نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشیارگروه تاریخ تشیّع دانشگاه نیشابور
چکیده
بی‌تردید هر مکتبی، شیوه زیستن ویژه‌ای را که مبتنی بر جهان‌بینی آن است، ارائه می‌دهد و شکل‌گیری جامعه مطلوب خود را در التزام به آن هنجارها قلمداد می‌کند. آیا می‌توان هنجارها، خصلت‌های مطلوب و اصول رفتارهای اجتماعی مورد انتظار از یک مسلمان را از گفتار و رفتار امام رضا(ع)، استخراج و به‌گونه نظام‌مند، تبیین کرد؟ این پژوهش ابتدا گفتارها و رفتارهای امام رضا(ع) را به روش کتابخانه‌ای گردآورده و سپس به شیوة توصیفی تحلیلی آن را سامان داده است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد هشت نکته بنیادین زیر بیشتر مورد توجّه و تأکید ایشان بوده است: 1. فراگیری و فرادهی 2. تکریم شاعران متعهّد و آگاهی‌بخش 3. پاسداشت اخوّت ایمانی 4. التزام به سخن پاک 5. مهرورزی به دیگران 6. سخاوت و انفاق 7.کتمان صدقه و گریز از تحقیر 8 .چشم‌پوشی و گذشت خردمندانه. و چون امام رضا (ع) به سجایا و رفتارهای اجتماعی مذکور به گونه کامل آراسته بود، از این رهگذر دوستى عام و خاصّ را به خود جلب کرد و به «رضا» نامبردار شد.
کلیدواژه‌ها
قرآن کریم.
ـ ابنابىحاتم، عبدالرحمن بن محمد. (1419ق). تفسیر القرآن العظیم. چاپ سوم. ریاض: مکتبة نزار مصطفى الباز.
ـ ابن أبی الحدید معتزلی. ( 1404ق)، شرح نهج البلاغه. تحقیق: محمد أبوالفضل إبراهیم. قم: کتابخانه آیت الله نجفی مرعشی.
ـ ابن أبی الدنیا، عبدالله بن محمد. (بی‌تا). مکارم الأخلاق. تحقیق: مجدی السید ابراهیم. قاهره: مکتبة القرآن للطبع والنشر والتوزیع.
ـ ابن أثیر، محمد بن محمد. (بی تا). أسد الغابه فی معرفة الصحابه. بیروت: دار الکتاب العربی.
ـ ابن أشعث سجستانی، سلیمان. (1410ق). سنن أبی داود. تحقیق: سعید محمد اللحام. بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
ـ ابن بابویه، علی بن الحسین. (1406ق). فقه الرضا. تحقیق: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث. مشهد: المؤتمر العالمی للإمام الرضا (ع).
ـ ابن بابویه، محمد بن علی. (1417ق). الأمالی. قم: مؤسسة البعثة.
ـ ــــــــــــــــــــــــ. (1362). الخصال. تصحیح : علی أکبر غفاری. قم: منشورات جماعة المدرسین.
ـ ــــــــــــــــــــــــ. (بی‌تا). صفات الشیعه. تهران: کانون انتشارات عابدی .
ـ ــــــــــــــــــــــــ. (1404ق). عیون اخبار الرضا g. بیروت: موسسة الأعلمی للمطبوعات.
ـ ــــــــــــــــــــــــ. (1405ق). کمال الدین و تمام النعمه. تحقیق: علی أکبر غفاری،قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
ـ ــــــــــــــــــــــــ. (1361). معانی الأخبار. تعلیق : علی أکبر غفاری. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
ـ ــــــــــــــــــــــــ. (1363). من لا یحضره الفقیه. تصحیح: علی اکبر غفّاری. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
ـ ابن حجر عسقلانی. (بی‌تا). فتح الباری. چاپ دوم. بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر.
ـ ابن حنبل، أحمد. (بی‌تا). مسند أحمد. بیروت: دار صادر.
ـ ابن شعبه حرانی، حسن بن علی. (1363). تحف العقول. چاپ دوم. قم: مؤسسة النشر الإسلامی .
ـ ابن شهر آشوب، محمد بن علی. ( 1376ق). مناقب آل أبی طالب. النجف الأشرف: مطبعة الحیدریة .
ـ ابن عبد البرّ. (2000م). الاستذکار. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ـ ابن ماجه، محمد بن یزید. (بی‌تا). سنن ابن ماجة. تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی. بیروت: دار الفکر.
ـ اصفهانی، سیدعبدالله؛ یوسفی، خاطره. (1397).«مطالعه تطبیقی کرامت انسان از منظر سیره رضوی و مبانی اومانیسم». فرهنگ رضوی. سال ششم. ش22. صص:179- 205.
ـ امین، سید محسن. ( 1403ق). أعیان الشیعة. تحقیق: حسن أمین. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
ـ بحرانی، سید هاشم. (1415ق). مدینه المعاجز، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة .
ـ البخاری، محمد بن اسماعیل. (1401ق). صحیح البخاری. بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
ـ برقی، أحمد بن محمد بن خالد. (1330). المحاسن. تهران: دار الکتب الإسلامیة .
ـ بروجردی، سید حسین طباطبایی.(1415ق). جامع أحادیث الشیعة . قم: منشورات مدینة العلم.
ـ بیهقی، احمد بن الحسین. (بی‌تا). السنن الکبرى. بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
ـ الحاکم النیسابوری، ابوعبدالله.(بی‌تا). المستدرک علی الصحیحین. تحقیق: یوسف عبدالرحمن المرعشلی. بیروت: دارالمعرفة.
