نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای برنامه ریزی درسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 استادیار گروه برنامه ریزی درسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 دانشیار گروه برنامه ریزی درسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

4 دانشیارگروه علوم قران و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

چکیده

هدف این مقاله تدوین و ارائه ساختار فعالیت‌های فوق برنامه مدارس با تاکید بر سیره و روش تربیتی امام رضا (ع) است. روش مطالعه، تحلیل محتواست و جامعه پژوهش شامل پژوهشگران و استادان دانشگاهی خبره در حوزه آموزش و پرورش همچنین استادان حوزه علمیه متخصص در مبانی سیره رضوی است. نمونه تحقیق 17 نفر از میان خبرگان مذکور به صورت هدفمند و به شیوه گلوله برفی انتخاب شد و مورد مصاحبه نیمه ساختارمند قرار گرفتند. شیوه مصاحبه در مرحله اول با متخصصان حوزه برای کدگذاری مضامین و مفاهیم از متن و در مرحله دوم مصاحبه با متخصصان دانشگاهی به منظور تایید کدهای انتخابی متناسب با فعالیت‌های فوق برنامه مدارس بود. بر اساس یافته‌ها، در ساختار فوق برنامه مدارس متناسب با سیرة رضوی، ابعاد و مولفه‌های برنامه شناسایی شده، سرفصل مطالب و روش‌های اجرایی هر کدام بیان شد. با توجه به نتایج این پژوهش، برای فعالیت‌های فوق برنامه مدارس منطبق با سیره رضوی، استفاده از روش‌های اجرایی همانند برگزاری اردو و سفر علمی، جلسات مباحثه و مناظره، مطالعه و تحقیق گروهی، عبادت و ... در بخش‌های مختلف پیشنهاد شد.

