نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع)

2 دانشجوی دکتری علوم‌سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

یکی از پرسش‌های اساسی شیعه، موضع ائمه(ع) در قبال حرکت‌های سیاسی علویان در برابر خلفای وقت است. این مقاله ضمن بررسی زمینه‌های روی کار آمدن عباسیان و شرایط پس از به خلافت رسیدن آنان، مواضع امام رضا(ع) را در قبال حرکت‌ها و قیام‌های علویان مورد بررسی قرار می‌دهد. برای واکاوی مواضع امام رضا(ع)، آگاهی از شرایط سیاسی، تاریخی خلافت عباسیان و وضعیت علویان در زمان آنها امری ضروری است. به همین منظور مهم‌ترین حرکت‌های سیاسی علویان از آغاز خلافت عباسی مورد بررسی قرار گرفته (خلافت منصور و قیام نفس زکیه، تأسیس سازمان وکالت، خلافت هادی و قیام حسین‌بن علی‌بن حسن، خلافت هارون و تشکیل دولت ادریسیان، علویان در زمان خلافت امین و مأمون) و موضع ائمه(ع) در قبال این حرکت‌ها بیان شده است. در انتهای بحث، به‌طور خاص قیام‌هایی که در زمان امام رضا(ع) صورت پذیرفته مورد بحث قرار می‌گیرند. 

کلیدواژه‌ها

قرآن‌کریم.
ابراهیم حسن، حسن، (1373). تاریخ سیاسی اسلام. مترجم ابوالقاسم پاینده، بی‌جا: جاویدان.
ابن‌اثیر، عزالدین، ‌(1371). الکامل فی التاریخ. مترجمان ابوالقاسم حالت و عباس خلیلى، تهران: مؤسسه مطبوعاتى علمى.
ابن‌طباطبا (طقطقی)، محمدبن علی، (1360). الفخری فی الاداب السلطانیه و الدول الاسلامیه. مترجم محمد وحید گلپایگانی، ته‍ران‌: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
اخوان حکیمی، محمدرضا، (1380). الحیاه. مترجم احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
اربلی، علی‌بن عیسی، (1381ق). کشف الغمه فی معرفه الائمه(ع). مترجم حسین زوائی، تبریز: حاج محمدباقر کتابچی حقیقت. اسلامیه.
اصفهانی، ابوالفرج، (1380). مقاتل الطالبین. سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
اصفهانی، ابوالفرج، (1971). اخبار الدوله العباسیه. مصحح عبدالعزیز الدوری و عبدالجبارالمطلبی‌، بیروت‌: دارالطلیعه للطباعه و النشر.
اعلام الهدایه: الامام علی‌بن ‌موسی(ع) ‌»الرضا»، (1422). مجمع جهانی اهل بیت(ع).
ترمانینی، عبدالسلام، (1385). رویدادهای تاریخ اسلام. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
تقوی، سیدرضا، (1366). مجموعه آثار دومین کنگره جهانی حضرت رضا(ع). واقفیه و حضرت رضا(ع). مشهد: آستان قدس رضوی.
جباری، محمدرضا، (1382). سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه(ع). چاپ دوم، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
جعفری‌، سیدحسین محمد، (1368). تشیع در مسیر تاریخ. مترجم سید محمدتقی آیت‌اللهی‌، چاپ پنجم‌، تهران‌: دفتر نشر فرهنگ اسلامی‌.
جعفریان، رسول، (1386). حیات سیاسی و فکری امامان شیعه(ع). قم: انصاریان.
جومرد، عبدالجبار، ( 1963). داهیه العرب ابوجعفر منصور. بیروت.
حیدر، اسد، (1403ق). الامام صادق(ع) و المذاهب الاربعه. بیروت: منشورات دارالکتب العربی.
 
