نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه تاریخ دانشگاه جیرفت
چکیده
توسل و طلب امداد فرمانروایان، عالمان، صوفیان و سایر اقشار جامعه به امامان شیعه (علیهم‌السلام) و سایر بزرگان دین، سنتی تاریخی و متداول بود که در دورۀ سلطنت فرمانروایان صفوی که دارای تباری صوفیانه و مدعی انتساب به ائمه معصومین (علیهم‌السلام) بودند، بهنحو برجسته‌تری جریان یافت زیرا مریدان و لشکریان قزلباش نیز با توجه به سنت صوفیانۀ مرشد کاملِ طریقت صفویه اعتقاد راسخی به کرامات بزرگان دین داشتند. به همین جهت، پژوهش حاضر درصدد یافتن پاسخ به این پرسش است: پادشاهان صفوی چه پیوند معنوی با امام رضا (علیه‌السلام) داشتند؟ برای پاسخگویی، با بررسی مقولههایی مانند سنّت توسل شاهان صفوی به کرامات روحانی بزرگان دین از جمله امام هشتم شیعیان، به‌ویژه به هنگام رویارویی‌های نظامی، به این برآورد می‌رسیم که شرایط متنوعی چون موقعیت ویژۀ مزار امام رضا (علیه‌السلام) در مسیر راه‌های منتهی به کشورهای غالبا متخاصم ازبکان و گورکانیان هند و همچنین عدم دسترسی دائمی و مستقیم حکومت صفوی به مرقدهای ائمه شیعه (علیهم‌السلام) در عتبات موجب شده بود تا به‌فرمان پادشاه صفوی، نذورات و صدقات فراوانی برای اقدامهای مذهبی و عمرانی متعدد در قالب سرکار فیض آثار انجام شود که کارویژههای مذهبی مختلفی برای فرمانروایان صفویه ازجمله برگزاری دعای ولی‌نعمت با حضور عالمان برجسته و شخصیت‌های سیاسی ـ نظامیِ تبعیدشده و همچنین مناقشات مذهبی با عالمان ازبک داشت. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحقیق تاریخی و شیوۀ جمع‌آوری داده‌های کتابخانه‌ای از منابع دست‌اول تاریخی، پس از توصیف و طبقه‌بندی تحولات مرتبط با طلب کرامات روحانی و اقدامهای مذهبی فرمانروایان صفوی در مرقد امام هشتم شیعیان، به تحلیل و تفسیر این ویژگی‌ها و تأثیرهای آن بر شرایط سیاسی ـ نظامی حکومت صفوی می‌پردازد.
کلیدواژه‌ها
)