نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکترای فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع)

چکیده

رویکرد مأمون در مواجهه با امام رضا(ع) در مقایسه با رویکرد خلفای اموی و عباسی قبل و بعد او با امامان معصوم، منحصر به فرد است؛ چراکه او شیوه متظاهرانه‌ای را در پیش گرفت تا جایی که پذیرش حکومت را به ایشان پیشنهاد داد و اصرار زیادی برای قبول امام داشت. هدف از این مقاله، تحلیل مواجهه امام رضا(ع) با مأمون به‌مثابه انسان متظاهر است. از این ‌رو سوال اصلی مقاله دستیابی به الگوی مواجهه امام رضا(ع) در مواجهه با کنش‌های متظاهرانه مأمون است. روش تحقیق، هرمنوتیک متن با رویکرد «استنطاقی و مؤلف‌محور» است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد، کنش‌های امام در مواجهه با تظاهر مأمون را می‌توان در قالب کنش‌های «غیریت‌ساز»، «افشاگرانه»، «بصیرت‌افزا» و «مصلحت‌گرا» تحلیل کرد که آخرین نوع کنش امام حاکم بر سه کنش قبلی است. همه کنش‌های امام در دایره «مشیت الهی» انجام می‌شود. روح حاکم بر کنش‌های امام، «هدایت‌گری» است که هم ناظر به فرد متظاهر است و هم ناظر به عموم جامعه اسلامی و این تفاوت اساسی رویکرد اسلامی با رویکردهای دیگر است. امام نه‌ تنها هدایت مأمون به‌مثابه انسان متظاهر را مد نظر دارد بلکه در این زمینه از ارائه مشورت و راهنمایی در جهت مصالح جامعه اسلامی و حتی اصلاح حکومت او دریغ نمی‌کند.
 

کلیدواژه‌ها

 قرآن کریم.
ـ ابن بابویه، ابوجعفرمحمد‌بن‌علی‌بن‌بابویه.(1376). الأمالی صدوق. ترجمه محمدباقر کمره‌اى. تهران‏: کتابچى‏.
ـ  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ.(1387). عیون اخبار الرضا. ج1 و 2. ترجمه حمید رضا مستفید و علی اکبر غفاری. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ اربلى، على‌بن‌عیسى.(1382).کشف الغمه فی معرفه الأئمه. ترجمه و شرح  على‌بن‌حسین زواره‏اى. 3جلدی. تهران: انتشارات إسلامیة.
ـ افجه، سیدعلی‌اکبر. (1385). مبانی فلسفی و تئوریهای رهبری و رفتار سازمانی. تهران: سمت.
ـ انواری، محمدرضا.(1399). «تحلیل کنش‌های متظاهرانه مأمون در مواجهه با امام رضا(ع)». فصلنامه تاریخ اسلام. ش83. سال 21. صص:167-204.
ـ بحرانی، شیخ عبدالله.(1388). عوالم العلوم. قم: انتشارات مؤسسه امام مهدی(عج).
ـ پارسانیا، حمید.(1391). جهانهای اجتماعی. قم: کتاب فردا.
ـ خامنه‌ای، سیدعلی.(1395). انسان250 ساله: بیانات مقام معظم رهبری درباره زندگی سیاسی- مبارزاتی ائمه معصومین. چاپ شصت و سوم. قم: موسسه ایمان جهادی.
ـ رابینز، استیفن‌ پی. (1386). مبانی رفتار سازمانی. ترجمه علی پارساییان و سیدمحمد اعرابی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
ـ رضاییان، علی. (1385). مبانی مدیریت رفتار سازمانی. تهران: سمت.
ـ ریتزر، جورج.(1392). مبانی نظریة جامعهشناختی معاصر و ریشههای کلاسیک آن. ترجمه شهناز مسمی‌پرست. تهران: نشر ثالث.
ـ  ــــــــــــ .(1388). نظریه جامعهشناسی در دوران معاصر. ترجمه محسن ثلاثی. چاپ چهاردهم. تهران: علمی.
ـ صدر، سید‌ محمد‌ باقر.(1428ق). المدرسة القرآنیة. قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید صدر.
طوسی، محمدبن‌حسن.(1414ق).‏الأمالی. قم: دار الثقافه.
ـ علی‌احمدی، علیرضا؛ رحیمی وردوق، بتول.(1398). روششناسی ترکیب و یکپارچهسازی نتایج مطالعات کمی/ کیفی و تولید دانش تفسیری. تهران: تولید دانش.
ـ قلی‌زاده، مصطفی.(1380). دعبل خزاعی شاعر دار بر دوش. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
ـ کلینی، محمدبن‌یعقوب.(1407ق). اصول الکافی. مصحح: على اکبر غفارى و محمد آخوندى. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ مجلسی، محمد باقر.(1403ق). بحارالانوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار. بیروت: مؤسسه الوفاء.
ـ مفید، محمدبن‌نعمان.(بی‌تا). الارشاد فی معرفة حجج الله على العباد. ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی. تهران: اسلامیه.
ـ مورهد، گرگوری و گریفین، ریکی. (1385). رفتار سازمانی. ترجمه سیدمهدی الوانی و غلامرضا معمارزاده. تهران: مروارید.
ـ نجفی، موسی.(1397). تمدن رضوی: مؤلفههای تمدنساز در مکتب سیاسی امام رضاg. اصفهان: آرما.
ـ واعظی، احمد.(1380). درآمدی بر هرمنوتیک. تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
ـ  ــــــــــــــ.(1390). نظریة تفسیر متن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ـ یورگنسن، ماریان؛ فیلیپس، لوئیز. (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمه هادی جلیلی. تهران: نشر نی.