نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکترای فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

جهان اسلام همواره از آتش تفرقه رنج برده ­است. یکی از راهکارهای غلبه بر نیروهای واگراکننده، ایدۀ همگرایی عتبات مقدسه جهت استفاده از ظرفیت­های عظیم نهاد زیارت است. همگرایی عتبات مقدسه آرمان توحید را از طریق ایده وحدت جهان اسلام پیگیری می­کند. همگرایی از مفاهیمی است که به­خصوص در روابط بین‌الملل به آن توجه زیادی شده ­است، اما این نوشتار نگاهی فرهنگیتمدنی به این مفهوم دارد و آن را نوعی همسویی و همنوایی در ارزش‌ها، سیاست­ ها و اقدام­ ها تلقی می‎کند. مسئله این پژوهش بررسی ابعاد همگرایی عتبات مقدسه به‌مثابۀ سازمان ­های شیعی متولی زیارت است. روش گردآوری اطلاعات، مطالعۀ اسنادی و مصاحبه است و تحلیل اطلاعات با روش تحلیل مضمون انجام شده ­است. بر اساس یافته‎های پژوهش، با توجه به تحلیل مضمون اطلاعات جمع‌آوری‌شده می­ توان شش مضمون اصلی و سازمان­ دهنده «مزیت­ ها»، «مبانی»، «زمینه­ ها»، «موانع»، «پیامدها» و «راهبردها» را برای مضمون محوری و فراگیر «همگرایی عتبات مقدسه» شناسایی کرد. توجه به هدف نهایی از همگرایی سازمان ­های عتبات مقدسه، فهم همگرایی سازمانی عتبات مقدسه به‌عنوان گام اول از یک فرایند کلی­ تر که گام­ های بعدی آن همگرایی میان­ فرهنگی و تمدنی است، درک رابطۀ حقیقی زیارت و گردشگری، کنار گذاشتن منیّت­ های سازمانی و توجه به نقش مکمّلی عتبات در فرایند همگرایی، توجه به جغرافیای تاریخی عتبات مقدسه، محور نشدن سازمان­ ها در فرایند همگرایی، دیپلماسی همگرایی و بسترسازی برای همراه‎کردن اهل سنت با این حرکت و در نهایت فهم راهبردی سازمان­های عتبات از نقش خود در فرایند همگرایی، از مهم‌ترین راهبردهای همگرایی عتبات مقدسه به‌مثابۀ سازمان­ های شیعی متولی زیارت است.

