نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامى رضوى

2 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

پاسخگویی به شبهات نیازمند دانستن و به‌کار بردن مهارت‌هایی است که بخشی از آن‌ها به توانمندی‌های علمی نامبردار است. این نوشتار به گونه تحلیلی توصیفی سامان یافته و در پی یافتن روش‌های علمی پاسخگویی به شبهات در سیرۀ رضوی است. با دقت در سیرۀ امام هشتم شیعیان می‌توان دریافت که این توانمندی‌ها به شکلی روشمند به دو دستۀ عقلی و نقلی تقسیم شده است. بنا بر یافته‌های این نوشتار،  برخی از روش‌هایی که امام رضا (ع) در پاسخگویی به شبهات از آن‌ها بهره می‌گرفتند عبارت است از: استناد به قرآن مجید و سنت نبوی، توجه به خاستگاه‌ها و علت‌های ایجاد شبهه، بهره‌مندی از برهآن‌های معقولیت، خُلف و سَبر و تقسیم، توسعه روش‌شناختی، ابطال لازمه‌های نادرست شبهه، استناد به انگاره‌های مورد قبول مخاطب، محسوس‌سازی معقولات، تبیین صحیح مفاهیم و انگاره‌های شبهه و بهره‌گیری از تاریخ صحیح.

کلیدواژه‌ها

ـ قرآن مجید. ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی.
ـ آقا نوری، علی. (1387). امامان شیعه و وحدت اسلامی. قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
ـ ابن ابی الحدید، عبدالحمید. (بی‌تا). شرح نهج البلاغه. قم: مکتبه آیه الله العظمی مرعشی نجفی.
ـ ابن بابویه، محمد بن علی. (1403ق). معانی الاخبار. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ـ  ـــــــــــــــــــــــــ. (1378ق).  عیون أخبار الرضا g . تهران: نشر جهان.
ـ ابن فارس، احمد. (1404ق).  معجم مقاییس اللغه. قم: مکتب الأعلام الاسلامی.
ـ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر. (بی‌تا). البدایه و النهایه. بیروت: مکتبه المعارف.
ـ ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار الفکر.
ـ احمدی میانجی، علی. (1426ق). مکاتیب الائمه. قم: دارالحدیث.
ـ بخاری، محمد بن إسماعیل. (1407ق). الجامع الصحیح المختصر.  بیروت: دار ابن کثیر.
ـ  برقی، احمد بن محمد. (1342). رجال البرقی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ـ  جوهری، اسماعیل بن حمّاد. (1376ق). الصحاح. بیروت: دارالعلم للملایین.
ـ  حرعاملی، محمد بن حسن. (1409ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: موسسه آل البیت g.
ـ ــــــــــــــــــــــــــــ. (1376). الفصول المهمّة فى اصول الائمّة. قم: مؤسسه معارف اسلامى امام رضا g.
ـ  حلّی، حسن بن علی. (1342). الرجال(لابن داود). تهران: دانشگاه تهران.
ـ  حمیری، عبدالله بن جعفر. (1413ق). قرب الاسناد. قم: مؤسسه آل البیت g.
ـ  خندان، علی اصغر. (1384). مغالطات. قم: بوستان کتاب.
ـ  دمیری، محمد بن موسی. (1424ق). حیاه الحیوان الکبری. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ـ  الدمینی، مسفر عزم الله. (1984). مقاییس نقد متون السنه. ریاض: بی نا.
ـ  زمزمی، یحیی. (1414ق). الحوار آدابه و ضوابطه فی ضوء الکتاب و السنه. مکه: دارالتربیه والتراث.
ـ  سبحانی تبریزی، جعفر. (1423ق). تهذیب الاصول. تقریر ابحاث امام خمینی. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
ـ  شحود، علی بن نایف. (1429ق). الخلاصه فی اصول الحوار و ادب الاختلاف. بی جا. بی نا.
ـ  صالح، صبحی. (1386).  نهج البلاغه. تهران، راه علم.
ـ  صنعانی، عبد الرزاق بن همام. (1403ق). المصنّف. بیروت: المکتب الإسلامی.
ـ  طبرسى، فضل بن حسن. (1403ق). الاحتجاج علی اهل اللجاج. مشهد: نشر مرتضی.
ـ  طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا).  العده فی اصول الفقه. اصفهان: مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه.
ـ  عارفی شیرداغی، محمد اسحاق. (1398). روششناسی معارف دینی. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
ـ عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه. (1415ق). تفسیر نور الثقلین. قم: اسماعیلیان.
ـ  علوی، سهراب. (1379). امام رضاg در رزمگاه ادیان. قم: مسجد مقدس جمکران.
ـ  عیّاشی، محمد بن مسعود. (1380ق). تفسیر العیاشی. تهران: المطبعه العلمیه.
ـ  فرامرز قراملکی، احد. (1385). منطق 2. تهران: دانشگاه پیام نور.
ـ  فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). کتاب العین. قم: هجرت.
ـ  کتاب مقدّس (عهد عتیق و عهد جدید). ترجمه فاضلخان همدانى. ویلیام گلن. تهران: اساطیر.
ـ  کشّی، محمد بن عمر. (1363ق). اختیار معرفه الرجال. قم: آل البیت.
ـ  کلینی، محمد بن یعقوب. (1425ق). الکافی. قم: دارالحدیث.
ـ  لاهیجی، عبدالرزاق. (1393). گوهر مراد. قربانی، زین العابدین، سایه.
ـ  مجلسى، محمد باقر. (1403ق). بحار الأنوار. چاپ دوم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ـ  محمدرضایی، محمد. (1383). الهیات فلسفی. قم: بوستان کتاب.
ـ  مفید، محمد بن محمد. (1413ق). الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد. قم: مؤسسه آل البیت.
ـ  میناگر، غلامرضا. (1398). روششناسی صدر المتألهین.  قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
ـ  نجاشی، احمدبن علی. (1373). رجال النجاشی. قم: موسسه النشر الاسلامی.