کلیدواژه‌ها

ـ ابن بابویه، محمد بن علی. (1362). الخصال. تحقیق علی اکبر غفاری. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ ــــــــــــــــــــــــ. (1392). عیون اخبار الرضا g. ترجمه و شرح آقا نجفی اصفهانی. قم: نبوغ.
ـ  ــــــــــــــــــــــــ. (1377). معانی الاخبار. ترجمه عبدالعلی محمدی شاهرودی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ ابن شعبه حرانی، ابومحمد. (1393). تحف العقول. ترجمه صادق حسن زاده. قم: آل علی g.
ـ ابن قولویه، جعفر بن محمد. (1377). کامل الزیارات. ترجمه محمدجواد ذهنی تهرانی. تهران: پیام حق.
ـ احمدی، حسین؛ شکوهی، مرتضی؛ بنی اسدی، حسین؛ جعفری، پروین؛ منصور کیایی، نادر. (1383). فعالیت‏های فوق برنامه، مبانی نظری و شیوه‏های ارزشیابی. تهران: موسسه‌ فرهنگی ‌منادی‌ تربیت.
ـ برقی ، احمدبن محمد. (1374). المحاسن. تحقیق مهدی الرجائی. قم : المجمع العالمی لاهل البیت b.
ـ تاجور، آذر؛  پورطهماسبی، الهام. (1394). «اهداف و روش‌های تعلیم و تربیت در سیرۀ امام رضا g». همایش علمی ـ پژوهشی تعلیم و تربیت در فرهنگ رضوی. از مجموعه برنامه‌های سیزدهمین جشنواره بین المللی امام رضا g. دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی (پردیس شهید بهشتی مشهد).
ـ حجتی، سید محمد باقر. (1366). مسائل تربیتی اسلام. تهران: انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ـ حر عاملی، محمد بن حسن. (1386). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. مصحح عبدالرحیم ربانی شیرازی. تهران: اسلامیه.
ـ حکیمی، محمد رضا. (1380). الحیاه. ترجمه احمد آرام. ج اول. چاپ چهارم. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ـ دهقان سرخ آبادی، سیده محدثه؛ کرامتی، انسی. (1396). «روش‌های آموزشی در سیرۀ رضوی و دلالت‌های آن برای تربیت عقلانی در دانشگاه فرهنگیان». فرهنگ رضوی. 5 (17). صص: 35- 58.
ـ رضوی‌دوست، غلامرضا؛ موسوی، سید محمدحسین؛ حسومی، ولی اله؛ شایانفر، جواد. (1394). «بایستگی‌های اخلاقی زیست‌خانوادگی از منظر امام رضا g». نشریه اخلاق زیستی. دوره 5. شماره 15. صص: 41- 70.
ـ شرفی، محمدرضا. (1388). مهارتهای زندگی در سیرۀ رضوی. چاپ پنجم. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
ـ شورای عالی انقلاب فرهنگی. (1390). سند تحول بنیادین آموزش و پرورش. تهران: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ـ صدرالدین‌شیرازی، محمدبن‌ابراهیم. (1394). الحجه. تهران: برگ سبز.
ـ صمدی، معصومه؛ دوایی، مهدی؛ اقبالیان، طاهره. (1391). «مبانی، اصول و روش‌های تربیت اخلاقی در سیرۀ پیامبرn و اهل بیت b». مجله پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. سال بیستم. دورۀ جدید. شماره 16. صص: 37-64.
ـ طبرسی، حسن بن فضل. (1370). مکارم الاخلاق. قم: انتشارات شریف الرضی.
ـ طوسی ، محمد بن حسن. (1364).  تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
ـ عطاردی قوچانی، عزیزاله. (1391). مسندالامام الرضا g. ج1 و2. تهران: عطارد.
ـ غلامزاده، مهین؛ جاربی، علی. (1396). «بررسی تاثیر فعالیت‌های فوق برنامه بر ایجاد مهارت‌های شهروندی دانش‌آموزان مدارس خاص شهر میناب». مجموعه مقالات همایش ملی آموزش ابتدایی. تهران: وزارت آموزش و پرورش. صص:513- 535.
ـ غلامعلی، مهدی. (1395). امام رضا g و زندگی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی(به نشر).
ـ فرید، مرتضی. (1386). الحدیث: روایات تربیتی از مکتب اهل بیت b. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ـ فعالی، محمد تقی. (1394).  سبک زندگی رضوی. مشهد: بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا g.
ـ  ـــــــــــــــــ. (1396).  سفر با خورشید، زندگی به سبک امام رضا g. مشهد: انتشارات احیای امر ولایت.
ـ فقه الرضا. (1406 ق.). المنسوب الی الامام الرضا g. قم: موتمرالعالمی للامام الرضا g.
ـ قطب راوندی ، سعیدبن هبه الله. (1368). الخرائج و الجرائح. قم: موسسه الامام المهدیf.
ـ قمقامی، مریم؛ میدانی، محمد؛ رشوند آوه، اشرف. (1394). «ویژگی‌های الگوی تربیتی در سیرۀ رضوی». ارائه شده در اولین کنفرانس بینالمللی علوم انسانی با رویکرد بومی ـ اسلامی و با تاکید بر پژوهشهای نوین.
ـ قمی، عباس. (1390).  منتهیالآمال. ویراسته کاظم عابدینی مطلق. تهران: مبین اندیشه.
ـ کلینی، محمد بن یعقوب. (1392). اصول کافی. ترجمه محمدباقر کمره ای. ناشر: اسوه.
ـ  ــــــــــــــــــــــــ. (1395). فروع کافی. ترجمه محمد حسین رحیمیان. ج 6. ناشر: قدس.
ـ مجلسی، محمدباقر. (1389). بحارالانوار. ج 2، 7 ، 44، 59، 62 ، 67 و 78 . تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ محدثی، جواد. (1396). حکمتهای رضوی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی(به نشر).
ـ محمدی پویا، فرامرز؛ صالحی، اکبر؛ مومیوند، فاطمه. (1394). «تحلیل محتوای نهج‌البلاغه بر اساس ساحت‌های شش‌گانه تربیتی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش». پژوهشنامه نهجالبلاغه. 3 (10). صص: 63-81.
ـ محمدی ری‌شهری، محمد. (1395). میزان الحکمه. قم: دار الحدیث.
ـ مسعودیان، پریسا؛ بهشتی، سعید. (1391). «بررسی اهداف و اصول و روش‌های تربیت سیاسی بر مبنای نهج‌البلاغه». پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. 20 (17). صص: 7-25.
ـ مفید، محمد بن محمد. (1379). الاختصاص. تحقیق علی اکبر غفاری. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ  ــــــــــــــــــــــ. (1372). الارشاد فی معرفة حجج الله على العباد. محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت b. قم: کنگره بزرگداشت شیخ مفید.‌
ـ میرزامحمدی، محمد‌حسن؛ جهانی جوانمردی، فاطمه؛ نوروزی، محمد. (1396). «بازشناسی آموزه‌های تربیتی امام رضا g و کاربست آن‌ها در عصر حاضر». فرهنگ رضوی. 5 (20). صص: 69-104.
ـ نادری، امیر؛ حاجی حسین نژاد، غلامحسین؛ تاجیک اسمعیلی،  عزیزالله؛ زین آبادی، حسن رضا. (1391). «ویژگی‏‌های اهداف فعالیت‏‌های فوق برنامه دانش‏آموزان دبیرستانی با رویکرد پیشگیری از آسیب‏های اجتماعی». فصلنامه روانشناسی تربیتی. 8(24). صص: 72- 101.
ـ نجفی، محمد؛ قربانی، منصوره؛ نصرتی هشی، کمال؛ شاهی، محمد. (1393). «روش‌های تربیت اخلاقی در سیره رضویg». مجله پژوهشهای اخلاقی. سال پنجم. شماره یک. صص: 113- 127.
ـ نوری، حسین بن محمدتقی. (1373). مستدرک الوسائل. قم: موسسه آل البیتb.
ـ نیرو، محمد. (1395). «تجربۀ دانش‌آموزان زائر دبیرستانی از زیارت حرم مطهر امام رضا g: مطالعه‌ای پدیدارشناسی». فصلنامه علمی پژوهشی مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی. 1(2). صص: 128-146.‎
- Braun, V. & Clarke, V. (2006). Using Thematic Analysis in Psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.