نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه رازی

2 دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه رازی

چکیده

مجموعه گران‌سنگ منتهی‌الآمال تألیف شیخ عباس قمی که از مصادر مهم تشیع در تاریخ زندگانی پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع)به‌شمار می‌رود، محور اصلی بحث‌های این کتاب، احوال شخصی، مختصری از مناقب و فضایل و دیدگاه‌های اهل بیت (ع) است. از این میان، امام رضا (ع)این کتاب در بخشی مجزا به تبیین سیمای ایشان پرداخته است. نویسندگان در این مقاله بر آن بوده‌اند با مطالعه روشمند و تحلیل محتوایی گزاره‌های اخلاقی تربیتی امام رضا (ع) در فرازهای مختلف این کتاب، به تبیین نقش کارکردی این روایات به‌عنوان ابزار دینی در زمینه اهداف تربیتی جامعه بپردازند. چراکه برای تبیین دیدگاه‌ها و مبانی نظری و اعتقادی هر شخصیتی، لازم است به بررسی و تحلیل محتوای کلام او پرداخته شود. جمع‌بندی کلی از فضای حاکم بر این روایات، تجزیه و تحلیل داده‌ها، ارائه الگویی جامع برای اثبات نظام‌مند این روایات و کشف الگوهای تربیتی امام رضا g(ع) در غنی‌سازی فرهنگ رضوی در جامعه از دیگر اهداف این جستار به‌شمار می‌رود.
روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی‌تحلیلی و با استفاده از ابزارهای کتابخانه‌ای و نیز بررسی محتوایی در قالب‌های بیانی و جهت‌گیرانه است. بدین گونه که با تجزیه و تحلیل نظام حاکم بر این روایات، به کشف راهکارهای تربیتی و بومی سازی آن‌ها در جامعه همّت گمارده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

ـ قرآن کریم (1384). ترجمۀ محمد مهدی فولادوند. چاپ چهارم. تهران: دارالقرآن الکریم.
ـ ابن بابویه، محمد بن علی (1382). عیون أخبار الرّضا. تهران: مکتبة الصدوق.
ـ  ــــــــــــــــــــــــ. (1409ق/ 1363). من لا یحضره الفقیه. تحقیق: علی اکبر غفاری. قم: جامعه مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
ـ ابن حیون مغربی، نعمان بن محمد. (1385ق). دعائم الإسلام. چاپ دوم. قم: مؤسسة آل البیتb.
ـ ابن خلّکان، شمس الدّین. (1430ق). وفیات الأعیان و أبناء الزمان. چاپ دوم. بیروت: دار الإحیاء التراث الأدبی.
ـ ابن شعبه حرانی، حسن بن شعبه. (1404ق). تحف العقول. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
ـ ابن شهرآشوب، ابوجعفر محمد بن علی. (1379). مناقب آل أبی طالب. قم: نشر علامه.
ـ استرآبادی، سید شرف الدین. (1409ق). تأویل الآیات الظاهرة فی فضایل العترة الطاهرة. قم: جامعة مدرسین.
ـ استعلامی، محمود. (1378). سیره معصومان. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
ـ باردن، لورنس. (1375). تحلیل محتوا. ترجمۀ ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
ـ بهشتی، محمد؛ فقیهی، علی نقی؛ ابوجعفری، مهدی. (1376). درآمدی بر تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: انتشارات سمت.
ـ جانی‌پور، محمد؛ سروری مجد، علی. (1393). «تبیین شیوه‌های تربیتی امام رضا g در راستای ایجاد سبک زندگی اسلامی بر مبنای تحلیل محتوای دعاهای صحیفۀ رضویه». فصلنامه فرهنگ رضوی. سال دوم. شماره هفتم. صص:54-79.
ـ حائری، سید حسین. (1391). «دورۀ شکل‌گیری شیعیان دوازده امامی واکاوی نقدها و ابهام‌ها»، فصلنامۀ نقد و نظر. دورۀ 17. شمارۀ 67. صص: 141-172.
ـ حموی جوینی، ابراهیم بن محمد. (1400ق). فرائد السمطین. بیروت: مؤسسة الحمودی.
ـ دعبل خزاعی (1417ق/1997م). دیوان. شرحه و ضبطه و قدم له ضیاء حسن الأعلمی. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
ـ سبحانی‌ نیا، محمد. (1390).« آثار تربیتی و روان‌شناختی دعا». راه تربیت. سال ششم. شمارۀ 15. صص:44-71.
ـ طب‍اطب‍ایی، سید م‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن. (1382). تفسیر المیزان. ترجمۀ محمد باقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ـ طبرسی، فضل بن حسن. (1385ق). مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار. نجف: المکتبة الحیدریة.
ـ علی بن موسی g(منسوب). (۱۴۰۶ق)  صحیفة الإمام الرضا g. تحقیق: محمد مهدی نجف. مشهد: کنگرۀ امام رضا g.
ـ قمی، عباس. (1379). منتهیالآمال فی تواریخ النبی و الآل. قم: نشر دلیل.
ـ  ــــــــــــ. (۱۳۶۸). مفاتیح الجنان. مشهد: انتشارات هاتف.
ـ کریپندورف، کلوس. (1378). مبانی روششناسی تحلیل محتوا. ترجمۀ هوشنگ نائینی. تهران: انتشارات روش.
ـ کلینی، محمدبن یعقوب. (1377ق). الکافی. به کوشش علی اکبر غفاری. تهران: نشر اسلامی. 
ـ مجلسی، محمدباقر. (1403ق). جلاء العیون. تهران: المکتبة الاسلامیه.
ـ مطیع، مهدی؛ احمدنژاد، امیر؛ پیمانی، مریم. (1384). «تبیین جایگاه رحمت الهی در احادیث قدسی با استفاده از روش تحلیل محتوا». دو فصلنامۀ مطالعات فهم حدیث. سال دوم. شمارۀ 1. صص:99-131.
ـ معروفی، یحیی؛ یوسف‌زاده، محمدرضا. (1389). تحلیل محتوا در علوم انسانی. همدان: سپهر دانش.
ـ هندی، ل. بی و دیگران. (1383). اوقات فراغت و سبکهای زندگی جوانان. مترجم: فرامرز ککولی دزفولی و مرتضی ملانظر. تهران: سازمان ملّی جوانان.
- Adler, a (1956). The Individual psychology of Alfred Adler. Newyork: Basic Books Inc. American Heriage Dic.
 
منابع اینترنتی
- سیف محمدی، حجت. (1396). « تأثیر محیط و فرهنگ بر ژن»، در سایت برگجون به نشانی:
https://www.bargejoon.com/zhen.
تاریخ مشاهده: 18/12/1400