نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ اسلام دانشگاه تهران

2 استادیارگروه تاریخ و تمدن اسلامی دانشکده الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

از سده‌های نخستین هجری، ایران مقصد شمار فراوانی از امامزادگان بوده است و بارگاه‌های بسیاری در مناطق مختلف این سرزمین به چشم می‌خورد که به ایشان منسوب است. در این میان، امامزادگانی وجود دارند که بیش از یک بارگاه‌ به آنان منسوب است؛ از آن جمله، امامزاده حسین‌بن‌موسی‌بن‌جعفر، برادر امام رضا (ع) است که به ادعای برخی منابع به دنبال ولایت‌عهدی برادرش همراه با گروهی از سادات و دیگر برادرش، احمد، راهی ایران شده بود. در میان جایگاه‌های متعدد منتسب به وی، دو دیدگاه ناظر به دفن او در طبس و شیراز شهرت بیشتری دارد. هدف این پژوهش واکاوی و بازنگری روایات مربوط به دفن این امامزاده در شیراز است و در این راه، از شیوة توصیفی تحلیلی بهره گرفته شده است. با توجه به آنکه گزارش‌های موجود به منابع متأخّر، یعنی سده‌های 8 ـ14 قمری بازمی‌گردد و از سوی دیگر، اشکالات متعددی که در آن‌ها مشاهده می‌شود، خطاست که حسین‌بن‌موسی در شمار همراهان احمدبن‌موسی دانسته و شهر شیراز نیز به عنوان محل دفن او پنداشته شود.

