نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار علوم قرآن وحدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

ازجمله نیازهای آدمی، نیاز به تفریح سالم است که براساس آموزه­های دینی و سبک زندگی رضوی، بخشی از زمان مسلمانان را به خود اختصاص می­دهد. با این‌حال، افراط در لذت­جویی و سرگرمی، از مصادیق لهو و لغو و نیز اتراف و تن‌پروری، از آسیب­های تفریح ناسالم به‌شمار می­رود. به همین دلیل در سیره و سخنان امام رضا‌(ع) بر پرداختن به تفریح سالم و حلال در چارچوب موازین شرعی و به اندازه تأکید شده است. نکتة جالب در سبک زندگی رضوی، توجه دادن فرد به شخصیت والا و اهداف متعالی انسانی است تا جایگاهش را بالاتر از آن بیند که به کارهای بیهوده دست یازد. از سوی دیگر، بر پرهیز از مصارف زائد، تشریفاتی و تجملاتی با هدف تفریح و سرگرمی نیز به‌عنوان نمودهای قناعت تأکید شده است. نکتة قابل توجه در این عرصه، تأثیر منفی افراط در لذت­جویی و زیاده­روی در تفریح و سرگرمی و رفاه‌طلبی عمومی بر ایجاد تمدن و بقای آن است، طوری‌که به گفتة ویل دورانت، این خود یکی از علل افول تمدن بزرگ اسلامی پس از سدة هفتم بوده است.
مسئله اصلی نوشتار حاضر، تبیین حد و مرز تفریح سالم و نقش آن در تمدن‌سازی در پرتو آموزه‌های رضوی است. روش گردآوری مطالب به‌صورت کتابخانه‌ای و شیوة بررسی، توصیفی‌ـ تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها

قرآن‌کریم.
ابن‌حنبل، احمد، (بی‌تا). المسند. بیروت: دار صادر.
ابن‌شعبه حرانی، حسن‌بن علی، (1404ق). تحف العقول عن آل الرسول(ص). محقق علی‌اکبر غفاری، قم: اسلامی.
ابن‌فارس، احمد‌بن فارس، (1404ق). معجم مقاییس اللغه. قم: الاعلام الاسلامی.
ابن‌منظور، محمد‌بن مکرم، (1410ق). لسان العرب. چاپ اول، بیروت: دارالفکر.
انصاری، مرتضی، (1415ق). المکاسب. قم: باقری.
برقی، احمد‌بن محمد‌بن خالد، (بی‌تا). المحاسن. محقق سید جلال‌الدین حسینی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
تفضلی، فریدون، (1372ش). تاریخ عقاید اقتصادی. چاپ اول، تهران: نی.
چپرا، محمد عمر، (1384ش). آیندة علم اقتصاد (چشم‌اندازی اسلامی). مترجم احمد شعبانی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
حرعاملی، محمد‌بن حسن، (1403 ق). وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه. مصحح و محقق عبدالرحیم ربانی شیرازی، چاپ ششم، تهران: مکتبة الاسلامیه.
حکیمی، محمدرضا و دیگران، (1368ش). الحیاة. چاپ اول، تهران: مکتب نشر الثقافة الاسلامیه.
حلوانی، حسین‌بن محمد، (1408ق). نزهه الناظر و تنبیه الخاطر. چاپ اول، قم: مدرسة الامام المهدی(عج).
درنینگ، آلن، (1376ش). چقدر کافیست؟. مترجم عبدالحسین وهاب‌زاده، چاپ دوم، مشهد: جهاد دانشگاهی.
دورانت، ویلیام جیمز، (1368ش). تاریخ تمدن. مترجم احمد آرام، چاپ دوم، تهران: انقلاب اسلامی.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد، (1416 ق). مفردات الفاظ القرآن. محقق صفوان عدنان داوودی، چاپ اول، بیروت: دارالقلم؛ دمشق: الدار الشامیه.
زمخشری، محمود‌بن عمر، (بی‌تا). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل. مصحح مصطفی حسین احمد، بیروت: منشورات البلاغة.
ساعی، احمد، (1375ش). درآمدی بر شناخت مسائل اقتصادی ـ سیاسی جهان سوم. چاپ دوم، تهران: قومس.
شریف الرضی، محمد‌بن حسین، (1370ش). نهج‌البلاغه. مترجم و شرح‌نویس سید علی‌نقی فیض‌الاسلام، تهران: مرکز نشر آثار فیض الاسلام.
شریف‌النسبی، مرتضی، (1375ش). چرخة توسعة راهنمای رشد شتابان. چاپ اول، تهران: رسا.
شولتس، دوان، (1388ش). روان‌شناسی کمال. مترجم گیتی خوشدل، چاپ شانزدهم، تهران: پیکان.
صدوق، محمد‌بن علی، (1404ق). الخصال. قم: جامعة مدرسین.
صدوق، محمد‌بن علی، (1404ق). من لایحضره الفقیه. محقق علی‌اکبر غفاری، قم: اسلامی.
صدوق، محمد‌بن علی،(1404ق). عیون اخبار الرضا(ع). محقق حسین اعلمی، چاپ اول، بیروت: للمطبوعات.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ اول، بیروت: للمطبوعات.
طریحی، فخرالدین، (1408ق). مجمع البحرین. محقق سید احمد حسینی، چاپ دوم، تهران: فرهنگ اسلامی.
فراهیدی، خلیل‌بن احمد، (1409ق). کتاب العین. محقق مهدی المخزومی، قم: العین.
فروغی، محمدعلی، (1344ش). سیر حکمت در اروپا. تهران: زوار.
قرضاوی، یوسف، (1417ق). دور القیم و الاخلاق فی الاقتصاد الاسلامی. چاپ اول، بیروت: الرسالی.
قمی، شاذان‌بن جبرئیل، (1381ق). الفضائل. نجف: منشورات حیدریه.
کلینی، محمد‌بن یعقوب، (1365ش). الکافی. چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
گل‌محمدی، احمد، (1381ش). جهانی شدن، فرهنگ، هویت. چاپ اول، تهران: نی.
 مجلسی، محمدباقر، (1403ق). بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
محقق‌حلی، جعفر‌بن حسن، (1409ق). شرائع الاسلام. محقق سید صادق شیرازی، چاپ دوم، تهران: الاستقلال.
مدرسی، محمدتقی، (1419ش). من هدی القرآن. بیروت: دار محبی الحسین(ع).
مرویان حسینی، سیدمحمود، (1383ش). نیازهای انسان از منظر آموزه‌های دینی و روان‌شناسی. چاپ اول، مشهد: به‌نشر.
مطهری، مرتضی، (1371ش). انسان و سرنوشت. چاپ یازدهم، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی، (1380ش). عدل الهی. چاپ هفدهم، تهران: صدرا.
دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، (1372ش). مکتب‌های روان‌شناسی و نقد آن. جلد دوم، تهران: سمت.
منسوب به امام رضا(ع)، (1406ق). الفقه الرضا. محقق مؤسسة آل البیت، چاپ اول، مشهد: کنگرة جهانی امام رضا(ع).
منسوب به امام صادق(ع)، (1400ق). مصباح الشریعه. چاپ اول، بیروت: للمطبوعات.
نراقی، محمدمهدی، (بی‌تا). جامع السعادات. مصحح سیدمحمد کلانتر، چاپ چهارم، بیروت: للمطبوعات.
وبر، ماکس، (1371ش). اخلاق پروتستان و روح سرمایه‌داری. مترجم عبدالمعبود انصاری، چاپ اول، تهران: سمت.