نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیا گروه روان‌شناسی پژوهشگاه حوزه و داشگاه

2 دانشجوی دکترای دین پژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

سبک زندگی امام رضا‌(علیه السلام)که از موضوعات پربسامد‌ پژوهش‎های کنونی است، بیشتر با جنبه‌های خانوادگی، اجتماعی، کلامی و تربیت دینی عجین بوده و از رویکردهای روان‌شناختی و روش‌های متناسب آن ‌بهره‌ای نداشته است تا بتواند تندیس جامع‌تری از شخصیت متعالی ایشان ترسیم کند؛ آنها با انگیزه‌های فرزانگی، جایگاه عاطفی ـ معنوی و امتیازهای ایشان در میان ائمه‌(علیهم السلام)، احیاء و تبیین فرهنگ رضوی و رأفت حسی نشر یافته‌اند. پژوهش حاضر می‌کوشد تا از پژوهش‌های سبک زندگی رضوی تحلیلی روان‌شناختی بر اساس دیدگاه «گستره عمر» اریکسون ارائه دهد. نخستین هدف نگارش نهادینه‎کردن جوهرۀ سبک زندگی رضوی در ظهورات فردی و اجتماعی، دوم؛ نمایش، طبقه‌بندی و ارتقای دینی عمومی در سطوح فرهنگ عملی و نظری و سوم، تحلیل روان‌شناختی نتایج پژوهش است.
روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای  ـ اسنادی و با رویکرد کیفی و روش تحلیل روانی ـ تاریخی اریکسون پژوهش صورت گرفته، بعد از استخراج مؤلفه‌های اجتماعی ـ فرهنگی و فردی تحلیل شخصیت اریکسون، ویژگی‌های سبک زندگی امام رضا‌(علیه السلام) از اسناد برساخته‌ و مطابق مؤلفه‌های یادشده دسته‌بندی شدند. حاصل پژوهش این است که مصادیق هویت ایشان بازتاب باورها، ارزش‌ها و دانش‌های کاربردی و نمادهای رفتار عملی بوده و اساس هویت‌های دینی، معنوی، اخلاقی ـ اجتماعی و ذهنی است و قابلیت الگوپذیری همگانی دارد.

