀ موردی: شهر شیراز)». مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری. سال اول. شماره سوم. صص: 103-130.
ـ تقوایی، مسعود؛ مرادی، گلشن؛ صفرآبادی، اعظم. (1389). «بررسی و ارزیابی وضعیت پارک‌های شهر اصفهان براساس معیارها و ضوابط موجود برای دسترسی معلولان و جانبازان». مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی. سال 21. شماره پیاپی 38. شماره 2. صص: 47-64.
- جلالی فراهانی، مجید. (1390). اصول و اهداف ورزش معلولان. تهران: انتشارات علوم ورزشی.
ـ ــــــــــــــــــــــ . (1390). مدیریت اماکن، تاسیسات و تجهیزات ورزشی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ـ حامدعبدی، محمد؛ رحیمی کاکه‌جوب، آرمان. (1392). «راهبردهای ارتقای عملکردی فضاها گذران اوقات فراغت، مطالعۀ موردی: مجموعه تفریحی دیدگاه سنندج». فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهری. شماره چهارم. صص: 55-68.
ـ حسین‌زاده، مجتبی؛ نظری، مرضیه. (1394). «تحلیل فضاهای عمومی شهری برای استفاده معلولین حرکتی». اولین کنفرانس بین‌المللی انسانی، معماری، مهندسی عمران و شهری. تبریز.
ـ حیاتی، حامد؛ کارخانه، معصومه. (1397). «مشکلات نادیده گرفتن معلولین در فضاهای شهری». مجموعه مقالات کنگره بین‌المللی معماری و شهرسازی معاصر پیشرو در کشورهای اسلامی. دانشگاه فردوسی مشهد.
ـ خانیانی، پیمان؛ خوارزمی، امیدعلی. (1393). «ارزیابی عوامل موثر بر مدیریت ناتوانی شهر مشهد». ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی.
ـ خزایی، مصطفی؛ امانی، مجتبی؛ داورپناه، مسعود. (1397). «تحلیلی بر شهر دوستدار معلول». جغرافیا و روابط انسانی. زمستان 1397. دوره 1. شماره 3. صص: 769-787.
ـ رجوعی، مرتضی؛ مؤمنی، امیرعباس. (1398). «شناسایی نیازهای زائران سالمند در اماکن متبرکه و مذهبی (مورد مطالعه: حرم مطهر حضرت رضا g». فصلنامه علمی پژوهشی فرهنگ رضوی. سال 7. شماره 26. صص:37-69.
ـ زرین‌کفشیان، غلام‌رضا. (1395). «بررسی وضعیت طرد اجتماعی معلولین: مورد مطالعه معلولین جسمی و حرکتی تحت پوشش اداره بهزیستی شهرستان ری». فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات. سال دوازدهم. شماره 43. صص: 177-201.
ـ سبحانی، نوبخت؛ بیراوندزاده، مریم؛ اکبری، مجید؛ سوری، فاطمه. (1395). «ارزیابی مؤلفه‌های مناسب‌سازی فضاهای عمومی شهری برای استفادۀ جانبازان و معلولان در شهر خرم‌آباد». پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری. دوره4. شماره2. صص:283-298.
ـ سرور، رحیم؛ محمدی حمیدی، سمیه؛ ولی‌خانی، اژدر. (1393). «تحلیل وضعیت فضاهای عمومی شهری برای معلولین و کم‌توان‌های حرکتی، نمونه مورد مطالعه: میدان دوم صادقیه تهران». جغرافیا (فصلنامه‌ی علمی پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران). دوره جدید. سال دوازدهم. شماره 41. صص: 83-105.
ـ سرور، هوشنگ؛ صلاحی ساریخان بیگلو، وحید؛ مبارکی، امید. (1396). «تحلیل نقش کاربری‌های تجاری در پویایی و ایجاد فضاهای جدید شهری، مطالعۀ موردی: مجتمع تجاری لاله پارک تبریز». دوفصلنامه علمی پژوهشی بوم‌شناسی شهری. سال هشتم. شماره 1. پیاپی 15. صص: 29-42.
ـ سعیدی مدنی، سید محسن؛ افراسیابی، حسین؛ ذهبی، عاطفه. (1394). «بررسی رابطه میان معنویت و نشاط اجتماعی در بین گردشگران مذهبی ایرانی (مورد مطالعه شهر مشهد)». همایش ملی هزاره سوم و علوم انسانی. شیراز.صص: 8-1.
ـ سعیدی، فرید؛ ذاکریان، مهدی. (1397). «سیاست‌گذاری افزایش مشارکت معلولین در پرتو قانون جامع حمایت از معلولین و اسناد بین‌المللی». مجله مطالعات ناتوانی. دوره 8. شماره 116. صص: 1-9.
