نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکترای سیاست‎گذاری فرهنگی، دانشگاه باقرالعلوم قم

چکیده

موضوع زیارت باوجود اهمیت و جایگاه فوق‌العاده در مبانی دینی و مکتبی، کمتر مورد توجه عالمانه از منظر دانش سیاست‌گذاری قرار گرفته است. از سوی دیگر، استفاده از روش‌های آینده‎نگارانه در پیش‎ارزیابی سیاست‌های عمومی به‎دلیل برخورد پیش‌دستانه با عوامل محیط، به‌تدریج مورد توجه و اقبال دانشمندان حوزه سیاست‌گذاری قرار گرفته است. این تحقیق درصدد است تا با تکیه ‌بر ترکیب فرایند تحلیل سلسله‎مراتبی و دلفی و بر مبنای مدل شوارتز، مهم‌ترین پیشران‌های اثرگذار بر آینده را شناسایی، اولویت‌بندی و در نهایت چهارچوب سناریوهای سیاستی آینده زیارت در مشهد مقدس در افق 1404 را طراحی کند. برای این‎کار، با به‌کارگیری مطالعۀ اسنادی و پرسش‌نامۀ باز و مصاحبه، دیدگاه 15 صاحب‌نظر شناسایی شد و با تحلیل مضمون فهرست پیشران‌ها استخراج و با تکیه به روش دلفی 8 پیشران اصلی مورد اجماع خبرگان شناسایی و با اجرای فنّ تصمیم‌گیری چندمتغیره دو پیشران که بیشترین اهمیت و عدم قطعیت را داشتند، شناسایی و بر اساس آن چارچوب سناریوها طراحی شد.