کلیدواژه‌ها

ـ ابراهیمی،ابراهیم؛ طهماسبی بلداحی، اصغر؛ مرتضوی، سید ابراهیم و قنبری، لیلا.(1394). «بررسی نقش نماز در جهت‌دهی به سبک زندگی اسلامی در سیره رضوی». فرهنگ رضوی. زمستان. ش 12.صص: 35-60.
ـ ابن‎بابویه، محمدبن‎علی. (1378ق). عیون اخبار الرضا g. تحقیق مهدی لاجوردی. تهران: نشر جهان.
ـ ابن‎شهرآشوب مازندرانی، محمدبن‎علی.(1379ق). مناقب آل أبیطالب g. قم: علامه.
ـ ابن‎کثیر، اسماعیل‎بن‎عمر.(1419ق). تفسیر القرآن العظیم. تحقیق: محمدحسین شمس‎الدین. بیروت: دارالکتب‎العلمیه.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. (1408ق). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. محمدمهدی ناصح و محمدجعفر یاحقی. مشهد: آستان قدس رضوی.
ـ احمدنژاد، امیر؛ حاجی اسماعیلی، محمدرضا و محمدزاده، عاطفه. (1394). «سبک زندگی سیاسی امام رضا g در برخورد با حاکمان». پژوهشهای اجتماعی اسلامی. بهار. ش 104. صص: 3-34.
ـ احمدی طباطبایی، سیدمحمدرضا. (1394). «نسبت اخلاق و سیاست در آموزه‌های اهل بیت b با تأکید بر سیره رضوی». فرهنگ رضوی. تابستان. ش 10. صص: 127-150.
ـ اخوان ارمکی، مجتبی و نعلچی، معصومه. (1393). «سبک زندگی معنوی امام رضاg؛ الگویی برای آرامش روانی». فرهنگ رضوی. پاییز. ش 7. صص:145-195.
ـ اشکوری، محمدبن‎علی.(1373). تفسیر شریف لاهیجی، تصحیح: جلال‎الدین محدث، تهران: داد.
ـ ایروانی، جواد. (1394). «جایگاه «تفریح و سرگرمی» در سبک زندگی رضوی و تأثیر آن بر تمدن‎سازی». فرهنگ رضوی. پاییز. ش 11. صص: 109-132.
ـ آذربایجانی، مسعود.(1385). «روش‌شناسی ویلیام جیمز در روان‌شناسی دین». روششناسی علوم انسانی. زمستان. ش 49. صص: 141-162.
ـ  ــــــــــــــــــــ .(1395). «ظرفیت‌شناسی روان‌شناسی برای سبک زندگی». پژوهشنامه سبک زندگی. پاییز و زمستان. ش 3. صص: 29-44.
ـ آذربایجانی، مسعود؛ شیرازی، علی؛ لواسانی، سیدمحمدرضا و حبیبی سی‌سرا، مرتضی.(1395). تجربه دینی در فرهنگ اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ـ پیشوایی، مهدی. (1394). سیره پیشوایان. قم: مؤسسه امام صادقg.
- جانی‌پور، محمد و سروری مجد، علی. (1393). «تبیین شیوه‌های تربیتی امام رضا g در راستای ایجاد سبک زندگی اسلامی بر مبنای تحلیل محتوای دعاهای صحیفه رضویه». فرهنگ رضوی. پاییز. ش7. صص: 53-79.
ـ جندی، مؤیدالدین.(1993م). نفخة الروح. بیروت: دارالحدیث.
ـ حسین‌پور، رضا، بلالی اسکویی، آزیتا و کی‌نژاد، محمدعلی. (1396). «تبیین سبک زندگی اسلامی(رضوی)؛ راه‌کارهایی در جهت تداوم آن در جامعه ایران». فرهنگ رضوی، پاییز. ش 19. صص: 7-40.
ـ حویزی، عبدعلی‎بن جمعه.(1415ق). تفسیر نورالثقلین. تصحیح: هاشم رسولی. قم: اسماعیلیان.
ـ خدیمی، مسعود.(1393). «اندیشه حاکمیت قانون در پرتو آموزه‌های سبک زندگی رضوی». سیاست متعالیه. پاییز. ش 6. صص: 89-106.
ـ خوارزمی، کمال‎الدین. (1997م). جواهر الأسرار. بیروت: دار الکتب العربیه.
- درینی، ولی محمد؛ نامدارجویمی، احسان؛ تابان، محمد و ویسه، صید مهدی.(1394). «بررسی رابطه سرمایه نمادین مبتنی بر الگوی ایرانی ـ اسلامی با سبک زندگی اسلامی بر مبنای سیره رضوی». فرهنگ رضوی. تابستان. ش10. صص: 7-41.
ـ راس، آلن اُ.(1386). روانشناسی شخصیت(نظریهها و فرایندها). ترجمه سیاوش جمال‌فر. تهران: روان.
ـ رجبی، فاطمه و مطهری، اعظم.(1394). «سبک شناسی مناظرات کلامی امام رضا g». پژوهشهای اعتقادی کلامی. پاییز. ش 19. صص: 81-98.
-رضایی اصفهانی، محمدعلی. (1394). «اصول سبک زندگی قرآنی». پژوهشنامه سبک زندگی. پاییز و زمستان. ش1. صص: 47-77.
ـ زبیدی، ماجد ناصر.(1428ق). التیسیر فی التفسیر للقرآن بروایه أهل البیت. بیروت: دارالمحجه البیضاء.
ـ سایت دبیرخانه دین‌پژوهان کشور.(18/9/1397). «رو‌ش‌شناسی مطالعات ادیان»
<http://dinpajoohan.com/article13374.html>.
ـ سمنانی، علاء الدوله.(1379). چهل مجلس. تهران: موسسه الأعلمی.
-شریعتی، سیدصدرالدین. (1392). «درآمدی بر سبک زندگی اسلامی در آیات و روایات». فرهنگ مشاوره و روان درمانی. بهار. ش 13. صص: 1-10.
ـ شریفی، عنایت الله و لطفی قادیکلائی، مهرعلی. (1397). «سبک تربیتی امام رضا g در تربیت کودکان». فرهنگ رضوی. پاییز. ش23. صص: 181-211.
ـ شولتز، دوان. پی، شولتز، سیدنی الن.(1387). نظریه­ های شخصیت. مترجم: یحیی سیدمحمدی. تهران: ویرایش.
ـ طبرانی، سلیمان بن احمد.(2008م). التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم. اردن: دارالکتاب الثقافی.
ـ طبری آملی، محمدبن جریر.(1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دارالمعرفه.
ـ  ــــــــــــــــــــــــ .(1413ق). دلائل الإمامة. تحقیق قسم الدراسات الإسلامیة مؤسسة البعثة. قم: بعثت.
ـ عطار نیشابوری، فریدالدین.(1376). لسان الغیب. تصحیح حسین حیدرخانی مشتاقعلی. تهران: سنائی.
ـ فتال نیشابوری، محمدبن‎احمد.(1375). روضه الواعظین و بصیره المتعظین. قم: رضی.
ـ فیست، جس و فیست، گریگوری جی. (1388). نظریههای شخصیت. ترجمه یحیی سیدمحمدی. تهران: روان.
ـ فیض کاشانی، ملامحسن.(1415). محجة البیضاء. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
ـ قریشی کرین، سیدحسن؛ فاضل قانع، حمید؛ فروهی، آرمان.(1394). «علی‌بن موسی‌الرضاg  و سبک زندگی اسلامی در روابط اجتماعی». فرهنگ رضوی. بهار.ش9.صص: 59-86.
ـ قیصر الأفغانی، شمس الدین بن محمد.(1416ق). جهود علماء الحنفیه فی إبطال عقائد القبوریه. بی‌جا(مکتبه الشامله). دارالصمیعی.
-کافی، مجید. (1396). «هدفمندی و آرمان‌گرایی در سبک زندگی اسلامی». پژوهشنامه سبک زندگی. پاییز و زمستان. ش5. صص: 119-141.
ـ کاویانی، محمد.(1391). سبک زندگی اسلامی و ابزار سنجش آن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ـ لسان الملک سپهر، محمدتقی.(1392). ناسخ التواریخ . ج 1. تهران: اسلامیه.
ـ مهدوی کنی، محمد سعید. (1387). دین و سبک زندگی. تهران: دانشگاه امام صادق  g.
 
