نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• عبدالله غلامی ¹
• معصومه شادمان ²

¹ استادیار گروه الهیات، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

² دانشجوی دکترای مطالعات زنان و خانواده ، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

چکیده

مناظرات ائمه اطهار (ع)، به‌ویژه امام رضا (ع)، به دلیل گستردگی دامنه موضوعی، روشی و فضای علمی به عنوان بخشی از منابع مؤثر تبیین و ترویج معارف اسلامی از اهمیت بسزایی برخوردار است. در این پژوهش به واکاوی ابعاد علمی و اخلاقی مهم‌ترین مناظرات امام رضا (ع) با پیروان ادیان و دانشمندان فرق و افراد مختلف برپایه «نظریه کنش گفتاری» آستین از حیث زیان‌شناسی پرداخته شده است و هدف این بوده است تا چگونگی استفاده از الگوی سه سطحی آستین در هنگام سخن گفتن و کنش‌های پنج‌گانه سرل در مناظرات امام رضا (ع) از جنبه‌های علمی واخلاقی تبیین کند. نظریه کنش گفتاری از رویکردهایی است که در حوزه تحلیل گفتمان مطرح است و آستین در آن به این نتیجه رسیده است که همه اظهارات زبانی از سنخ اظهارات کنشی و از مقوله فعل است و در واقع هر اظهاری نوعی کنش گفتاری است. جان سرل نیز بر پایه این نظریه و در ادامه تلاش‌های استادش، کنش‌‌های گفتاری را به پنج کنش اظهاری، ترغیبی، تعهدی، عاطفی و اعلامی تقسیم کرد. با تطبیق نظریه‌های این دو بر برخی از مناظرات امام رضا (ع) این نتیجه به دست آمده که آن حضرت بدانچه این دو زبان‌شناس گفته‌اند، توجه داشته است که می‌تواند الگویی مناسب برای مباحث روشمند و آکادمیک باشد. همچنین مشخص شده که امام رضا (ع) از دو سطح نخست کنش‌ها یعنی کنش بیانی و منظوری به هدف نیل به کنش تأثیری در مناظرات و گفتگوهای خود بهره برده‌اند تا از این طریق قصد خود را به مخاطب القا کند و بر او تأثیرگذار باشد. لذا باید گفت الگوی سه سطحی آستین یعنی کنش بیانی، منظوری و تأثیری در کنار کنش‌های پنج‌گانه سرل مدّ نظر امام رضا (ع) بوده است؛ به‌گونه‌ای که با تعمیم به دیگر مناظرات، می‌توان گفت کنش تأثیری نتیجه اغلب مناظرات و مباحثات علمی امام رضا (ع) بوده است.

کلیدواژه‌ها

• ارزش‌های گفتمانی
• نظریه کنش گفتاری
• کنش‌های پنج‌گانه سرل
• مناظرات امام رضا (ع)
• بعد علمی و اخلاقی مناظره

موضوعات

• ترویج وتعمیق فرهنگ و معارف رضوی