فرهنگ رضوی

ستایش امام رضا(ع) در شعر معاصر به‌ خصوص پس از انقلاب اسلامی جایگاهی ویژه دارد. شاعران هر یک به فراخور روحیات خویش، بر جنبه‌های خاصی از ویژگی‌های آن حضرت تأکید می‌ورزند. برخی شاعران با توجه به انس بیشتر ... بیشتر ستایش امام رضا(ع) در شعر معاصر به‌ خصوص پس از انقلاب اسلامی جایگاهی ویژه دارد. شاعران هر یک به فراخور روحیات خویش، بر جنبه‌های خاصی از ویژگی‌های آن حضرت تأکید می‌ورزند. برخی شاعران با توجه به انس بیشتر با ادبیات پایداری و دفاع مقدس هنگام مدح امام هشتم، عناصر حماسی شعر را بیشتر به کار می‌گیرند و در مقابل، عده‌ای ترجیح می‌دهند با لحنی غنایی و عاشقانه، به مدح آن حضرت بپردازند و احساسات درونی و شخصی خود با ایشان را به تصویر بکشند. برای نگارنده این پرسش مطرح بوده است که چه ویژگی‌های مشخصی شعر رضوی را به ادبیات پایداری نزدیک یا از آن دور می‌کند. بنابراین هدف از نوشتن این مقاله آن بوده است که بعد از مقایسۀ دو غزل رضوی، نمونه‌هایی عینی و مستند از جلوه‌های ادب پایداری ارائه کنیم. به همین منظور با مقایسۀ غزل‌های رضوی قیصر امین‌پور و محمدعلی بهمنی، دو شیوۀ متفاوت شاعران معاصر را در مدح امام رضا(ع) بررسی کرده‌ایم. همچنین برای رسیدن به این مقصود، دو غزل را جزء به جزء از نظر فکری، ادبی و زبانی مقایسه کرده و نشان داده‌ایم که غزل امین‌پور با ویژگی‌های ادبیات پایداری مطابقت بیشتری دارد. طبق یافته‌های این پژوهش، شعر امین‌پور در سطح فکری گرایش‌های جمعی دارد و غزل بهمنی درون‌گراتر است. در سطح زبانی، امین‌پور واژه‌ها و فعل‌های پویا را به خدمت می‌گیرد و در مقابل واژه‌ها و فعل‌های غزل بهمنی انفعالی هستند و در نهایت از میان عناصر ادبی، وزن و صور خیال شعر امین‌پور در مقایسه با غزل بهنمی با لحن حماسی پیوند بیشتری دارد.

جایگاه بارگاه رضوی در منازعات سیاسی مذهبی میان صفویان و ازبکان در عصر اول حکومت صفوی(907 – 1038 ق)

رضا دریکوندی؛ شکرالله خاکرند

دوره 8، شماره 31 ، آذر 1399، صفحه 31-53

https://doi.org/10.22034/farzv.2020.120008

چکیده

پایهگذاری حکومت صفوی توسط شاه اسماعیل در سال 907 قمری حساسیت همسایگان سنی مذهب را برانگیخت. در این‌ بین ازبکان با داعیههای مذهبی و توسعه طلبی‌های ارضی حملات مختلفی را به شهرهای مختلف خراسان از جمله ... بیشتر

تحلیل محتوای احادیث شعری امام رضا(ع)

حسین صفره؛ محمد عترت دوست

دوره 8، شماره 31 ، آذر 1399، صفحه 55-98

https://doi.org/10.22034/farzv.2020.120011

چکیده

مروری بر سیرۀ معصومان(ع) نشان می‌دهد که ایشان نیز از اشعار حکمت‌آمیز دیگران در کلام خود بهره ‌برده و مضامین آن را تأیید کرده و گاه خود ابیاتی سروده‌اند. در احادیث نقل‌شده از امام رضا(ع)، 52 بیت ذکر شده ... بیشتر مروری بر سیرۀ معصومان(ع) نشان می‌دهد که ایشان نیز از اشعار حکمت‌آمیز دیگران در کلام خود بهره ‌برده و مضامین آن را تأیید کرده و گاه خود ابیاتی سروده‌اند. در احادیث نقل‌شده از امام رضا(ع)، 52 بیت ذکر شده که به نظر می‌رسد ایشان به خاطر مضامین ارزشمند اخلاقی و حکمی، آن‌ها را نقل کرده و در کلام خود بدان‌ تمثل جسته‌اند. پاره‌ای از این اشعار تمثل شعری امام رضا(ع) و چند بیت نیز سرودۀ خود ایشان است. نگارندگان با استفاده از روش تحلیل محتوا، از مجموع این 52 بیت شعر، در حدود 100 مضمون و 16 موضوع اصلی استخراج کرده‌اند که به اصطلاح «جهت‌گیری متن» نامیده می‌شود. این عناوین که ایده و پیام اصلی متن هستند با توجه به اصل «تبادر» به ذهن مخاطب خطور می‌کند. با «طبقه‌بندی» جهت‌گیری‌ها برای دستیابی به «مقوله»های تحقیق روشن شد که از 16 موضوع اصلی استخراج شده، 9مجموعه (56درصد) به موضوع چگونگی روابط اجتماعی انسان با دیگران، چهار مجموعه (25درصد) به موضوع امور فردی و اعمال عبادی انسان و سه مجموعه (19درصد) نیز به مسئله غصب خلافت توسط حاکمان ظالم و دشمنان اهل‌بیت(ع) اشاره دارند. لذا هدف اصلی مقاله که بیان جهت‌گیری اصلی اخبار شعری رضوی بوده، ذیل سه مقولۀ روابط اجتماعی، روابط فردی و روابط سیاسی طبقه‌بندی‌ و موضوعات اصلی هر یک به تفصیل بیان شده است.