ـ  Barber, James David. (1977). The PresidentialCharacter.Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
ـCapps, D. (1996b). Eriksons inner space”: Where art and religion converge. Journal ofReligion and Health, 35, 93–115.
ـDean, K. and Colomer, C. and Perez-Hoyos, s.(1995). Research on lifestyle and health: searching for meaning. Social Science in Medicine 41(6), 845-855.
ـErikson, E. (1964). Insight and responsibility lectures on the ethical implicationsof psychoanalytical insight.New York: W. W. Norton.
ـ Erikson, E. (1968). Identity: Youth and Crisis, New York, W.W. Norton.
ـErikson, E. (1987). A Way of looking at things: Selected Papers of Erik H. Erikson, 1930-1980(S. P. Schlein, Ed.), New York, Norton.
ـJames, W.(2002), The Varieties of Religious Experience century edition, London and New York, Routledge.
ـMarkstrom, C. A., & Kalmanir, H. M. (2001). Linkages between the psychological stages of identity and intimacy and the strengths of fidelity and love. Identity: An International Journal of Theory and Research, 1, 179-196.
ـMeissner, W. W. (1987). Life and faith: Psychology perspectives on religious experiences. Washington, DC: Georgetown University Press.
ـNelson, James M. (2009). Psychology, Religion and Spirituality, USA, Springer.
ـPannenberg, W. (1985). Anthropology in theological perspective (M. O’Connell, Trans.). Edinburgh: T & T Clark.
ـWorld Health Organization (Health Education Unit).(1986). Life-styles and Health, Social Science in Medicine 22, p.117-124.
ـWulff, D. (1997). Psychology of religion: Classic & contemporary (2nd ed.). New York: John Wiley & Sons.
ـZock, H. (1990). A psychology of ultimate concern: Erik H. Erikson’s contribution to the psychology of religion. Amsterdam: Rodopi.