نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

نویسنده

چکیده

یکی از فرقه های مهم کلامی در عصر امام رضا(ع) «اهل حدیث» بود. آنان بر ظاهر آیات و روایات جمود داشتند و بر این اساس در مسئله صفات خبریه خداوند یا تصویری جسمانی از خداوند ارائه می‌کردند یا با اثبات این صفات و بدون تبیین آن ها، سکوت اختیار می کردند. امام رضا(ع) در مواجهه با چنین رویکردی به تبیین عقیده صواب در صفات خبریه پرداختند و آیات و روایات نبوی(ص) را در این باب به شکلی صحیح تفسیر کردند، بنابراین، این تحقیق در پی پاسخ به این سؤال است که روش های امام رضا(ع) در مواجهه با برداشت های ناصواب اهل حدیث از صفات خبریه چگونه است؟ بررسی مجموع روایات امام رضا(ع) در این مسئله حکایت از آن دارد که ایشان در تفسیر آیات از دو روش تفسیر قرآن به قرآن(با ارجاع متشابهات به محکمات آیات) و تفسیر عقلی آیات، به تبیین صحیح و غیر جسمانی آیات مربوط به صفات خبریه خداوند همت گماشتند و در مواجهه با روایات اهل حدیث در صفات خبریه، برخی از آن ها را مجعول یا محَّرف دانستند و برخی دیگر را به شکلی صحیح تبیین کردند. 

کلیدواژه‌ها

منابع
- قرآن کریم.
- ابن بابویه، محمد بن علی بن بابویه(شیخ صدوق)، 1400ق، الامالی، بیروت: اعلمى‏‏.
- ------------------، 1398ق، التوحید، قم: جامعه مدرسین‏‏.
- -----------------،1413ق‏، من لا یحضره الفقیه، ج4، قم‏: دفتر انتشارات اسلامى‏.
-  ابن جوزى، عبدالرحمن بن على، 1421ق، تلبیس إبلیس، ج1، بیروت: دار الفکر.
-  -----------------، 1421ق، دفع شبه التشبیه بأکف التنزیه، عمان: دار الإمام النووی‏‏.
- ابن حجر، شهاب‌الدین أحمد بن علی، بی تا، فتح الباری، ج13، بیروت: دارالمعرفه.
- ---------------، 1390ق، لسان المیزان، ج1، بیروت: مؤسسة الأعلمی.
- ابن خلدون‏، عبد الرحمن بن محمد، 1408ق، تاریخ‏ابن‏خلدون، ج1، بیروت: دار الفکر.
- ابن عدی، أبو أحمد عبدالله بن عدی جرجانی، 1409ق، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج1، بیروت: دارالفکر.
- ابن قیم جوزى، شمس الدین محمد بن ابى بکر، 1410ق، تفسیر القرآن الکریم، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
-  ---------------، بی تا، حادی الأرواح إلى بلاد الأفراح‏، بیروت: عالم الکتب.
- ابن کثیر، ابو الفداء إسماعیل بن عمر، 1407ق، البدایة والنهایة، ج10، بیروت: دار الفکر.
- --------------------، 1419ق، تفسیر القرآن العظیم، ج‏3، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، 1414ق، لسان العرب، ج‏2، بیروت: دار الفکر.‏
- ابو حنیفه، نعمان بن ثابت، الفقه الأکبر، 1425ق، تحقیق: شیخ زاهد کوثرى، بیروت‏: دار الکتب العلمیة‏.
- أحمد بن حنبل، أحمد بن محمد بن حنبل الشیبانی، بی تا، المسند، بیروت: دار صادر.
- احمدى، عبد الله بن سلمان، 1416ق، ‏المسائل و الرسائل المرویة عن الإمام أحمد بن حنبل فی العقیدة، ج‏1، ریاض: دار طیبه.
- اشعرى، ابوالحسن على بن اسماعیل اشعرى‏، 1397ق، الإبانة عن أصول الدیانة، قاهره: دار الأنصار.
- بخاری، محمد بن اسماعیل‏، 1401ق، صحیح البخاری، ج‏2 و 6، بیروت: دار الفکر.
- بیهقی‏، أبو بکر أحمد بن الحسین، 1417ق، الأسماء و الصفات، بیروت‏: دار الجیل‏‏.
- ترمذی، محمد بن عیسی، 1403ق، السنن، ج‏4، بیروت: دارالفکر.
- جعفریان، رسول، 1386، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه(ع)‌، قم: انصاریان.
- ذهبى، شمس الدین محمد بن احمد، 1382ق، میزان الاعتدال، ج1، بیروت: دار المعرفة.
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد، 1412ق، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم.
- سبحانی، جعفر، بی تا، بحوث فی الملل و النحل، ج9،2، قم‏: مؤسسة الإمام الصادق.
- -------------، 1425ق، رسائل و مقالات، ج6، قم‏: مؤسسة الإمام الصادق (ع‏)‏.
- شهرستانى، محمد بن عبد الکریم، 1364، الملل و النحل، ج1، ‏قم‏: الشریف الرضی‏‏.‏
- طبرى، محمد بن جریر، 1412ق، جامع البیان فى تفسیر القرآن، ج27 و 29، بیروت: دار المعرفه.
- طبرانی، سلیمان بن احمد، 1404ق، المعجم الکبیر، ج11 و 12، الموصل: مکتبة العلوم والحکم.
- عاملی، حسین بن عبدالصمد، 1401ق، وصول الاخیار الی اصول الاخبار، بی جا: مجمع الذخائر الإسلامیة.
- عیاشى، محمد بن مسعود، 1380ق، تفسیر العیّاشی، ج‏1، ‏تهران‏: المطبعةالعلمیة.
- فیض کاشانى، محمد محسن‏، 1406ق،‏ الوافی، ج‏1، اصفهان: کتابخانه امام أمیر المؤمنین على(ع). ‏‏
-کلینی، محمد بن یعقوب،1407ق، الکافی، ج‏1، تصحیح: علی‌اکبر غفاری و محمدآخوندی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- مالک، مالک بن انس الاصبحی، بی تا، المدونة الکبری، ج6، بیروت: دار الکتب العلمیة.
- مجلسی، محمد باقر، 1404ق، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول‏، ج3، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
- مسلم، مسلم بن الحجاج النیسابوری، بی تا، صحیح مسلم، ج8، بیروت: دار الفکر.
- مفید، محمد بن النعمان العکبری، 1414ق، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج2، بیروت: دارالمفید.
- مقاتل، مقاتل بن سلیمان بلخى، 1423ق، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ج3 و 4، بیروت: دار إحیاء التراث.
- میبدى، احمد بن ابى سعد، 1371ق، کشف الأسرار و عدة الأبرار، ج8، تهران: انتشارات امیر کبیر.