نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش پژوه رشتۀ کلام مقارن سطح چهار مرکز تخصصی مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی

2 دانش پژوه رشتۀ کلام مقارن سطح چهار مدرسۀ علمیه نواب

3 استادیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی

4 استاد یار دانشکده الهیات و معارف اهل البیت (ع) دانشگاه اصفهان

چکیده

دشمنی وهابیت با اهل بیت عصمت و طهارت، بر کسی پوشیده نیست. ابن تیمیه به عنوان پرچمدار اصلی این فرقه، همواره کوشیده است فضایل اهل بیت (ع) را انکار نماید و آنان را انسان‌های عادی جلوه دهد. وی با همین رویکرد تنقیص و انکار فضایل اهل بیت (ع)، شبهاتی را درباره جایگاه علمی امام رضا (ع) مطرح می نماید و بر این باور است که شیعیان درباره جایگاه ایشان غلو نموده اند. ادعاهایی مانند «عدم اعلمیت امام رضا (ع)»، «عدم نقل روایت از سوی امام رضا (ع)»، «عدم نقل روایت علما از ایشان» و «نیامدن روایات امام رضا (ع) در صحاح ستّه» از سوی ابن تیمیه برای انکار جایگاه والای امام رضا (ع) نقل شده است. در این پژوهش، به شیوه توصیفی تحلیلی و با رویکرد انتقادی تلاش شده است، ضمن بررسی سخنان بزرگان اهل سنت و استناد به روایات موجود در کتاب های حدیثی و تفسیری اهل سنت، به ادعاهای ابن تیمیه پاسخ داده شود. نتیجه اینکه ادعاهای ابن تیمیه دربارة جایگاه امام رضا (ع) مغالطه ای بیش نیست و با دیدگاه دیگر اندیشمندان اهل سنت ناسازگار است.

