نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت رسانه‌ای دانشگاه امام رضا(ع)

2 استادیار گروه ارتباطات اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

امروزه با فراگیری فناوری‌های نوین ارتباطی ازجمله اینترنت، بسیاری از افراد پاسخ برخی از نیازهای خود مانند نیازهای مذهبی را با استفاده از این ابزار رسانه‌ای پی‌جویی می‌کنند. از مواردی که در این بستر ارتباطی توسط کاربران مسلمان و به‌خصوص شیعه دنبال می‌شود، زیارت است. ارائة این خدمات، نیاز به شکل‌گیری فضایی تخصصی در اینترنت دارد. بر این اساس هدف از نوشتار پیش‌رو، مطالعة سایت‌های زیارتی‌ـ‌ مذهبی به‌منظور طراحی محتوایی و ساختاری پرتالی تخصصی با موضوع زیارت مجازی اماکن متبرکة شیعه است. برای این منظور 23 سایت زیارتی‌ـ مذهبی به‌صورت گزینشی انتخاب و با بهره‌گیری از روش تحلیل‌محتوای کیفی مورد مطالعه قرار گرفتند، در نتیجه، 89 مؤلّفة محتوایی و ساختاری شناسایی شدند. این مؤلّفه‌ها شامل 21 مؤلّفة ساختاری و 69 مؤلّفة محتوایی هستند که در 12 طبقة کلی 1. زیارت؛ 2. تعامل با سایت؛ 3. خدمت به حرم؛ 4. آشنایی بیشتر؛ 5. رسانه­ها؛ 6. اطلاع‌رسانی؛ 7. گروه‌های زیارتی؛ 8. مدیریت زمان و برنامه‌ها؛ 9. آموزش و پژوهش؛ 10. نرم‌افزارها؛ 11. تجارت؛ 12. شاخص­های ساختاری دسته­بندی شدند.با توجه به مؤلّفه‌های شناسایی‌شده، دو الگوی محتوایی و ساختاری معرفی و پس از مرور مکرر ساختارها و جانمایی خدمات در سایت‌های مورد مطالعه، الگوهای ساختاری سه‌گانه‌ای شامل صفحة پیش‌درآمد، صفحة خانگی و نقشة سایت برای پرتال زیارت مجازی اماکن متبرکة شیعه پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها

آیتو، جان، (1386). فرهنگ ریشه‌شناسی انگلیسی. مترجم حمید کاشانیان، تهران: فرهنگ نشرنو، معین.
ابن‌قولویه قمی، جعفربن محمد، (1389). کامل الزیارات. مترجم سید‌علی حسینی، قم: دارالفکر.
ارجمندی، دانیال، محمد کامیار ارباب، (1389). آموزش ساخت وب سایت و پرتال با مایکروسافت شیرپوینت. تهران: نص.
پارتازیان، کامبیز، (1388). نگاهی به تأثیرات اینترنت و فضای مجازی بر روند دینداری. قم: دایرة‌المعارف.
جهانگیر، عیسی، (1391). شیعه در فضای سایبر؛ رویکردی اجتماعی. قم: موسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
حجازی، سید علیرضا، (1384). «پرتال‌های سازمانی، رویکردی نوین در مدیریت شبکه‌محور». توسعة مدیریت، سال سیزدهم، شمارة 69: 76ـ56.
حسنوی، رضا، میترا دیلمقانی، علیرضا حجازی، (1384). «طراحی و ایجاد پرتال». مدیریت فردا، سال سوم، شمارة 9 و 10: 95ـ87.
خانی، حامد (1392). «مفهوم زیارت و جایگاه آن در فرهنگ اسلامی». در جستاری در ادعیة رضویه با تکیه بر الصحیفة الرضویه الجامعه، جمعی از نویسندگان، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع): 170ـ 125.  
دوران، بهزاد (1382). «هویت ملی و تعامل در فضای سایبرنتیک». نامه پژوهش فرهنگی، سال ششم: 108ـ 53. 
راودراد، اعظم، علی حاجی­محمدی، (1389). «تفاوت شناخت حاصل از گردشگری واقعی و گردشگری مجازی بر پایة نظریة روایت». تحقیقات فرهنگی، دورة سوم، شمارة 2: 81ـ61.
سقایی، مهدی، زهره جوانبخت قهفرخی، (1392). «تحلیلی بر آمار گردشگران و زائران داخلی ورودی به کلان‌شهر مشهد با استفاده از مدل‌های سری زمانی». تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال سیزدهم، شمارة 28: 94ـ71.
عاملی، سعیدرضا، (1392). روش‌های تحقیق در مطالعات فرهنگی و رسانه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
علی‌مهدی، مسلم، مهدی منتظرقائم، (1393). «طراحی الگوی مفهومی زیارت مجازی اماکن متبرکه؛ مورد مطالعه، زیارت امام علی‌بن موسی‌الرضا(ع)». دین و ارتباطات، سال بیست و یکم، شمارة 45: 119ـ157.
محدثی، جواد، (1386). فرهنگ زیارت: اهداف، آثار، تاریخچه، مشروعیت، سازندگی و آداب زیارت. تهران: مشعر.
یوسفی، علی، غلامرضا صدیق اورعی،  علیرضا کهن‌سال، فهیمه مکری‌زاده، (1391). «پدیدارشناسی تجربی زیارت امام رضا(ع)». مطالعات اجتماعی ایران، سال ششم، شمارة 3و4: 198ـ 180.  
Dawson, L.L. Cowan, D.E (2004). Religion online, Finding Faith on the Internet. New york & London: Routledge.
Frey, N., (1998). Pilgrim stories on and off the Road to Santiago: Journeys Along an Ancient Way in Modern Spain.University of California Press: Berkeley.
Hill-Smith, Connie, (2009). "Cyberpilgrimage: A Study of Authenticity, Presence and Meaning in Online Pilgrimage Experiences". Journal of Religion and Popular Culture , Vol. 21, No. 2: Available online: http://www.usask.ca/relst/jrpc/art21(2)-Cyberpilgrimage.html.
MacWilliams, Mark W, (2002). "Virtual Pilgrimages on the Internet", Religion,Vol.32, Issue4: 315-335.
Maxwell p, (2002). "Virtual Religion in Context". Religion, Vol. 32, Issue 4: 343–354.
Morinis, A., ed, (1992). Sacred Journeys: The Anthropology of Pilgrimage. New York: Greenwood Press.
Reader Ian,(2007)."Pilgrimage Growth in the Modern World: Meanings and Implications". Religion, Vol.37, Issue 3: 210-229.
Turner, V., and E. Turner, (1974). "Pilgrimage and Communitas". Studia Missionalia.Vol 23: 305–327.
Turner, V., and E. Turner, (1978). Image and Pilgrimage in Christian Culture: Anthropological Perspectives. New York: Columbia University Press.
Widyarto, Setyawan, Muhammad Shafie Abd. Latiff, (2007). "The Use of Virtual Tours for Cognitive Preparation of Visitors: a Case Study for VHE", Facilities, Vol. 25, Issue 7/8: 271 – 285.