تحلیل ساز و کارهای معرفی امام رضا (ع) توسط امام کاظم (ع)

زهرا جهانبازی؛ محمد غفوری نژاد؛ سیدعلیرضا واسعی

دوره 8، شماره 31 ، آذر 1399، صفحه 99-128

https://doi.org/10.22034/farzv.2020.120012

چکیده

مطالعۀ سیر تاریخی تعیین امام از سوی امام قبلی، حاکی از وجه متفاوت آن از سوی امام کاظم (ع) است، تا آن‌جا که برای نخستین بار در فرهنگ امامت، آن حضرت در فضای عمومی و مکرر اقدام به معرفی جانشین خویش کرد. با ... بیشتر مطالعۀ سیر تاریخی تعیین امام از سوی امام قبلی، حاکی از وجه متفاوت آن از سوی امام کاظم (ع) است، تا آن‌جا که برای نخستین بار در فرهنگ امامت، آن حضرت در فضای عمومی و مکرر اقدام به معرفی جانشین خویش کرد. با بررسیهای صورت گرفته در منابع حدیثی اولیه به دست می آید که 41 حدیث در باب معرفی امام هشتم (ع) از سوی امام پیشین روایت شده که در این میان، علاوه بر تلقی به قبول این روایات از سوی عموم اصحاب امامی، 11 حدیث براساس مبانی اعتبارسنجی متأخرین صحیح السند است. اختلاف محسوس آمار این گروه از روایات، بیش از هر چیز معلول عواملی از جمله گسترش جامعه شیعی تا دورترین نقاط عالم اسلامی و گسترش سازمان وکالت و نیز پیش بینی جریانهای انحرافی از جمله جریان واقفه به سردمداری برخی بزرگان و وکلا، از سوی امام کاظم(ع) است. تبیین مسئله امامت و شاخصه‌های امام، اعلام علنی و معرفی در ملأ عام، وصی، خلیفه و قیم قرار دادن حضرت در حیات و ممات، سپردن ودایع امامت، تعیین نشانهای خاص برای شناخت امام، تکریم و احترام بسیار و دیگر اقدام ها از جمله ساز و کارهای امام کاظم (ع) در اعلام امامت امام رضا (ع) به شمار میرود. این پژوهش به روش تاریخی و حدیثی مبتنی بر تحلیل مضمون می کوشد تا ابعاد گوناگون قضیه را بکاود و راز آن را بیان کند.

مقایسه تطبیقی شعر ‌موسوی‌گرمارودی و ‌عباس‌یاسین با محوریت امام‌رضا(ع)

صابره سیاوشی؛ عباس خندان؛ رعنا عبدی

دوره 8، شماره 31 ، آذر 1399، صفحه 129-153

https://doi.org/10.22034/farzv.2020.120013

چکیده

امام رضا(ع) و یادآوری فضایل ایشان از گذشته تاکنون محور بسیاری از اشعار مذهبی شیعی بوده است. در این پژوهش نیز به تحلیل سرودههای رضوی دیوانهای «خلجات فی سفر القلب» عباس یاسین و ... بیشتر امام رضا(ع) و یادآوری فضایل ایشان از گذشته تاکنون محور بسیاری از اشعار مذهبی شیعی بوده است. در این پژوهش نیز به تحلیل سرودههای رضوی دیوانهای «خلجات فی سفر القلب» عباس یاسین و «گوشوارۀ عرش» موسویگرمارودی به روش توصیفی تحلیلی و بر پایۀ مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی پرداختهشده است تا بتوان با کشف اشتراکات کلامی و احساسی دو شاعر، سیرت و سیمای حضرت را از منظری ادیبانه برای پیروان ایشان ترسیمکرد. از دستاوردهای این پژوهش توجه به این نکته است که بخشندگی و فریادرسی امام هشتم(ع) بیش از دیگر صفات ایشان برای دو شاعر اهمیت دارد. این نکته می‌تواند بیانگر این باشد که هر دو نمایندۀ ادبی، متاثر از شرایط روحی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگیِ زمانه، خود را بیش از هر وقت دیگری نیازمند کمک امام(ع) میدانند. در رسیدن به هدف نیز شاعر پارسی در استفاده از تخیل، صنایع ادبی و نیز بهکارگیری تصویرهای جدید موفقتر ظاهرشده است؛ البته استفاده از حقایق علمی و نمایش اطلاعات شاعر در بیانی شاعرانه نیز نه تنها فهم شعر او را دشوار نکرده، بلکه با درک اینحقایق، لذت مخاطب نیز دوچندان شدهاست. شعر عباس یاسین نیز بیشتر تبلور احساسات اوست و دیگر عناصر از جمله خیال و تصویرسازیهای جدید کمتر در آن به چشم میخورد؛ اما در نهایت هر دو شاعر بیش از هر چیز مخاطب را متوجه ابعاد معنوی شخصیت حضرت رضا(ع) میکنند و با انتخاب بخشندگی و فریادرسی ایشان، بُعد توسل را در شعر برای خواننده پررنگ میکنند که از مباحث مهم مذهب شیعه است.