کلیدواژه‌ها

ـ آذر، عادل و دیگران. (1393). «طراحی مدلی نوین جهت ایجاد چارچوب سناریوهای آیندۀ سازمان با رویکرد برنامه‌ریزی سناریو مورد مطالعه: مرکز آمار ایران». مدیریت فرهنگ سازمانی. دوره 2. ش4. صص: 831 ـ 848.
ـ آقاجانی، حسین و دیگران. (1391). «زیارت و گردشگری در برنامه‌ها و اسناد کلان توسعۀ کشور». دوفصلنامه مطالعات گردشگری. دوره اول. سال اول. صص:63 ـ 75.
ـ الأمین، حسن. (1422ق). دائرة المعارف الأسلامیة الشیعیه. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
ـ پاشایی‎زاد، حسین. (1387). «نگاهی اجمالی به روش دلفی پیک نور». کتابداری و اطلاع رسانی. دوره 6. ش2. صص:63 ـ 79.
ـ تقی‎زاده داوری، محمود. (1386). «جامعه‎شناسی زیارت». مجله معرفت. ش45. صص: 59 ـ 61.
ـ جوادی آملی، عبدالله. (1385). ادب فنای مقربان. قم: اسراء.
ـ خزایی، سعید و دیگران. (1394). «طراحی الگوی آینده‌پژوهانه اسناد سیاست‌گذاری فناوری انقلاب اسلامی». پژوهشنامه انقلاب اسلامی. دوره 5. ش14. صص:1 ـ 25.
ـ خمینی، روح الله. (1389). صحیفه: مجموعه آثار امام خمینی (ره) (بیانات، پیام‌ها، مصاحبه‌ها، احکام، اجازات شرعی و نامه‌ها) (دوره بیست و دو جلدی).  قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
ـ  راغب اصفهانی،حسین بن محمد. (1426ق). مفردات الفاظ القرآن الکریم. تحقیق: صفوان عدنان داوودی. بیروت: طلیعة‎النور.
ـ رحمانی، جبار. (1397). «زیارت و گردشگری؛ از ابهام مفهومی تا آشفتگی سیاست‌گذاری».خبرگزاری مهر:
 4505158/ https://www.mehrnews.com/news . تاریخ مشاهده: ۲۵/1/ ۱۳۹۹.
ـ رنجبر، هادی و دیگران. (1391). «نمونه‎گیری در پژوهش‌های کیفی: راهنمایی برای شروع». مجله دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران. دوره10. ش3 (مسلسل 39). صص: 238 ـ 250.
ـ شافریتز، جی‌ام و پی‎بریک، کریستوفر. (1390). سیاست‌گذاری عمومی در ایالات متحده آمریکا. مترجم: حمیدرضا ملک‎محمدی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق g.
ـ شوارتز، پیتر. (1388). هنر دورنگری: برنامه‎ریزی برای آینده در دنیای با عدم قطعیت. مترجم: عزیز علیزاده. تهران: مؤسسه آموزش و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
ـ صادق،جواد؛ رجوعی، مرتضی و قاسمی جوزانی، محمد. (1397). «تدوین راهبردهای احیای جادۀ ولایت با هدف توسعۀ فرهنگ زیارت به روش SWOT». فرهنگ رضوی. دوره 6. ش22. صص: 123ـ147.
ـ صادقی، مریم. (1387). «لوازم، ارکان و آثار تربیتی سفرهای زیارتی». مجموعه مقالات هم‎اندیشی زیارت. ج2. قم: مشعر. صص:853 ـ 897.
ـ ظهوریان، میثم. (1393). «از حمایت از سرمایه تا سرمایه‌سالاری؛ نگاهی به آینده الگوی توسعه شهر مشهد». در:
     http://old.alef.ir/vdcgwt9x7ak9t74.rpra.html?244838   
. تاریخ مشاهده: ۲۵/1/ ۱۳۹۹.
ـ قاسمی، نرگس. (1387). «جایگاه سیاسی و اقتصادی زیارت». مجموعه مقالات هم‎اندیشی زیارت. ج2. قم: مشعر. صص:941 ـ 956.
ـ قرونه حسن و دیگران. (1395). «طبقه‌بندی ابزارهای پیش‎ارزیابی سیاست با رویکرد آینده‌پژوهی». فصلنامه سیاست‌گذاری عمومی. دوره 2. ش2. صص: 105 ـ 119.
ـ قنبری، زهرا.  (1395). شناسایی سناریوهای باورپذیر و محتمل پیش‌روی گردشگری مذهبی در استان قم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه قم.
ـ کشاورز ترک، عین‎الله. (1394). «طراحی سناریوهای تهدیدات نوظهور فرهنگی انقلاب اسلامی بر مبنای روش عدم قطعیت بحرانی». پژوهشنامه انقلاب اسلامی. سال چهارم. ش15. صص:1 ـ 19.
ـ محمدپور، احمد. (1389). «روش‌های تحقیق ترکیبی به‌عنوان سومین جنبش روش‎شناختی: مبانی نظری و اصول عملی جامعه‎شناسی کاربردی». مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان. دوره21. ش2 (پیاپی38). صص: 77 ـ100.
ـ مک گوییگان، جیم. (1388). بازاندیشی در سیاست فرهنگی. مترجم: نعمت‎الله فاضلی و مرتضی قلیچ. تهران: دانشگاه امام صادق g.
ـ میرزاامینی، محمدرضا. (1385). «هوشمندی راهبردی در سیاست‌گذاری روند تکامل آینده‌پژوهی و آینده‎نگری در حوزه سیاست‌گذاری‌های علم و فناوری اروپا». رشد فناوری. دوره2. ش6. صص:32 ـ 36.
ـ یوسفی جولندان، منصور. (1387). «کارکرد مزارات و زیارتگاه‌ها». مجموعه مقالات هم‎اندیشی زیارت. ج2. قم: مشعر. صص:957 ـ 972.
ـ EUROPEAN COMMISSION Budget, 2001, EX ANTE EVALUATION A PRACTICAL GUIDE FOR PREPARING PROPOSALS FOR EXPENDITURE PROGRAMMES, December 2001, ec.europa.eu/smart-regulation/evaluation/docs/ex_ante_guide_2001_en.pdf.
ـ Kirkpatrick Colin,Parker David-, 2007Regulatory Impact Assessment Towards Better Regulation, Edward Elgar Publishing.
ـ OECD (2001), “Improving Policy Instruments through Impact,Assessment, SIGMA Papers, No. 31, OECD Publishing,Paris.
ـ Morris, J. B., V. Tassone, R. De Groot, M. Camilleri, and S. Moncada. 2011. A Framework for Participatory Impact Assessment: involving stakeholders in European policy making, a case study of land use change in Malta. Ecology and Society 16(1): 12. [online] URL: http://www.ecologyandsociety.org/vol16/iss1/art12.
ـ Yeoman Ian,2008,Tomorrow's Tourist Scenarios & Trends,Routledge.