نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیاردانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز، بخش علوم قرآن و فقه

2 کارشناس ارشد دانشگاه شیراز

چکیده

مناظره با روش‎های صحیح در افکار  و قلب دیگران نفوذ بیشتری دارد اما مناظره با روش‎های نادرست، طرف مقابل را در عقیدة باطل خویش متعصب‎تر مى‎کند. لذا قرآن مناظره (جدال) احسن را توصیه کرده است. در این نوع مناظره که امام‎رضا (علیه‎السلام) از آن بهره گرفته‎اند، بر جنبه‎های عقلی و عاطفی و برهان تأکید شده است؛ توهین به طرف مقابل و مذمّت دین او اجازه داده نشده و از مشترکات مورد قبول ادیان، مانند توحید، نبوت و.. استفاده شده است. تعصب ، ستیزه‎جویی، خودنمایی و اقناع به انگیزة شهرت‎طلبی در این مناظره راه ندارد و در آن بر «ساده‎گویی و پرهیز از بغرنج و پیچیده‎گویی» تأکید شده است. انصاف‎داشتن مناظره‎کننده و اعتراف به خطای خود در فرض روشن‎شدن اشتباهش، از دیگر ویژگی‎های این نوع مناظره است. این نوع مناظره در امور دینی نیز مجاز و چه‎بسا واجب است. این نوع مناظره نه‎تنها موجب کینه و عداوت نمی‎شود، بلکه اثرهای مثبتِ فراوانی دارد. مناظره با جاهل، مناظره با کسی که اهداف شیطانی دارد، همچنین مناظره در آنچه وحدت مسلمانان یا بشریّت را به خطر می‎اندازد، مجاز نیست. این پژوهش که با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده، در پی پاسخ به این پرسش است که از دیدگاه امام‎رضا (علیه‎السلام) منظور از جدال احسن چیست؟

