نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

فهم درست روایات معصومان (ع) به‎عنوان مهم‌ترین رسالت حدیث‌پژوهان، تنها با نگاه همه‌جانبه به آن‎ها و با درنظرگرفتن اموری مانند تشکیل خانوادۀ حدیثی، عرضه بر قرآن، درنظرداشتن سنن الهی، تجربیات بشری و... امکان‌پذیر است. بسیاری از خطاها و لغزش‌های معرفتی ناشی از نبود نگاه جامع به مجموعه منابع دینی (کتاب، سنت و عقل) است. این جستار با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای و بهره گیری از تجربیات بشری، بر آن است که فراز «إِذَا کَذَبَ‏ الْوُلَاةُ حُبِسَ الْمَطَر» در یکی از روایات منسوب به حضرت علی‎بن موسی‎الرضا (ع) را بررسی کند. این حدیث که از نظر سندی معتبر ارزیابی می‌شود، دروغگویی حاکمان جامعه را یکی از عوامل نباریدن باران معرفی می‌کند. این نوشتار در پی آن است به این سؤال پاسخ دهد که چرا به‎خاطر گناه گروهی اندک، انسان‌ها و موجودات بسیاری که هیچ نقشی در آن گناه نداشته‌اند، باید مجازات شوند. آیا می‌توان افراد را به‎خاطر گناه دیگران مؤاخذه کرد؟ تحلیل این فقره از روایت با تشکیل خانوادۀ حدیثی و عرضه بر قرآن، این نتیجه را به‎دست می‌دهد که هر کس مسئول رفتار خویش است و گناه کسی به پای کس دیگر نوشته نمی‌شود. بنابراین، اگر مردمی به‎خاطر گناه حاکمان دچار تنگنای معیشت می‌شوند، از آن جهت است که به وظیفۀ خود در برابر حاکمان عمل نکرده‌اند و با سکوت تأییدآمیز خود، در رفتار ناپسند آنان شریک هستند.