کلیدواژه‌ها

 قرآن کریم.
ـ آلوسی، محمود بن عبد الله. (1411ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی.   تحقیق: علی عبد الباری عطیة. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ـ ابن ‌اثیر، عز الدین بن الأثیر. (1409ق). أسد الغابه. بیروت: دارالفکر.
ـ ابن اثیر، علی بن ابی الکرم. (1417ق).  الکامل فی التاریخ. تحقیق: عمر عبد السلام تدمری. بیروت: دار الکتاب العربی.
ـ ابن ‌العماد الحنبلی، عبد الحی بن أحمد. (1406ق). شذرات الذهب فی أخبار من ذهب. تحقیق: محمود الأرناؤوط. بیروت: دار ابن کثیر.
ـ ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. (1406ق). منهاج السنه النبویه فی نقض کلام الشیعه القدریه. تحقیق: محمد رشاد سالم. جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة. ریاض: بی جا.
ـ  ـــــــــــــــــــــــــــــ. (1398ق). مجموع الفتاوی. جمع و ترتیب: الشیخ عبدالرحمن بن قاسم. بی‌جا.
ـ ابن جوزی، أبو الفرج. (بی تا). مناقب الامام احمد بن حنبل. ریاض: مکتبة اَلخانجی.
ـ  ــــــــــــــــــــ. (1412ق). المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک. تحقیق: محمد عبد القادر عطا و مصطفى عبد القادر عطا. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ـ ابن حبان، محمد بن حبان. (1393ق). الثقات. بیروت: دارالفکر.
ـ ابن حجر عسقلانی، أبو الفضل أحمد بن علی. (1326ق). تهذیب التهذیب. هند: دائرة المعارف النظامیة.
ـ ابن حجر هیتمی، احمد بن محمّد. (بی تا).  الصواعق المحرقة على أهل الرفض والضلال والزندقة. لبنان: مؤسسة الرسالة.
ـ ابن خلکان، شمس الدین أحمد بن محمد. (بی تا). وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان. تحقیق: إحسان عباس. بیروت: دار صادر.
ـ ابن شهر آشوب. (1432ق). مناقب ال ابی طالب. قم: المکتبه الحیدریه.
ـ ابن عساکر، أبو القاسم علی بن الحسن. (1995م). تاریخ مدینة دمشق. تحقیق: محب الدین أبی سعید عمر بن غرامة العمری. بیروت: دار الفکر.
ـ ابن کثیر، إسماعیل بن عمر. (1408ق). البدایه والنهایه. تحقیق: علی شیری. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ـ ابن ماجه، ابو عبد الله.(1430ق). سنن ابن ماجه. بیروت: دار الرسالة العالمیة.
ـ ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. تحقیق: میردامادی. بیروت: دار الفکر.
ـ ابن ندیم، أبو الفرج محمد بن إسحاق. (1417ق). الفهرست. تحقیق: إبراهیم رمضان. چاپ دوم. بیروت: دار المعرفة.
ـ الاغانی، ابی الفرج. (بی تا). مقاتل الطالبیین. ترجمه: احمد صقر. بیروت: دارالمعرفه.
ـ حاکم نیشابوری، محمد بن عبد الله. (1411ق). المستدرک على الصحیحین. تحقیق: مصطفى عبد القادر عطا. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ـ حسینی زبیدی، محمد مرتضى‏. (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس‏. بیروت: انتشارات دارالفکر.
ـ خطیب بغدادی، أبو بکر احمد بن علی. (1417ق)، تاریخ بغداد. تحقیق: مصطفی عبدالقادرعطا. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ـ دهلوی، شاه عبد العزیز. (1373ق). مختصر التحفة الاثنی عشریة. تهذیب و اختصار:محمود شکری آلوسی. تحقیق: محبّ الدین خطیب. قاهره: انتشارات المطبعة السلفیة.
ـ ذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد. (1405ق). سیر أعلام النبلاء. تحقیق: مجموعة من المحققین بإشراف الشیخ شعیب الأرناؤوط. چاپ سوم. بیروت: مؤسسة الرسالة.
ـ  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1416ق).  العلو للعلی الغفّار فی إیضاح صحیح الأخبار وسقیمها. تحقیق: أبو محمّد أشرف بن عبد المقصود. ریاض: انتشارات مکتبة أضواء السلف.
ـ سبط ابن الجوزی، یوسف بن قِزْأُوغْلِی. (1429ق). تذکرة الخواص المعروف بتذکرة خواص الأمة فی خصائص الأئمة. تحقیق: عامر النجار. مکتبة الثقافة الدینیة.
ـ سبکی، تاج الدین عبد الوهاب بن علی. (1413ق). طبقات الشافعیة الکبرى. تحقیق: محمود محمد الطناحی وعبد الفتاح محمد الحلو. بی جا.
ـ سلمی، أبو عبد الرحمن محمد بن الحسین. (1421ق). تفسیر السلمی وهو حقائق التفسیر. تحقیق: سید عمران. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ـ سیوطی، عبد الرحمن بن أبی بکر. (1429ق). الشَّافِی العِی على مسند الشَّافِعِی. تحقیق:عبد الرزاق  بن أسعد الله بن عبد الرؤوف البخاری. بی جا.
ـ شریعتمداری، علی. (1366). ویژگیهای حضرت رضا g. مجموعه آثار دومین کنگره حضرت رضا(ع). بی جا.
ـ طبرانی، أبو القاسم، سلیمان بن أحمد. (بی تا). المعجم الکبیر. تحقیق: حمدی بن عبد المجید السلفی. چاپ دوم. قاهره: مکتبة ابن تیمیة.
ـ طبرسى، فضل الحسن‏‏.(۱۴۱۷ق). الإحتجاج على أهل اللجاج. بی جا. المکتبه الشامله.
ـ طبری، محمد. (بی‌تا). تاریخ الامم والملوک. ایران: مکتبه ارومیه.
ـ  ـــــــــــــ. (بی‌تا). تهذیب الآثار و تفصیل الثابت عن رسول الله من الأخبار. تحقیق: محمود محمد شاکر. قاهره: مطبعة المدنی.
ـ طبری، احمد بن عبدالله. (1356ق). ذخائر العقبى فی مناقب ذوی القربى علیهم السلام. قاهره: مکتبة القدسی.
ـ  فضل الله، محمد جواد. (1361). تحلیلی از زندگانی امام رضاg. ترجمه سید محمد صادق عارف. مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
ـ قرشی، محمد باقر شریف. (بی‌تا). پژوهشی دقیق در زندگانی امام علی بن موسی الرضا (ع). ترجمه سید محمد صالحی. بی‌جا.بی‌نا.
ـ عسقلانی، احمد بن علی. (1379). فتح الباری شرح صحیح البخاری. بیروت: دار المعرفه.
ـ کتبی، محمدبن شاکر.  (2000م). فوات الوفیات. تحقیق: علی محمدبن یعوض االله و عادل أحمدعبدالموجود. بیروت: دارالکتب علمیه.
ـ کثیری، محمد. (1418ق). السلفیة بین أهل السنة والإمامیة. بیروت: الغدیر.
ـ مالکی، علی بن محمد. (1379). الفصول المهمة فی معرفة الائمة. قم: دارالحدیث.
ـ مرتضوی، سید محمد. (1375). نهضت کلامیدر عصر امام رضا g. مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
ـ مزّی، یوسف بن عبد الرحمن. (1400ق). تهذیب الکمال فی أسماء الرجال. تحقیق: بشار عواد معروف.
ـ مکارم شیرازی، ناصر. (1388).  مناظرات تاریخی امام علی بن موسی الرضا با پیروان مذاهب و مکاتب مختلف. چاپ دوم. مشهد:آستان قدس رضوی.
ـ نویری، أحمد بن عبد الوهاب. (1423ق). نهایه الأرب فی فنون الأدب. قاهره: دار الکتب والوثائق القومیة.