ـ حرعاملی، محمد حسن. (1414ق). وسائل الشیعة . چاپ دوم. قم: مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث.
ـ حمیری قمی. (1413ق). قرب الاسناد . قم: مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث.
ـ حویزى، عبدعلى بن جمعه. (1415ق). تفسیر نور الثقلین. چاپ چهارم. قم: انتشارت اسماعیلیان.
ـ داود بن سلیمان غازی. (1418ق). مسند الرضا (ع). قم: مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی.
ـ رضی، محمد بن الحسین. (1429ق). نهج البلاغه. تحقیق: صبحی صالح. تهران: دارالأسوه للطباعه و النشر.
ـ زمخشرى، محمود بن عمر. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. تحقیق: مصطفىحسین احمد. بیروت: دارالکتاب عربی.
ـ سرخسی. (1406ق) المبسوط . بیروت: دار المعرفه للطباعه والنشر والتوزیع.
ـ سروری مجد، علی. (1392). «فرهنگ رضوی و جامعه آرمانی». فرهنگ رضوی. سال اول. ش2. صص:77- 103.
ـ شوشتری، محمد تقی. (1425). قاموس الرجال. قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
ـ شریف القرشی، باقر. (1372). حیاه الإمام الرضا (ع). قم: انتشارات سعید بن جبیر.
ـ صادقى تهرانى، محمد. (1406ق). الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنه. چاپ دوم. قم: فرهنگ اسلامى.
ـ طباطبایى، محمدحسین. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ دوم. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
ـ طبرانی، سلیمان بن احمد. (1405ق). المعجم الکبیر. تحقیق: حمدی عبد المجید السلفی. چاپ دوم. بیروت : دار إحیاء التراث العربی.
ـ طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن چاپ سوم. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
ـ طبرسی، حسن بن فضل. (1392ق). مکارم الأخلاق. چاپ ششم. قم: منشورات الشریف الرضی.
ـ طبرى، محمد بن جریر. (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة .
ـ ــــــــــــــــــــــ. (1403ق). تاریخ الطبری. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
ـ الطوسی، محمد بن الحسن. (1351). المبسوط. تحقیق: محمد الباقر البهبودی. قم: المکتبة المرتضویة لإحیاء آثار الجعفریة.
ـ عطاردی، عزیز الله.( 1406ق). مسند الإمام الرضا (ع). مشهد: مؤسسه طبع و نشر آستان قدس الرضوی.
ـ فخر رازى، محمد بن عمر. (1420ق). التفسیر الکبیر( مفاتیح الغیب). چاپ سوم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ـ الفیض الکاشانی، محمد. (1406ق). الوافی. تحقیق: ضیاء الدین الحسینی الأصفهانی، أصفهان. مکتبة الامام أمیر المؤمنین علی (ع) العامة.
ـ القاضی النعمان المغربی، نعمان بن محمد. (1383ق). دعائم الإسلام. تحقیق: آصف بن علی أصغر فیضی. القاهره: دار المعارف.
ـ قرشی، علی اکبر. (1367). قاموس قرآن. تهران:انتشارات اسلامیه.
ـ قمی، عباس. (1417ق). الأنوار البهیة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
ـ قمى، على بن ابراهیم. (1363). تفسیر القمی. تحقیق: طیبموسوى جزایرى. قم: دار الکتاب.
ـ قیومی، جواد. (1373). صحیفه الرضا (ع). قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
ـ کراجکی، محمد بن علی. (1369). کنز الفوائد. چاپ دوم. قم: مکتبة المصطفوی.
ـ کلینی، محمّد بن یعقوب. (1365). الکافی. تصحیح علی اکبر غفّاری. چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
ـ متقی هندی، علی. (1409ق). کنز العمال . بیروت: مؤسسة الرسالة .
ـ مجلسی، محمد باقر. (1403ق). بحار الأنوار. چاپ دوم. بیروت: مؤسسة الوفاء.
ـ مجلسی، محمد تقی. (1399ق). روضة المتقین.تحقیق : الشیخ علی پناه الإشتهاردی.تهران: بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور.
ـ مرتضى العاملی، السید جعفر. (1398ق). حیاه الإمام الرضا (ع). بی‌جا: دار التبلیغ الإسلامی.
ـ مفید، محمد بن محمد. (1414ق). الإرشاد فی معرفه حجج الله علی العباد. چاپ دوم. بیروت: دار المفید.
ـ مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1374).تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
ـ منذری، عبد العظیم. (1408ق). الترغیب والترهیب من الحدیث الشریف. تحقیق: مصطفى محمد عمار. بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر.
ـ نامدارجویمی، احسان؛ روشن، علینقی؛ یعقوبی، نورمحمد. (1398). «مهارت‌های ارتباطی در سیره رضوی». فرهنگ رضوی. سال هفتم. ش25. صص: 121-148.
ـ نراقی، محمد مهدی. (بی‌تا). جامع السعادات. چاپ چهارم. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
ـ نمازی شاهرودی، علی. (1419ق). مستدرک سفینة البحار. قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
ـ نوری، میرزاحسین. (1408ق). مستدرک الوسائل . چاپ دوم. قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
ـ هیثمی، علی بن ابی بکر. (1408ق). مجمع الزوائد. بیروت: دار الکتب العلمیة.
)