کلیدواژه‌ها

ـ قرآن کریم. ترجمه محمدمهدی فولادوند.
ـ نهج البلاغه. (1414ق).  تحقیق: صبحی صالح. چاپ اول. قم: هجرت.
ـ ابن‌اشعث، محمدبن محمد. (بی تا). الجعفریات. چاپ اول. تهران: مکتبة النینوی الحدیثة.
ـ ابن بابویه، محمدبن‫علی. (1362). الخصال. تحقیق: علی‌اکبرغفاری. چاپ اول. قم: جامعه مدرسین.
ـ ـــــــــــــــــــــ. (1385). علل الشرائع. چاپ اول. قم: کتابفروشی داوری.
ـ ـــــــــــــــــــــ. (1378ق). عیون أخبار الرضا g. تحقیق: مهدی لاجوردی. چاپ اول. تهران: نشر جهان.
ـ ـــــــــــــــــــــ. (1376). الامالی. چاپ ششم. تهران: کتابچی.
ـ ـــــــــــــــــــــ. (1413ق). من لایحضره الفقیه. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ ابن‌شعبه حرانى، حسن‌بن‌على. (1404ق). تحف العقول. تحقیق: علی‌اکبر غفاری. چاپ دوم. قم: جامعه مدرسین.
ـ ابن‌غضائری. (1364). الرجال. تحقیق: محمدرضا حسینی. چاپ اول. قم: دارالحدیث.
ـ برقى، احمد بن محمد. (1371ق). المحاسن. تحقیق: جلال‫الدین محدث. چاپ دوم. قم: دارالکتب الاسلامیة.
ـ حاجی خانی و جلیلیان. (1395). «واکاوی عوامل معنوی بارش باران از نگاه قرآن». پژوهشنامه معارف قرآنی. س7. ش2. صص: 33 - 54.
ـ حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله. (1411ق). المستدرک علی الصحیحین. تحقیق: مصطفى عبدالقادر عطا. چاپ اول. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ـ حرعاملى، محمدبن حسن. (1409ق). وسائل الشیعة. تحقیق: مؤسسه آل البیت b. چاپ اول. قم: موسسه آل البیت b.
ـ حکمت‫پناه، منیره.(1391). «بررسی علل وقوع بلایا وحوادث طبیعی از دیدگاه قرآن و احادیث». همایش ملی آسیب شناسی وبرنامه ریزی اثرات زلزله 21 مرداد 91 در استان آذربایجان شرقی. هریس. دانشگاه پیام نور استان آذربایجان شرقی.
ـ سیوطی، جلال الدین. (بی تا). الجامع الصغیر. بی‌جا: بی‌نا.
ـ شعیری، محمدبن‫محمد. (بی تا). جامع الأخبار. چاپ اول. نجف: مطبعه حیدریه.
ـ رستمی، محمد حسن. (1389) . «باران در روایات». علوم حدیث. 1389. ش58. صص: 160- 173.
ـ طباطبایى، محمدحسین‏. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ دوم. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
ـ طوسى، محمدبن‫حسن. (1414ق). الأمالی. تحقیق: موسسة‫البعثة. چاپ اول. قم: دارالثقافة.
ـ ـــــــــــــــــــــ. (1420ق). فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الأصول. تحقیق: عبدالعزیز طباطبائى. چاپ اول. قم: مکتبة المحقق‫الطباطبائی.
ـ ـــــــــــــــــــــ. (1411ق). مصباح المتهجد و سلاح المتعبد. چاپ اول. بیروت: مؤسسه فقه‫الشیعة.
ـ علیارى تبریزى، على‫بن عبدالله. (1412ق). بهجة الآمال فی شرح زبدة المقال. تصحیح: جعفر حائری و دیگران. چاپ دوم. تهران: بنیاد فرهنگ اسلامى کوشانپور.
ـ فخر رازى، محمدبن‫عمر. (1420ق). التفسیرالکبیر. اعداد: مکتب تحقیق داراحیاء التراث العربى. چاپ سوم. بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
ـ فیض کاشانى، محمدمحسن. (1415ق). تفسیر الصافی. تحقیق: حسین اعلمی. چاپ دوم. تهران: مکتبة الصدر.
ـ قمى، على‫بن‫ابراهیم. (1404ق). تفسیر القمی. تحقیق طیب موسوی جزایری. چاپ سوم. قم: دار الکتاب.
ـ کراجکى، محمدبن‫على. (1410ق). کنزالفوائد. تحقیق: عبدالله نعمة. چاپ اول. قم: دارالذخائر.
ـ کشى، محمدبن عمر. (1409ق). رجال الکشی. چاپ اول. مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد.
ـ کلینى، محمدبن یعقوب. (1407ق). الکافی. تصحیح و تحقیق: على‫اکبر غفارى و محمد آخوندى. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
ـ مامقانى، عبدالله. (بی تا). تنقیح المقال فی علم الرجال (رحلی). چاپ اول. بی‌جا.بی‌نا.
ـ متقی هندی. (1401ق). کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال. تحقیق: بکری حیانی. چاپ پنجم. بی‌جا: موسسة الرسالة.
ـ مجلسى، محمد باقر. (1403ق). بحارالأنوار. تحقیق: جمعی از محققان. چاپ دوم. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
ـ ــــــــــــــــــــ. (1404ق). مرآة العقول. چاپ دوم. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
ـ مطهری، مرتضی. (1375). امامت و رهبری. چاپ سوم. قم: صدرا.
ـ ــــــــــــــــــــ. (1372). مجموعه آثار شهید مطهری. چاپ هشتم. قم: صدرا.
ـ مفید، محمدبن‫محمد.(1413ق). الأمالی. تحقیق: حسین استاد ولی. علی‌اکبرغفاری. چاپ اول. قم: کنگره شیخ مفید.
ـ مکارم شیرازى، ناصر. (1371). تفسیر نمونه. چاپ دهم. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ موسوی بجنوردی، سید کاظم. (1388). دایرة المعارف بزرگ اسلامی. ج17. تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
ـ نجاشی، احمدبن على. (1365). رجال النجاشی‏. چاپ ششم. قم: مؤسسة النشرالاسلامی التابعه لجامعة المدرسین بقم المشرفه.
ـ نمازى شاهرودى، على‏. (1414ق). مستدرکات علم رجال الحدیث. چاپ اول. تهران: فرزند مولف.
ـ نورى، حسین‫بن‫محمدتقى. (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. تحقیق: موسسه آل‫البیتb. چاپ اول. قم: موسسه آل البیت b.
- Good News Bible. (1992). The Old Testament. United Bible Society.