نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار علوم قرآن و فقه دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز

چکیده

    امام رضا(ع) امتیازهای زیادی برای علم برشمرده و طلب و دریافت معارف دینی را تنها از افرادی که واجد شرایط خاص هستند، مجاز دانسته‌اند، در عین حال اشاره نموده‌اند که طلب و دریافت دیگر علوم از هر کس که آن‌را دارا باشد مطلوب است.
     بررسی حاضر در پاسخ به پرسش «امام رضا(ع) چه آدابی را شرط تحقق امتیازهای علم دانسته‌اند؟» اشاره نموده که ایشان بر ضرورت انگیزة الهی در دانش‌اندوزی تأکید نموده و مواردی، مانند خشیت از خداوند، خدمت نمودن به مردم و انجام کارهای خوب را از نشانه‌های انگیزة الهی برشمرده‌اند، عمقی بودن تعلیم و تعلم و نیز پرسش برای طلب علم را مورد تأکید قرار داده و شرم جاهل از پرسش و شرم پاسخ‌دهنده از گفتن «نمی‌دانم» را در فرض عدم آگاهی وی نکوهش کرده‌اند. از دیدگاه آن حضرت، معلم باید دارای ویژگی‌های خاصی باشد و متعلم نیز باید خویشتن خود را بشناسد.
هدف از نوشتار حاضر که به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده آن است که آداب دانش‌اندوزی و امتیازهای علم از منظر فرهنگ رضوی بیان و با رعایت آن آداب، به توسعة علم و دانش تشویق شود.

کلیدواژه‌ها

قرآن‌کریم، (1374). مترجم عبدالمحمد آیتی، چاپ چهارم، تهران: سروش.
ابن‌شعبه حرانی، حسن‌بن علی، (1362). تحف العقول. چاپ دوم، قم: النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم.
ابن‌فهد حلی، (1407ق). عدة الداعی و نجاح الساعی. چاپ اول، قم: دار الکتاب الاسلامی.
امام خمینی، روح الله، (1423ق). ولایت فقیه. چاپ دوازدهم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
امام خمینی، روح الله، (بی‌تا). کتاب البیع. چاپ اول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
امام‌رضا‌(ع)، (1406ق. الف). صحیفة الرضا. مشهد: کنگرة امام رضا(ع).
امام‌رضا‌(ع)، (1406ق. ب). فقه الرضا. چاپ اول، مشهد: آل البیت‌(ع).
بغدادی، احمد‌بن علی، (1408ق). نصیحة أهل الحدیث. چاپ اول، بی‌جا: مکتبة المنار- الزرقاء.
بلخی‌صوفی، شقیق، (1400ق). مصباح الشریعه. منسوب به امام صادق‌(ع)، چاپ اول، بیروت: الاعلمی.
‌            تمیمی‌آمدی، عبد‌الواحد(1366). تصنیف غرر الحکم و درر الکلم. چاپ اول، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
حرعاملی، محمد‌بن حسن، (1409ق). وسایل الشیعه. چاپ اول، قم: آل البیت(ع).
حسینی‌شیرازی، محمد، (بی‌تا). ایصال الطالب الی المکاسب. چاپ اول، تهران: منشورات اعلمی.
خوانساری، جمال، (1366). شرح غرر الحکم. چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
خویی، حبیب‌الله، (1400ق). منهاج البراعة. چاپ چهارم، تهران: مکتبة الاسلامیة.
راغب‌اصفهانی، حسین‌بن محمد، (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. چاپ اول، دمشق‌ـ بیروت: دار العلم الدار الشامیة.
رسولی‌محلاتی‌، سید هاشم، (1396). صحیفه علوی. چاپ سوم، تهران: علوی.
رضی، محمد‌بن حسین، (1379). نهج‌البلاغه. مترجم محمد دشتی، چاپ اول، قم: مشهور.
ری‌شهری، محمد، (1375). میزان الحکمة. چاپ اول، قم: دارالحدیث.
زمخشری، ابوالقاسم، (1412ق). ربیع الابرار و نصوص الاخیار. بیروت: الاعلمی.
زین‌الدین، شیخ محمد، (1413ق). کلمة التقوی. چاپ سوم، بی‌جا: بی‌نا.
سیوطی، جلال‌الدین، (1365). الدر المنثور. چاپ اول، جده: دار المعرفة.
شوکانی، محمد‌بن علی، (بی‌تا). فتح القدیر. بی‌جا: عالم الکتب.
صدوق‌قمی، محمد‌بن علی، (1362). الخصال. چاپ اول، قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
صدوق‌قمی، محمد‌بن علی، (1378). عیون اخبار الرضا. چاپ اول، تهران: جهان.
صدوق‌قمی، محمد‌بن علی، (1400ق). الامالی. چاپ پنجم، بیروت: الاعلمی.
طباطبایی‌حائری، محمد‌مجاهد، (1296). القواعد و الفوائد. چاپ اول، قم: آل البیت‌(ع).
طریحی، فخر‌الدین، (1416ق). مجمع البحرین. چاپ سوم، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
طوسی‌شیخ، محمد‌بن حسن، (1414ق). الامالی. چاپ اول، قم: دارالثقافة.
عراقی‌کزازی، آقا ضیاء‌الدین، (1414ق). شرح تبصرة المتعلمین. چاپ اول، قم: اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
فتال‌نیشابوری، ابو‌علی، (بی‌تا). روضة الواعظین و بصیرة المتعلمین. قم: رضی.
فیومی‌مقری، احمد‌بن محمد، (بی‌تا). المصباح المنیر. چاپ اول، قم: منشورات دار الرضی.
کلینی، محمد‌بن یعقوب، (1429ق). الکافی. چاپ اول، قم: دار الحدیث للطباعة و النشر.
مازندرانی، ملا محمد صالح، (1382). شرح اصول الکافی. چاپ اول، تهران: المکتبة الاسلامیة.
متقی‌هندی، علاء‌الدین علی، (1409ق). کنز العمال. بیروت: الرسالة.
مجلسی، محمد‌باقر، (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. چاپ دوم، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مجلسی، محمد‌باقر، (1410ق). بحار الانوار. چاپ اول، بیروت: الطبع و النشر.
محمود، عبد‌الرحمان، (بی‌تا). معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیة. بی‌جا: بی‌نا.
مشکینی، علی، (1424ق). تحریر المواعظ العددیة. چاپ هشتم، قم: الهادی.
مصطفی، ابراهیم و دیگران، (1382). المعجم الوسیط. تهران: بی‌نا.
مفید‌بغدادی، محمد‌بن محمد، (1413ق). المقنعه. چاپ اول، قم: کنگرة جهانی هزارة شیخ مفید.
ورام‌بن ابی‌فراس، (بی‌تا). مجموعه ورام (تنبیه الخواطر). چاپ اول، قم: مکتبة فقهیة.