خسروی، موسی، (1377). زندگانی امام موسی کاظم(ع). تهران: اسلامیه.
خضری، سیداحمدرضا، (1378). تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل‌بویه. تهران: سمت.
درخشه، جلال، سید محمدمهدی حسینی‌فائق، (1391). سیاست و حکومت در سیره امام رضا(ع). تهران: بنیاد بین‌المللی فرهنگی و هنری امام رضا(ع).
دینوری، ابوحنیفه احمدبن داود، (1364). اخبار الطوال. مترجم محمود مهدوی دامغانی، تهران: نی.
زیدان، جرجی، (1386). تاریخ تمدن اسلام. علی جواهرکلام، تهران: امیرکبیر.
شهرستانی، ابوالفتوح محمدبن‌ عبدالکریم، (1368). الملل و النحل. جلد1، قاهره.
صدوق، ابوجعفر محمدبن علی‌بن حسین‌بن موسی‌بن بابویه‌قمی، (1378). عیون اخبارالرضا، تهران: جهان.
طباطبایی، سید محمدحسین، (1362). شیعه در اسلام. تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
طبرسی، (1390).إعلام الورى بأعلام الهدى. تهران: اسلامیه
طبری، محمدبن جریر (1375). تاریخ طبری. مترجم ابوالقاسم پاینده، جلد یازدهم، چاپ چهارم، تهران: اساطیر.
طوسی‌، ابوجعفر محمدبن حسن‌، (1348). اختیار معرفة الرجال (معروف به رجال‌کشّی‌). مصحح حسن مصطفوی‌، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
طوسی، محمد‌بن‌ حسن، (1417ق). کتاب الغیبة. چاپ دوم، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
عطاردی، عزیزالله، (1406ق). مسند الإمام الرضا(ع). مشهد: آستان قدس رضوی.
کریمیان، حسین، (1364). سیره و قیام زیدبن علی. تهران: علمی و فرهنگی.
کوفی، ابن‌اعثم، (1406). الفتوح. بیروت: دارالکتب العلمیه.
کلینى، ابوجعفر محمدبن یعقوب‌بن اسحاق‌رازی، (1362). الکافی. تهران: اسلامیه.
الله‌اکبری، محمد، (1381). عباسیان از بعثت تا خلافت. قم: بوستان کتاب.
اللیثی، سمیره مختار، (1387). مبارزات شیعیان در دوره نخست خلافت عباسی. مترجم سیدکاظم طباطبایی، مشهد: آستان قدس رضوی.
مجلسی، محمدباقر، (1403ق). بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار(ع). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
محدث اربلى،‏ على‌بن عیسى‌اِرْبِلى، (1381ق). کشف الغمة فی معرفة الأئمة. تبریز: بنی‌هاشمی.
محدث‌عاملی، (1409ق). تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة. قم: آل البیت(ع).
محقق‌الکاظمی، (1316). کشف القناع فی حجیه الاجماع. تهران: بی‌نا.
مرتضی‌عاملی، جعفر، (1365). زندگانی سیاسی امام رضا(ع). بی‌جا: کنگره جهانی امام رضا(ع).
مسعودی، ابوالحسن علی‌بن حسین مسعودی، (1374). مروج الذهب. مترجم ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی
مظفر، محمدحسین، (1367). صفحاتی از زندگانی امام صادق(ع). سید ابراهیم علوی، : رسالت قلم.
 
معروف‌حسنی، هاشم، (1376). عقیده الشیعه الامامیه. بیروت.
مفید، محمدبن محمدبن نعمان، (1395).کمال الدین و تمام النعمة. تهران: اسلامیه.
مفید، محمدبن محمدبن نعمان، (1413ق الف). الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد. تحقیق‌: مؤسسه آل‌البیت(ع) لاحیاء التراث‌، الطبعه الاولی‌، قم‌: المؤتمر العالمی لالفیه الشیخ‌المفید.
مفید، محمدبن محمدبن نعمان، (1413ق ب). الفصول المختارة. قم‌: کنگره شیخ مفید.
م‍ق‍دسی‌، م‍طه‍رب‍ن‌ طاه‍ر، (1374). ال‍بدا و ال‍ت‍اریخ. مترجم م‍ح‍م‍درض‍ا ش‍فیعی ‌ک‍دکنی، ت‍ه‍ران‌: آگ‍اه‌‏‫.
ولایتی، علی‌اکبر، (1366). مجموعه آثار دومین کنگرة جهانی حضرت رضا(ع). جلد دوم. مشهد: کنگرة جهانی حضرت رضا(ع).
هولت، پی.ام. لمبتون، برنارد ان.ک.س، لوییس، (1387). تاریخ اسلام کمبریج، مترجم تیمور قادری، جلد اول،، تهران: مهتاب.