نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم‌سیاسی دانشگاه اصفهان

2 دکترای علوم‌سیاسی دانشگاه اصفهان

چکیده

این نوشتار می‌کوشد، با توجه به روایت‌های نقل‌شده از امام رضا(ع) و با روش توصیفی و تاریخی، دیدگاه حضرت را  در مورد مسائل مهم جامعه و حکومت در دورة بحرانی (203-183 ق) بررسی کند. مقولة ولایتعهدی و حضور امام(ع) در خراسان به همراه عوامل تأثیرگذار دیگر مانند ظهور و بروز ادیان و فرقه‌های انحرافی، تقسیم خلافت عباسی و خیزش علویان باعث شده بود در این دوره سؤا‌ل‌ها و پرسش های جدیدی مطرح شود که متناسب با این دوره پاسخ‌های خود را می‌طلبید. پاسخ‌ها و راهکارهایی که می‌بایست برخاسته از بینش و منطق عقلانی باشد. برای این منظور توجه به نصوص اسلامی، دفاع از حقانیت ولایت امامان، تشکیل مناظره‌های علمی، استفاده از زبان عقل و استدلال، توجه به رویکرد علمی در مباحثه‌ها و مناظره‌ها و  توجه به سطح فهم مخاطب، از مواردی بودند که امام رضا(ع) برای اثبات حقانیت اعتقادهای شیعی به‌کار گرفتند.

کلیدواژه‌ها

ابن اثیر، معزالدین، (1408ق). الکامل فی التاریخ. بیروت: داراحیا، الثرت.
ابن شهر، آشوب مازندرانی، (1328). متشابه القرآن. بی‏جا: بیدار.
اسپریگنز، توماس، (1370). فهم نظریه‏های سیاسی. ترجمة فرهنگ رجایی، تهران: آگاه.
اشعرى، ابوالحسن، (1405ق). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین. ج 1، بیروت: بى‏نا.
اکبری، امیر، (1390). «واکنش‌های سیاسی امام رضا(ع) در تقابل با بحران‌های عصر خویش». پژوهش‌نامه تاریخ. سال هفتم، شمارة بیست و پنجم: 31 ـ 1.
حموی‌جوینی، ابراهیم، (1379). مسندالإمام الرضا(ع). ج 1 و 2. ترجمة عزیزالله عطاردی. تهران: صدر.
خرازی، سیدمحسن، (بی‌تا). بدایه المعارف الالهیه. قم: الاسلامی.
خیاط، علی، علی جلائیان اکبریان، علی جانفزا، (1392). «روش‌شناسی انتقال مفاهیم تربیتی از نگاه امام رضا(ع)». پژوهش‌های اجتماعی اسلامی. سال نوزدهم، شمارة چهارم: 81 ـ 61.
رواندی، قطب‌الدین، (1409ق). الخرائج و الخرائج. قم: الامام المهدی.
سیوطی، جلال‌الدین، (1370). تاریخ الخلفا. قم: شریف رضی.
 
شریعتمداری، علی، (1366). روح علمی و سعه‌صدر در شخصیت حضرت رضا(ع). مجموعه آثار دومین کنگرة حضرت رضا(ع).
شریعتمداری، علی، (1380). تعلیم و تربیت اسلامی. چاپ پانزدهم. تهران: امیرکبیر.
شهرستانى، محمدبن عبدالکریم، (1250ق). کتاب الملل والنحل. قاهره: انجلوا.
صدوق، محمدبن علی، ( 1398ق). التوحید. تصحیح هاشم حسینی، قم: جامعة مدرسین.
صدوق، محمدبن علی، (1366). الامالی. 4 ج، تهران: کتابچی.
صدوق، محمدبن علی، (1372). عیون اخبار الرضا. ترجمة علی‌اکبر غفاری و حمیدرضا مستفید، تهران: شیخ صدوق.
طبرسی، احمدبن علی‌بن ابی‌طالب، (1403ق). الاحتجاج علی اهل الجاح. چاپ اول، 2ج، مشهد: مرتضی.
طبری، محمدبن جریر، (1375). تاریخ طبری. ت‍رج‍م‍ة اب‍وال‍ق‍اس‍م‌ پ‍ای‍ن‍ده‌، چاپ پنجم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
طوسى، محمدبن حسن، (1348). اختیار معرفه الرجال. ج 2، مشهد: انتشارات دانشکده الهیات.
عاملی حسینی، جعفر،  (1363). زندگی و  سیاست هشتمین امام(ع). ترجمة سیدخلیل خلیلیان. تهران: فرهنگ اسلامی.
عطاردی، عزیزالله، (1379). آثار و اخبار امام رضا(ع). تهران: صدر.
فرمانیان، هدی، سیدعلی موسوی‌نژاد، (1389). درسنامة تاریخ و عقاید زیدیه. چاپ دوم، قم: ادیان.
فضل‌الله، محمدجواد، (1372). تحلیلی از زندگانی امام رضا(ع). ترجمة سید محمدصادق عارف، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
قاضوی، سیدحسن، علی بیات، (1392). «گفتمان و زمانة سیاسی امام موسی کاظم (ع)». فصلنامه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. سال چهارم، شمارة 13: 93-79.
کشی، محمدبن عمر، ( 1409 ق). اختیار معرفه الرجال. تصحیح محمدبن حسن طوسی و حسن مصطفوی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
کلینى، محمدبن یعقوب، (1362). الکافى. ج 1، تهران: اسلامیه.
مفید، ابی عبدالله، (بی تا). الارشاد فی معرفة، حجج الله علی العباد. تحقیق مؤسسة آل البیت لتحقیق التراث، قم: دارالمفید.
 
مجلسی، محمدباقر، (1364). بحارالانوار. ترجمة موسی خسروی، ج 1 و 49 و 75 و 78. تهران: اسلامیه.
مکارم‌شیرازی، ناصر، (1366). مناظرات تاریخی امام علی‌بن موسی الرضا(ع) با پیروان مذاهب و مکاتب مختلف. مجموعه آثار دومین کنگرة جهانی حضرت رضا(ع).
موحدی‌راد، سلیمان، (1387). «تبیین و تحلیل ابعاد تربیتی روش امام رضا(ع) در مناظرات فلسفی و کلامی». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
نوبختى، حسن‌بن موسى، (1355ق). فرق الشیعه. نجف: حیدریه.
وطن‌دوست، رضا، (1391). «چرایی عدم پذیرش خلافت از سوی امام رضا(ع)». مشکوه، شمارة 115: 110 ـ 96.