مواضع امام رضا(ع) در برابر گفتمان های مشروعیت سیاسی دستگاه خلافت

یحیی میرحسینی؛ علی محمد میرجلیلی؛ حسن زارعی محمودآبادی؛ احمد زارع زردینی؛ زهرا هاشمی

دوره 8، شماره 31 ، آذر 1399، صفحه 155-184

https://doi.org/10.22034/farzv.2020.120014

چکیده

مشروعیت حکومتها(legitimacy) همواره و حداقل از یونان باستان تاکنون به عنوان یکی از مباحث کلیدی دانش سیاسی مطرح بوده است. در جهان اسلام نیز هرچند صورتبندیهای ارائه شده برای انعقاد خلافت، از مقام فعل ... بیشتر مشروعیت حکومتها(legitimacy) همواره و حداقل از یونان باستان تاکنون به عنوان یکی از مباحث کلیدی دانش سیاسی مطرح بوده است. در جهان اسلام نیز هرچند صورتبندیهای ارائه شده برای انعقاد خلافت، از مقام فعل و عمل متأخر بوده، اما میتوان گفت در زمان امامت هشتمین پیشوای شیعیان، بسیاری از آنها ساختیافتگی خود را به دست آورده بودند. حال چنانچه از منظر علم سیاست به روایات حضرت رضا(ع) نظر افکنده شود، مشاهده خواهیم کرد بسیاری از آموزههای رضوی مرتبط با مشروعیت حکومت است. این پژوهش می‌کوشد بر اساس روش توصیفی تحلیلی نشان دهد در بازۀ زمانی حیات حضرت رضا(ع) (148-203ق) چه گفتمانهایی در زمینۀ مشروعیت خلافت وجود داشته و دیدگاه امام هشتم شیعیان در مواجهه با آنها به چه صورت بوده است؟ نتایج تحقیق نشان می‌دهد دستگاه خلافت، مبنای ثابتی برای مشروعیت نداشته و بر اساس رخدادهای پیشین، در مقام تئوریزه‌سازی برآمده است؛ نیز در دورۀ خلافت عباسی، راهکارهایی برای تقویت مشروعیت اندیشیده شد. روایات نیز نشان می‌دهد آن حضرت در کنار ارائۀ الگوی شیعه یعنی «نصّ»، هر دو مسیر دستگاه خلافت یعنی برساخت‌های مشروعیت و راهکارهای تقویت‌بخش را نقد کردند تا علاوه بر رویکرد اثباتی، در مقام نفی نیز به اصول سیاسی مکتب شیعه، جانی تازه ببخشند.

بررسی روایات متعارض در باب «حجیت سوال از معصوم برای اثبات امامت» در کتاب کافی

مهدی جلالی؛ حسن نقی زاده؛ فاطمه ترابی

دوره 8، شماره 31 ، آذر 1399، صفحه 185-205

https://doi.org/10.22034/farzv.2020.120015

چکیده

در روایات وارد شده از اهل بیت، نشانههای گوناگونی برای شناخت امام معصوم ذکر شده است. ذکر این نشانهها از این جهت بوده است که شیعیان در هر عصری بتوانند امام زمان خود را بشناسند و نیز مدعیان امر امامت ... بیشتر

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 11 (1402)

دوره 10 (1401)

دوره 9 (1400)

دوره 8 (1399)

دوره 7 (1398)

دوره 6 (1397)

دوره 5 (1396)

دوره 4 (1395)

دوره 3 (1394)

دوره 2 (1393)

دوره 1 (1392)

دوره و شماره: دوره 8، شماره 31، آذر 1399، صفحه 9-205

مقایسۀ جلوه‌های ادبیات پایداری در دو غزل رضوی

چکیده

جایگاه بارگاه رضوی در منازعات سیاسی مذهبی میان صفویان و ازبکان در عصر اول حکومت صفوی(907 – 1038 ق)

چکیده

تحلیل محتوای احادیث شعری امام رضا(ع)

چکیده

تحلیل ساز و کارهای معرفی امام رضا (ع) توسط امام کاظم (ع)

چکیده

مقایسه تطبیقی شعر ‌موسوی‌گرمارودی و ‌عباس‌یاسین با محوریت امام‌رضا(ع)

چکیده

مواضع امام رضا(ع) در برابر گفتمان های مشروعیت سیاسی دستگاه خلافت

چکیده

بررسی روایات متعارض در باب «حجیت سوال از معصوم برای اثبات امامت» در کتاب کافی

چکیده