نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• خلیل بیگ‌زاده ¹
• فرحناز حیدری‌نسب ²

¹ دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی

چکیده

برنامه فلسفه برای کودکان متیو لیپمن، آموزه‌های پرورش ذهن را مبتنی بر پرسش‌خیزی و چالش‌انگیزی به ناخودآگاه کودک و نوجوان انتقال می‌دهد و بدون اینکه ذهن کودک با اصطلاحات خاص فلسفی درگیر شود، ذهن وی را پرسشگر تربیت می‌کند و اندیشه‌هایش را از طریق متن‌های روایی و داستانی آموزش می­ دهد. برنامه فلسفه برای کودکان (فبک)، ادب روایی را ابزاری مناسب برای پروراندن ذهن کودک می‌داند تا پرسشگر باشد و پرسش مبتنی بر آگاهی از حل بحران، خلاقیّت، اندیشه و شناخت از هستی، جهان پیرامونی و باید و نبایدهای زندگی در ذهن وی شکل گیرد. این پژوهش، قصّه‌های «مهمان امام رضا (ع)» و «آفتاب خراسان» را با تکیه بر الگوی متیو لیپمن از منظر غنای ادبی، فلسفی و روان­شناختی با رویکردی توصیفی تحلیلی بررسی کرده و اثرگذاری قصّه­ های مطالعه‌شده را بر گسترش نگرش اسلامی و مذهبی کودک با هدف افزایش میزان پرسشگری و چالش‌خیزی ذهن وی نشان داده‌ است. دستاورد پژوهش نشان می‌دهد، قصه­ های مطالعه‌شده، غنای فلسفی دارند، چون پرسشگری و چالش­ خیزی در حیطۀ منطق و علم حقوق در ذهن کودک می‌آفرینند، اگرچه پیرنگ برخی قصّه­ ها برای کودک جنبۀ باورناپذیری دارد. شخصیت‌پردازی و فضاسازی قصّه­ ها از زاویه غنای ادبی ضعیف است و بافت روایت­ گونه بدون گفت‌وگوی آن‌ها، خستگی کودک را در پی خواهد داشت. البتّه واژگان و بافت جمله ­بندی برای گروه سنی «ب» و «ج» مناسب و نشانه غنای روان‌شناختی قصّه‌های مورد مطالعه است.

کلیدواژه‌ها

• فلسفه برای کودکان
• متیو لیپمن
• مرتضی دانشمند
• مجموعه‌قصّه‌های مهمان امام رضا (ع)
• آفتاب خراسان