کلیدواژه‌ها

ـ قرآن کریم. ترجمه عبدالمحمد آیتی.
ـ ابن‎بابویه، ابوجعفرمحمدبن‎علی . (1378). عیون اخبار الرضا (ع). تهران: جهان.
ـ ابن‎شعبه حرانی، حسن‎بن‎علی.(1394). تحفالعقول. بیروت: مؤسسه‎الاعلمی للمطبوعات.
ـ ابن طاوس حلی، رضی الدین علی.(1411ق). المجتبی من الدعاء المجتبی. قم: دار الذخائر.
ـ ابن‎عطیه، عبدالحق‎بن‎غالب.(1422ق). المحرر الوجیز فی تفسیرالکتاب العزیز. بیروت: دارالکتب‎العلمیه، منشورات محمدعلی بیضون.
ـ ابن‎منظور، محمدبن‎مکرم. (1414ق). لسانالعرب. بیروت: دار صادر.
ـ اشتهاردی، علی‎پناه. (1417ق). مدارک العروة. تهران: دارالاسوة للطباعة و النشر.
ـ بیضاوی، عبدالله‎بن‎عمر.(1418ق). انوار التنزیل و اسرار التأویل. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
ـ حسین، طه. (1346). آیینه اسلام. ترجمه محمدابراهیم آیتی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
ـ حر عاملی، محمدبن‎حسن. (1403ق). وسائلالشیعه. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
ـ حسینی همدانی، محمدحسین. (1404ق). انوار درخشان. تحقیق: محمدباقر بهبودی. تهران: لطفی.
ـ حویزی، عبدعلی بن جمعه.(1383). تفسیر نورالثقلین. تصحیح سیدهاشم رسولی محلاتی. قم: دارالتفسیر.
ـ خازن، علی‎بن‎محمد. (1415ق). لبابالتأویل فی معانی التنزیل. بیروت: دارالکتب‎العلمیه.
ـ خوشنویس، احمد. (1359ق). فضایل علمی و اخلاقی امام علیبنموسیالرضا (ع)  و زندگانی سیاسی امام در دوره خلافت مأمون عباسی. تهران: مؤسسه مطبوعاتی عطایی.
ـ راغب اصفهانی، ابوالقاسم‎حسین‎بن‎محمّد.(1412ق).المفردات فی غریبالقرآن. تهران: المکتبه‎المرتضویه.
-رضازاده، فریبا؛ فارسی،علیرضا.(1394).«اصول علمی واخلاقی مناظره های رضوی».فصلنامه علمی-پژوهشی فرهنگ رضوی.سال سوم.شماره9.صص:58-37.
ـ شوکانی، محمدبن‎علی. (بی‎تا). فتح القدیر. بی‎جا: عالم‎الکتب.
ـ صلیبا، جمیل. (1414ق). المعجم الفلسفی بالالفاظ العربیة و الفرنسیه. چاپ اول. بیروت: الشرکة العالمیة للکتاب.
ـ طاهری آکردی، محمدحسین. (1387). پیشنیه تاریخیِ گفتگوی اسلام و مسیحیت با تأکید بر دیدگاه شیعه و کاتولیک. قم: انتشارات و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام‎خمینی (ره).
ـ طباطبایی، محمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه.
ـ طبرسى، ابی‎منصور  احمد‎بن‎علی. (1413ق). الاحتجاج. تحقیق: ابراهیم بهادری. بی‌جا: اسوه.
ـ ـــــــــــــــــــــــــ . (1387). اعلام الوردی با علام الهدی.  ترجمه عزیزالله عطاری. قم : مؤسسه فرهنگی و اطلاع‎رسانی تبیان.
ـ طبرسی، فضل‎بن‎حسن. (1372). مجمعالبیان فی تفسیرالقرآن. تهران: ناصرخسرو.
ـ طریحی، فخرالدین. (1375). مجمعالبحرین. محقق: سیداحمد حسینی. تهران: مرتضوی.
ـ طوسی، محمدبن‎حسن.(بی‎تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
ـ عاملی علوی، سیداحمد. (بی‎تا). مناهج الاخیار فی شرح الاستبصار. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
ـ عمادزاده، حسین. ( 1384). مجموعه زندگانی چهارده معصوم. تهران: طلوع.
ـ عطاردی، عزیزالله. (1368). اخبار و آثار حضرت امامرضا (ع). تهران: کتابخانه صدر.
ـ فراهیدی، خلیل. ( 1409ق). کتابالعین.قم: دارالهجره.
ـ فیض کاشانی، محمدبن‎شاه‎مرتضی. (1376). المحجةالبیضاء. چاپ چهارم. قم: مؤسسة‎النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
ـ قرشی، محمدباقر شریف.(1382). پژوهشی دقیق در زندگانی امام علیبنموسیالرضا (ع). مترجم: سیدمحمد صالحی. تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
ـ کاشف الغطاء نجفی، علی‎بن‎محمد.( 1381). النور الساطع فیالفقه النافع. نجف اشرف: مکتبة الاداب.
ـ کشی، محمدبن‎عمر.(1348). رجال. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
ـ کلینی، محمدبن‎یعقوب. (1429ق). الکافی. قم: دارالحدیث للطباعة و النشر.
ـ گنابادی، سلطان‎محمد. (1408ق). تفسیر بیان السعاده. مترجم: رضا خانی و حشمت‎الله ریاضی. تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور.
ـ ماوردی، علی‎بن‎محمد.(بی‎تا). النکت و العیون. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ـ مجتبوی، سیدجلال‎الدین.(1377). علم اخلاق اسلامی. تهران: حکمت.
ـ مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالأنوار. تهران: اسلامیه.
ـ مصطفوی، حسن.(1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـ معروف‎الحسنی، هاشم. (1409ق). سیرةالائمة الاثنی عشر. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
ـ مغنیه، احمد. (1338). شخصیت حضرت رضا (ع) و موسیالکاظم (ع). ترجمه سیدجعفر غضبان. تهران: اردیبهشت.
ـ مغنیه، محمدجواد. (1424ق). التفسیر الکاشف. قم: دارالکتاب‎العربی.
ـ  مکارم‎شیرازی، ناصر. (1388). مناظرات تاریخی امامرضا (ع) با پیروان مذاهب و مکاتب دیگر. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
ـ ــــــــــــــــــــــــ .(1421ق). الامثل فی تفسیر کتابالله المنزل. قم: مدرسه امام علی‎بن‎ابی‎طالب (ع).
ـ نراقی، ملا احمد. ( 1375). معراجالسعاده. قم: انتشارات هجرت.
ـ نعمانی، محمّدبن‎ابراهیم‎بن‎جعفر. (1397ق).کتابالغیبه. تهران: مکتبةالصدوق.
ـ نوری طبرسی، میرزاحسین.(1408ق). مستدرکالوسائل. بیروت: مؤسسة آل‎البیت (ع).