ـ صادقی فسایی، سهیلا؛ فاطمی‌نیا، محمدعلی. (1394). «معلولیت؛ نیمه پنهان جامعه: رویکرد اجتماعی به وضعیت معلولین در سطح جهان و ایران». فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی. سال پانزدهم. شماره 58. صص: 157-192.
ـ صداقت طالبی، مریم. (1393). «زیارت برای همه (مناسب سازی حرم مطهر امام رضا g با تأکید بر استفاده معلولان جسمی – حرکتی)». اولین همایش بین‌المللی علمی راهبردی توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران، چالش ها و چشم اندازها.صص:1825-1812.
ـ قبادیان، بهمن. (1396). «میزان سازگاری تاسیسات اقامت‌گاهی گردشگری ایران با نیازهای معلولین حرکتی (مورد مطالعه: هتل‌های 2، 3 و 4 ستاره استان زنجان». دو ماهنامه مطالعات کاربردی در علوم مدیریت و توسعه. سال دوم. شماره پنج (پیاپی هفت). صص:78-92.
- مجیدی، فاطمه‌السادات؛ تیموری، سیاوش. (1390). «ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ موردی ﺧﯿﺎﺑﺎن ﭼﻬﺎرﺑﺎغ ﺟﻬﺖ ﺍﺻﻼح دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺟﺎﻧﺒﺎزﺍن و ﻣﻌﻠﻮﻟﯿﻦ (ﺟﺴﻤﯽ - ﺣﺮﮐﺘﯽ)». نشریه طب جانباز. شماره 11. صص:36-44.
ـ محمدی، ریحانه؛ کامران، فریده؛ دمرچی، زینب. (1397). «بررسی کیفیت خدمات گفتار درمانی در درمانگاه توان‌بخشی دانشگاه علوم پزشکی ایران با استفاده از مدل سروکوال». نشریه مدیریت سلامت. شماره74. صص:101-114.
ـ محمودی، آزاده؛ تبریزی دهنو، زهرا. (1396). «ایجاد همسان‌سازی افراد معلول در کنار افراد عادی». چهارمین کنفرانس بین‌المللی یافته های نوین علوم و تکنولوژی.صص: 9-1.
ـ مقامی، امیر؛ امیرشاکرمی، مریم‌سادات. (1397). «حق تفریح معلولین در پرتو اسناد بین‌المللی». مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز. دوره دهم. شماره اول. صص: 305-344.
ـ میقاتی، ناصر. (1373). مناسب‌سازی سیستم حمل و نقل شهری جهت معلولان، وزارت کشور. تهران: مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری.
ـ میمندی پاریزی، صدیقه. (1391). «ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺳﺒﺰ ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ، ﺍوﻗﺎتﻓﺮﺍﻏﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪﺍن، ﺣﻀﻮر ﻣﻌﻠﻮﻟﯿﻦ در ﺍﯾﻦ ﻓﻀﺎﻫﺎ». نشریه جستارهای شهرسازی. شماره‌های 37و 38. صص:18-25.
ـ نباتیان، الهام؛ قمرانی، امیر؛ ذاکریان، مجتبی؛ مهدیزاده، ایرج. (1392). «راﺑﻄﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻌﻨﻮی با کیفیت زﻧﺪگی ﺟﺎﻧﺒﺎزان و ﻣﻌﻠﻮلین ﺷﻬﺮ بیرجند». مجله علمی پژوهشی طب جانباز. سال پنجم. شماره 18. صص:35-39.
- Var, T., Yeşiltaş, M., Yayli, A., & Öztürk, Y. (2011). A Study on the Travel Patterns of Physically Disabled People. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 16(6) 599-617.
-Yau, M. K., McKercher, B., & Packer, T.L. (2004). Traveling with a Disability: more than an access issue. Annals of Tourism Research, 31, (4), 949-960.
- Taylor,Z, Jozefowicz,I.(2012). Intra-urban daily mobility of disabled people for recreational and leisure purposes. Journal of Transport Geography, 24:155-172.
- Hashim,A , Samikon,S Faridah.(2012). Access and Accessibility Audit in Commercial Complex:Effectiveness in Respect to People with Disabilities (PWDs). Journal of Procedia - Social and Behavioral Sciences, 50:452-461.
- Darcy, S., & Pegg, S. (2011). Towards Strategic Intent: Perceptions of Disability Service Provision amongst Hotel Accommodation Sector Managers. International Journal of Hospitality Management .30, (2), 468-476.
- Danielle Coleman T .(1997). Religious Institutions and Wheelchair Accessibility for Person with Disability [Online]. ; Available from: URL: www.TouroBio-Med.Lib.com.
- Goodley, D. (2011). Disability Studies: An Interdisciplinary Introduction. London: SAGE
)