نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر پسادکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

چکیده

بحران‌های زیست‌محیطی از مهم‌ترین چالش‌های قرن حاضر است که گذار از آن جز با تغییر نگرش به طبیعت و ایجاد یک عزم راسخ در مردم امکان‌پذیر نیست. زیست‌بوم‌گرایان با هدف گذار از نگرش سلطه‌جویانۀ بشر به طبیعت، بر مؤلفه‌هایی تأکید می‌کنند که اتکا بر آن‌ها می‌تواند بر بهبود شرایط زیست‌بوم مؤثر باشد. اتکا بر این مؤلفه‌ها و گام برداشتن در این راه نیاز به باورمندی دارد و اگر بتوان این مؤلفه‌ها را از روایت‌ها در پیوند با اعتقادات عموم مردم استخراج کرد، تأثیر آن دوچندان خواهد بود. در این پژوهش به روش تحلیلی‌توصیفی و از منظر مطالعات فرهنگی به بازشناخت روایت‌های مرتبط با امام رضا (ع)با دیدگاهی زیست‌بوم‌گرایانه می‌پردازیم؛ بررسی این روایت‌ها از منظر مطالعات فرهنگی و با رویکردی زیست‌بوم‌گرا می‌تواند به ارائۀ راهکارهایی نو برای رهایی از بحران‌های زیست‌محیطی بینجامد. انگیزش مخاطبان به تغییر نگرش به زیست‌بوم از جملۀ این راهکارهاست که با تکیه بر نمادپردازی‌ها و جهان‌نگری تصویری صورت می‌گیرد. این راهکارها در روایت‌های مرتبط با حیات امام رضا (ع) نهفته است و می‌تواند الهام‌بخش تولید محتوای رسانه‌ای باشد.

کلیدواژه‌ها

ـ قرآن کریم (1376). ترجمۀ محمّدمهدی فولادوند، تهران: دارالقرآن الکریم.
ـ ابن‌ بابویه، محمّد بن علی. (1373). عیون اخبار الرضا g. ترجمۀ حمیدرضا مستفید. تهران: صدوق.
ـ پارساپور، زهرا. (1392). دربارۀ نقد بومگرا. ترجمۀ عبدالله نوروزی و حسین فتحعلی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی‏.
ـ پاینده، حسین. (1385). «بررسی یک آگهی تلویزیونی از منظر مطالعات فرهنگی». مطالعات فرهنگی و ارتباطات. دورۀ 2. شمارۀ 7. صص: 1 ـ 12.
ـ حرّ العاملی، محمد بن الحسن. (بی‌تا). وسائل الشیعه. جلد 14 و 23. قم: مؤسسة آل البیت b لإحیاء التراث.
ـ فیاض، ابراهیم؛ غربی، موسی الرضا؛ رازقی، رمضانعلی. (1398). «آیین‎های روایی؛ گستره‌ای از عواطف تا هنجارهای اجتماعی: بررسی ابیات و اشعار آیینی با محوریت امام رضا g در ششتمد سبزوار». فرهنگ رضوی. شمارۀ 7(25). صص: 59-91.
ـ قادری‌سهی، هستی. (1396). «بازشناخت انتقادی بوم‌فمینیسم با تکیه بر شعر شاعران برجستۀ معاصر فارسی»، پایاننامۀ ارشد ادبیات تطبیقی، دانشگاه حکیم سبزواری: سبزوار.
ـ  ـــــــــــــــــــ. (1399). «تحلیل زیست‌بوم‌گرایانۀ باورهای اسطوره‌ای ایران در اوستا». رسالۀ دکترا. دانشگاه حکیم سبزواری.
ـ قادری‌سهی، هستی؛ علوی‌مقدم، مهیار؛ استاجی، ابراهیم؛ تسنیمی، علی. (1400). «واکاوی زیست بوم گرایانه گزاره های اساطیری اوستا با تأکید بر دیدگاه ژیلبر دوران». مجلۀ الهیات تطبیقی. دوره: 12. شماره: 25. صص: 27 ـ 42.
ـ قمی، شیخ عباس. (1384). منتهی الآمال. جلد 2. تصحیح و ویرایش محمدرضا انصاری و محمّد ترابیان فردوسی. چاپ شانزدهم. قم: هجرت.
ـ کارسون، راشل. (1393). بهار خاموش. ترجمۀ عبدالحسین وهاب‌زاده، علی‌رضا کوچکی و امین علیزاده. مشهد: جهاد دانشگاهی مشهد.
ـ کشاورز، رضا؛ دلبری، سیدمهدی. (1396). «مطالعه تأثیرات فرهنگی و اجتماعی زیارت امام رضاg در تبادل و ارتقای فرهنگی جوامع مسلمان». فصلنامۀ فرهنگ رضوی. سال پنجم. شمارۀ18. صص:61-37.
ـ ماکویی، سویل. (1389). «بازنمایی جایگاه حضرت امام رضا g در فرهنگ مردم ایران؛ آیین‌ها و نمادها». فرهنگ مردم ایران. شمارۀ20و21. صص:9-31.
ـ مجلسی، محمّدباقر. (1403 هـ. ق). بحار الأنوار. جلد 64. چاپ دوم. تهران: مؤسسة الوفاء.
ـ وهاب‌زاده، عبدالحسین. (1393). «بوم‌شناسی علم عصیانگر». مجموعه مقالات کلاسیک در بومشناسی. مشهد: جهاد دانشگاهی مشهد.
ـ هال، استوارت و دیگران. (1397). دربارۀ مطالعات فرهنگی. گردآوری و ویرایش جمال محمّدی. چاپ سوم، تهران: چشمه.
 
منابع لاتین
- Glazebrook, Trish. (2002). "Karen Warrens Ecofeminism". Ethics and the Environment, Vol.7,  no.2, 12 – 26.