عصر حضرت رضا(ع) صحنه برآمدن جریانها و گفتمانهای بسیاری در جهان اسلام است. این گفتمانها در دو سطح درونگفتمانی و برونگفتمانی قابلتشخیص هستند. امام هشتم(ع) بهواسطه مواجهه با موج گسترده این فرقهها و (خرده)گفتمانها و لزوم روشنکردن افکار مسلمانان، به انجام مناظرات و مقابلههای فراوانی مبادرت کردند. این پژوهش بهدنبال آن است تا ضمن تحلیل گفتمان مناظرات و کیفیت مجادله ایشان با گفتمانهای رقیب، اصول حاکم بر خوشه نشانگان هویتسازانه- دگرسازانه ایشان را فراچنگ آورد و نسبت میان آن با مبانی رهیافت قرآنی را بررسی کند. جستار پیش رو بر آن است تا منطق روششناختی حاکم بر گفتمان مناظرات و مباحثات امام رضا (ع) در حوزه تعیین مرزهای هویتی را مورد واکاوی و پرسش قرار دهد. برپایه فرضیه مقدماتی، رویکرد گفتمان حضرت مبتنی بر اصول کلامی و استوار بر منطق، مولفهها و ابزارهای نظری و عملی مندرج در قرآن و سنت نبوی مانند احترام و اخلاقگرایی، جدالاحسن (متضاد با مراء)، مؤلفهالقلوب، حکمت و موعظه حسنه، مدارا، اجاره و امان دادن، اصالت برهان، ارجاع به فطرت و سرشت پاک بشری، توسل به ادله و مبادی مشترک، احسان و کرامت و... است. در این نوشتار کوشیده میشود با کاربست چارچوب روششناختی نظریه تحلیل گفتمان، مبانی و سامانه نشانگانی گفتمان رضوی در مناظره و مقابله با گفتمانهای رقیب ارائه و از رهگذر آن مبانی هویتی- دگرسازانه در اندیشه ایشان بهدست دادهشود.
مکارمشیرازی، ناصر (1388)، مناظرات تاریخی امام رضا (ع) با پیروان مذاهب و مکاتب دیگر، چاپ دوم، مشهد: پژوهشهای اسلامی.
نوبختی، حسن بن موسی (1391)، فرق الشیعه، ترجمه محمدجواد مشکور، تهران: علمی و فرهنگی.
De Cillia, Rudolf, martin Reisigl & Ruth Wodak (1999) "The discursive construction ofnational identities", Discourse & Society, SAGE Publications, Vol 10(2).
Howarth, David R. (2008) "Ethos, Agonism and Populism: William Connolly and the Case for Radical Democracy", doi: 10.1111/j.1467-856x.2007.00308.x BJPIR: 2008 VOL 10, 171–193.
Laclau, Ernesto (1994) The Making of Political Identities, London: Verso.
Marchart, Oliver (2007) Post-Foundational Political Thought, EdinburghUniversity Press Ltd.
McCordic, Cameron Ross (2012) The Use of Stigma as a Marker of Otherness by RTLM during the Rwandan Genocide, A Thesis presented to The University of Guelph, In partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Science in Capacity Development and Extension, Guelph, Ontario, Canada.
Mouffe, Chantal (2000) The Democratic Paradox, VERSO, London, New York.
Mouffe, Chantal (2007) "Artistic Activism and Agonistic Spaces", art and research, volume 1, no.2.
Povinelli, Elizabeth A. (2012) "beyond the names of the people", Cultural Studies, 26:2-3, 370-390
Staszak, Jean-Francois (2008) other/otherness, international encyclopedia of human geography, Elsevier.
Thaler, Mathias (2010) "The illusion of purity: Chantal Mouffe's realist critique of cosmopolitanism", Philosophy Social Criticism, 36: 785.
Zizek, Slavoj (1994) Identity and Its Vicissitudes: Hegel's 'Logic of Essence' as a Theory of Ideology, in the book, The Making of Political Identities, edited by: Ernesto Laclau, London: Verso.