کلیدواژه‌ها

ـ آذر، عادل؛ زارعی، بهروز و زارعی، عظیم. (1384). «ارائه یک روش برای شبیه‌سازی ارتباطات بین‎سازمانی دستگاه‌های دولت». دانشور رفتار. س12. ش11. صص:19-36.
ـ اخوان کاظمی، بهرام. (1387). «نظریه‎های همگرایی و آموزة مهدویت». مشرق. ش6. صص: 46-76.
ـ بابایی، حبیب‌الله. (1394). مدنیت، عقلانیت و معنویت در بستر اربعین. تهران: سوره مهر.
ـ ــــــــــــــــــ . (1396). «درآمدی بر شاخص‌های تمدنی در اربعین». مجموعه مقالات دومین همایش بینالمللی لقاءالحسین. ج4. تهران: دانشگاه امام صادق (ع). صص: 93-117
ـ بشیر، حسن. (1395). دیپلماسی گفتمانی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
ـ جعفری، علی‌اکبر و نیک‌روش، ملیحه. (1394). «منابع فرهنگی قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در عراق نوین». دوفصلنامه مطالعات قدرت نرم. ش12. صص:29-50.
ـ جعفری هفت‌خوانی، نادر. (1392). مدیریت گردشگری و وجهه ملی در جمهوری اسلامی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
ـ ــــــــــــــــــ . (1391). «منظومه فرهنگی؛ کاربرد استعاره منظومه شمسی برای ساماندهی سازمان‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران». دوفصلنامه دین و ارتباطات. ش41. صص:37-65.
ـ حاجیانی، ابراهیم. (1384). «گفت‌وگوی بین‎فرهنگی و انسجام ملی». همبستگی ملی در ایران (مجموعه مقالات) به کوشش: داریوش قمری. تهران: مؤسسه مطالعات ملی. صص: 27-42.
ـ حافظ‎نیا، محمدرضا و زرقانی، سیدهادی. (1391). «چالش‌های ژئوپلیتیکی همگرایی در جهان اسلام». پژوهشهای جغرافیای انسانی. ش80. صص: 139-154.
ـ خاکی، غلامرضا. (1390). روش تحقیق با رویکردی به پایاننامه نویسی. تهران: انتشارات بازتاب.
ـ خانی، ابراهیم. (1395). جامعهشناسی حکمت متعالیه. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
ـ خانی، محمدحسن. (1396). «آیین اربعین به‌مثابة منبع قدرت نرم جهان اسلام». مجموعه مقالات دومین همایش بینالمللی لقاءالحسین. ج4. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
ـ دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال. (1390). «الزامات دیپلماسی فرهنگی ایران». نشریه همشهری دیپلماتیک. ش58.
ـ رازنهان، محمدحسن؛ دهقانی، رضا و بیاتی، هادی. (1395). «بررسی جایگاه اقتصادی عتبات عالیات در روابط ایران و عثمانی در دوره صفوی». پژوهشهای تاریخی. ش31. صص: 25-40.
ـ زبردست، هادی. (1385). «همکاری‌های بین‎سازمانی». تدبیر. ش168. صص: 16-22.
ـ ستوده، محمد. (1387). «جهانی‌شدن و همگرایی کشورهای اسلامی». فصلنامه علوم سیاسی. ش42. صص: 95- 116.
ـ الشیخ غالب الناصر. (1439ق). البناء الاجتماعی و الثقافه الحسینیه. کربلاءالمقدسه: دار وارث للطباعه.
ـ عریخانی، رسول. (1394). عتبات عالیات در روابط ایران و عثمانی قرن نوزدهم (با تأکید بر عصر عبدالحمید دوم). مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
ـ عرفان، امیرمحسن و بیات، علی. (1393). «آموزه امت اسلامی در قرآن و بازاندیشی در قابلیت‌های تمدنی و فرهنگی آن». فصلنامه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. ش15. صص: 7-30.
ـ فیاض، ابراهیم. (1389). تعامل دین، فرهنگ و ارتباطات. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
ـ کرمی‎پور، الله‎کرم. (1394). «گردشگری دینی: ماهیت و کارکرد». دوفصلنامه اسلام و علوم اجتماعی. ش13. صص: 53-71.
ـ موسوی، سیدمهدی. (1394). «اربعین حسینی؛ شکوه همبستگی اجتماعی امت اسلامی». مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین. تهران: سوره مهر.
ـ مهدیار، میثم. (1394). «ظرفیت‎شناسی اربعین». مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین. تهران: سوره مهر.
ـ ولایتی، علی‌اکبر و سعیدمحمدی، رضا. (1389). «تحلیل تجارب همگرایی در جهان اسلام». دوفصلنامه دانش سیاسی. ش11. صص:151-180.
ـ همایون، محمدهادی. (1390). جهانگردی، ارتباطی میانفرهنگی، مطالعه تطبیقی الگوی غربی معاصر و الگوی اسلامی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
ـ ـــــــــــــــــ . (1396).  «نقش تمدن‎ساز عاشورا و اربعین، از بعثت و غدیر تا ظهور». مجموعه مقالات دومین همایش بینالمللی لقاءالحسین. جلد4. تهران: دانشگاه امام صادق (ع). صص: 51-77.
 
- Attride-Stirling, J. (2001), “Thematic Networks: An Analytic Tool for Qualitative Research”, Qualitative Research, Vol. 1, No. 3, Pp. 385-405
- Braun, V. & Clarke, V. (2006), “Using thematic analysis in psychology”, Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, Pp. 77-101.
- Patton, M. Q. (1990), Qualitative evaluation and research methods, Thousand Oaks, CA: Sage