کلیدواژه‌ها

ـ ابن بابویه، محمد بن علی. (1372). عیون اخبار الرضا g. ترجمه علی‌اکبر غفاری و حمیدرضا مستفید. تهران: صدوق.
ـ ابن‌بطوطه. (1417ق). رحله. تصحیح عبدالهادی تازی. ریاض: اکادیمیه المملکه المغربیه.
ـ ابن خردادبه، عبیدالله بن عبدالله. (1992). المسالک و الممالک. بیروت: دارصادر.
ـ ابن رسته، احمد بن عمر. (1892). الاعلاق النفیسه. بیروت: دارصادر.
ـ ابن زرکوب شیرازی، احمد بن ابی الخیر. (1390). شیرازنامه. تصحیح و توضیح اکبر نحوی. شیراز: دانشنامۀ فارس.
ـ ابن‌طباطبا، ابواسماعیل. (1377). منتقلة الطالبیه. تحقیق محمدمهدی سیدحسن خرسان. قم: مطبعۀ حیدریه.
ـ اخوان مهدوی، علی. (1392). حسین بن موسی الکاظم g. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
ـ اسلامی، غلامرضا. (1381). جلوهگاه نور: مجموعه ای مستند و تاریخی از شناخت شخصیت حضرت سید علاءالدین حسین معروف به آستانه. شیراز: تخت جمشید.
ـ اصطخری، ابراهیم بن محمد. (1927). مسالک الممالک. تحقیق ابوزید احمد بن سهل. بیروت: دارصادر.
ـ الانساب المشجره. (1391). به کوشش سید محمد صادق خرازی، شیخ شریف آل کاشف الغطاء و سیدعلی موجانی. تهران: عظام.
ـ امین، سید محسن. (1380ق). اعیان الشیعه. بیروت: مطبعه الانصاف.
ـ جزایری، سیدنعمه الله. (1378). الانوار النعمانیه. تصحیح عمران‌علی غریبدوستی. تبریز: مکتب حقیقت.
ـ جنید شیرازی، جنید بن محمود. (1364). تذکرۀ هزارمزار (ترجمۀ شذالازار). تصحیح و تحشیه عبدالوهاب نورانی وصال. شیراز: کتابخانه احمدی شیراز.
ـ خسروی، خسرو. (1377). «بوشهر». در دانشنامه جهان اسلام. ج4. زیر نظر غلامعلی حدادعادل. تهران: بنیاد دائره المعارف اسلامی. صص:575ـ582.
ـ خضری، احمدرضا. (1388). تاریخ خلافت عباسی. تهران: سمت.
ـ رحمتی، محمد. (1420ق). انجاز العدات فی احوال السادات. قم: محمد رحمتی.
ـ رستگار، محمّدحسین. (1381). شرح احوال و شخصیت حضرت حسین بن موسی الکاظم و دیگر امامزادگان شیراز. شیراز: ادیب مصطفوی.
ـ زرین‌کوب، عبدالحسین. (1391). روزگاران. تهران: سخن.
ـ سلطان الواعظین شیرازی. (1389). شبهای پیشاور. تصحیح و ویرایش سیدمحمّدباقر احمدی. قم: آل‌طه.
ـ شیرازی، محمدمعصوم. (1382). طرائق الحقائق. تصحیح محمدجعفر محجوب. تهران: سنایی.
ـ شیمل، آنه ماری. (1376). نامهای اسلامی. ترجمه گیتی آرین. تهران: کتابخانه ملی.
ـ طوسی، محمد بن حسن. (1404ق). اختیار معرفة الرجال. تعلیقات محمدباقر حسینی. تحقیق سید مهدی رجایی. قم: موسسه آل البیت.
ـ عبیدلی، ابیالحسن محمد بن محمد. (1371). تهذیب الانساب و نهایة الاعقاب. تحقیق شیخ محمدکاظم المحمودی. تحت اشراف محمود مرعشی نجفی. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
ـ عرفان‌منش، جلیل. (1386). چلچراغ شیراز. مشهد: بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی.
ـ عمری، علی بن محمد. (1380). المجدی فی انساب الطالبین. تحقیق احمد مهدوی دامغانی. قم: مکتبة آیه الله العظمی المرعشی النجفی.
ـ فخررازی، محمد بن عمر. (1377). الشجرة المبارکه فی انساب الطالبیة. تحقیق مهدی رجایی. تحت اشراف محمود مرعشی نجفی. قم: مکتبة آیة الله مرعشی.
ـ فرصت حسینی شیرازی، محمّدنصیر میرزاآقا. (1377). آثار عجم. تصحیح منصور رستگار فسایی. تهران: امیرکبیر.
ـ فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی. (1385). تاریخ تشیع و مزارات شهرستان ساری. قم: وثوق.
ـ قرشی، باقرشریف. (1413ق)، حیاة الامام موسی بن جعفر. بیروت: دارالبلاغه.
ـ کرمی، محمد بن احمد. (بی‌تا). احسن التقاسیم. بیروت: دارصادر.
ـ کمونه، عبدالرزاق. (1389). آرامگاههای خاندان پاک پیامبر و بزرگان صحابه و تابعین. ترجمۀ عبدالعلی صاحبی. چاپ سوم. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
ـ مرتضی حسینی، جعفر. (1359). زندگانی سیاسی هشتمین امام. ترجمه سید خلیل خلیلیان. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ـ مجلسی، محمدباقر. (1339). بحارالانوار. بیروت: موسسه الوفاء.
ـ محسنی، مصطفی. (1392). خورشید درخشان ساوه؛ زندگی نامه اسحاق بن موسی الکاظم g. قم: زائر.
ـ مروزی، اسماعیل. (1367). الفخری فی انساب الطالبیین. تحقیق مهدی رجایی. قم: مکتبه آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
ـ مستوفی، حمدالله. (1364). تاریخ گزیده. به اهتمام عبدالحسین نوایی. تهران: امیرکبیر.
ـــــــــــــــــــ. (1362). نزهة القلوب. تصحیح گای لسترنج. تهران: دنیای کتاب.
ـ مشایخی، عبدالکریم. (1383). «بوشهر». در دائره المعارف بزرگ اسلام. زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی. تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی. صص:21ـ26.
ـ مشکوتی، نصرت الله. (1349). فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران. تهران: سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران.
ـ مصطفوی کاشانی، محمدتقی. (1381). «باستانشناسی بناهای مذهبی». در مجموعه مقالات در زمینه باستانشناسی (مجموعه مقالات محمدتقی مصطفوی کاشانی). گردآوری مهدی صدری. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. صص: 102-138.
ـ ملک‌الکتاب شیرازی. محمّد بن محمّد رفیع. (1296). ریاض الانساب و مجمع الاعقاب معروف به بحرالانساب [چاپ سنگی]. بمبئی: مطبع داودی.
منابع اینترنتی:
ـ سیری در ایران. (11 خرداد 1395). «شهر خان زنیان». وب سایت سیری در ایران. تاریخ مراجعه 11خرداد1395. نشانی پایگاه اینترنتی: https://seeiran.ir