نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس‌ارشد فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد و دانش‌آموخته سطح چهار حوزه

چکیده

حدیث سلسلة‌الذهب، از زبان حضرت علی‌بن موسی‌الرضا(ع) در سفر اجباری به‌سوی مأمون، در نیشابور و به درخواست جمع کثیری از راویان و محدثان بیان شده است. چون در سلسلۀ سند این حدیث تا رسول خدا(ص)، همه از اولاد آن حضرت و ائمه معصوم(ع) قرار هستند، در نزد اهل سنت به حدیث «المسلسل بالأشراف» شهرت یافته است. این حدیث دو مطلب را بیان می‌دارد: یکی اینکه توحید الهی، دژ استواری است که هر کس در آن وارد شود از هر نوع عذابی ایمن خواهد بود. دیگر اینکه شرط لازم برای ورود به آن دژ، مقام ولایت و معرفت به امامت است. این نوشتار علاوه بر آن، به اهمیت و حقیقت کلمۀ توحیدیه و بررسی سندی آن می‌پردازد و همچنین کلمۀ توحید را از لحاظ ادبی بررسی می‌کند. با توجه به اینکه راویان، آن حضرت را می‌شناختند، این سؤال مطرح می‌شود که چرا حضرت رضا(ع) حدیث را با سند متصل به رسول خدا(ص) نقل فرمودند؟ و اصولاً بین شرط و مشروط چه تناسبی می‌تواند وجود داشته باشد؟ این همان مسئلۀ اساسی است که نوشتار حاضر درصدد بیان آن است تا با روش کاملاً توصیفی و تحلیلی به این پرسش‌ها پاسخ داده شود. حائز اهمیت‌ترین مسئله، عبارت است از اینکه برای درک توحید حق تعالی راهی جز امام معصوم(ع) وجود ندارد، پس راز بیان این روایت در آن جمع، همین است که باید بین امام و خلیفه یا حاکم تفاوت قائل شد.

کلیدواژه‌ها

قرآن‌کریم.
آقابزرگ تهرانی، محمد محسن‌بن علی‌بن محمد‌ رضا‌بن محسن‌بن علی‌اکبر، (1408ق). الذریعة الی تصانیف الشیعة. 25 جلدی، قم: اسماعیلیان.
ابن منظور مصری، محمد‌بن مکرم، (بی‌تا). مختصر تاریخ دمشق. 8 جلدی، بی‌جا: بی‌نا.
ابن‌بابویه، محمد‌بن علی، (1378ق). عیون اخبار الرضا. 2 جلدی، تهران: جهان.
ابن‌بابویه، محمد‌بن علی، (1398ق). التوحید. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
ابن‌بابویه، محمد‌بن علی، (1413ق). من لا یحضره الفقیه. 4 جلدی، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
ابن‌حجر هیثمی، (1417ق).  الصواعق المحرقة علی اهل الرفض و الضلال و الزندقة. لبنان: الرسالة.
برقی، احمد‌بن محمد‌بن خالد، (1371ق). المحاسن. 2 جلدی، قم: دارالکتب الاسلامیه.
جبل‌عاملی، سید محسن‌امین، (بی‌تا). اعیان الشیعۀ. 11 جلدی، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
رافعی قزوینی، عبدالکریم‌بن محمد، (1987م). التدوین فی اخبار قزوین. 4 جلدی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
سلفی‌اصبهانی، ابوطاهر احمد، (بی‌تا). معجم السفر. مکه: المکتبة التجاریة.
 
جرجانی، یحیی بن حسین شجری، (1422ق). الأمالی الخمیسیة. 2 جلدی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
شریف رضی، ابوالحسن محمد‌بن حسین‌بن موسی، (1429ق). نهج البلاغه. شرح عبده، بیروت: التاریخ العربی.
شیرازی، صدرالدین محمد‌بن ابراهیم، (1346ش). الشواهد الربوبیة فی مناهج السلوکیة. مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی.
شیرازی، صدرالدین محمد‌بن ابراهیم، (1363ش). مفاتیح الغیب. تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شیرازی، صدرالدین محمد‌بن ابراهیم، (1385ش). مجموعه رسالة تفسیر سورة توحید. تهران: حکمت.
شیرازی، صدرالدین محمد‌بن ابراهیم، (1385ش). مجموعه رسائل، رسالة شواهد الربوبیة. تهران: حکمت.
صحیفة الامام الرضا، (1406ق). مشهد مقدس، کنگرۀ جهانی امام رضا(ع).
طبرسی، احمد‌بن علی، (1403ق). الاحتجاج علی اهل اللجاج. بیروت: موسسة اعلمی للمطبوعات.
طوسی، محمد‌بن حسن، (1411ق). مصباح المتهجد و سلاح المتعبد. بیروت: موسسة فقه الشیعة.
طوسی، محمد‌بن حسن، (بی‌تا). الفهرست. نجف: المکتبة الرضویة.
غزالی، ابوحامد محمد، (بی‌تا). احیاء علوم الدین. 16 جلدی، بیروت: دارالکتاب العربی.
فاضل لنکرانی، محمد، (بی‌تا). نهایۀ التقریر فی مباحث الصلاۀ. تقریرات آیت‌الله بروجردی،3 جلدی، قم: مرکز فقه ائمه اطهار(ع).
کلینی، محمد‌بن یعقوب، (1407ق). کافی. 8 جلدی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کنانی، محمدبن جعفر، (بی‌تا). الرسالة المستطرفة لبیان مشهور کتب السنة المصنفة. بیروت: دار البشائر الاسلامیة.
مناوی، عبدالرئوف، (1356ق). فیض القدیر شرح الجامع الصغیر. 6 جلدی، مصر: المکتبة التجاریة الکبری.
نجاشی، ابوالحسن احمد‌بن علی، (1365ش). رجال النجاشی.  2 جلدی، قم: اسلامی.
نجاشی، ابوالحسن احمد‌بن علی، (1407ق). رجال النجاشی.  2 جلدی، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
نوری، میرزا حسین، (1417ق). خاتمۀ مستدرک الوسائل. 28 جلدی، قم: موسسه آل البیت(ع).
یاقوت أهری، عبدالقادر بن حمزه‌بن، (1358ش). الأقطاب القطبیة أو البلغة فی الحکم. تهران: انجمن فلسفۀ ایران.