نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری سیاست‌گذاری فرهنگی دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)
2 استادیار گروه مطالعات فرهنگی دانشکده رفاه تهران
چکیده
سیره ائمه اطهار (علیهم‌السلام) مملو از درس‌های پربار است. از آموزه‌های زندگی امام رضا (علیه‌السلام) نیز می‌توان برای بهبود زندگی بشر بهره‌های بسیار برد. یکی از آنها اقدام‌های سیاست‌گذارانه آن حضرت برای تربیت انسان‌هاست. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفیـتحلیلی، درصدد است دلالت‌هایی بنیادین در سیاست‌گذاری تربیتی اسلامی از سیره رضوی را استخراج کند. نتایج پژوهش حاکی از دلالت‌های تربیتی مانند جهت‌دهی به استعدادها و گرایش‌های متربی در فرایند تربیت، نقش اثرهای وضعی بر متربّی در فرایند تربیت؛ سیاست‌گذاری برای الگوهای اخلاقی و رفتاری متربّی، در فرایند تربیت؛ تشویق‌محور و تهدیدمحور بودن توأمان مدل تربیتی؛ توجه به گفتگومحور بودن مدل‌های تربیتی اسلامی؛ توجه به هماهنگی و تأثیر متقابل علم و عمل در سیاست‌گذاری تربیتی؛ مخاطب‌شناسی در فرایند تربیت؛ ضرورت سیاست‌گذاری برای محیط رشد متربّی است.
کلیدواژه‌ها
ـ قرآن‌کریم.
ـ نهج البلاغه. (1391). مترجم: محمد دشتی. تهران: پورصائب.
ـ ابن‌بابویه، محمد‌بن‌علی. (1378ق). عیون اخبارالرضاg. قم: مؤمنین.
ـ ـــــــــــــــــــ . (1376). امالی. تهران: کتابچی.
ـ ـــــــــــــــــــ . (1398ق). التوحید. قم: جامعه مدرسین.
ـ ـــــــــــــــــــ . (1403ق). معانی الاخبار. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ ـــــــــــــــــــ . (1413ق). من لایحضره الفقیه. قم: اسلامی.
ـ ابن فهدحلی، احمد بن محمد. (1381). آداب راز و نیاز به درگاه بی نیاز. مترجم: محمدحسین نائیجی. تهران: کیا.
ـ ابن سعد، ابو عبدالله محمد بن سعد. (1408ق). الطبقات الکبری. مدینه: مکتبه العلوم و الحکم.
ـ ابن‌شعبه‌حرانی، حسن‌بن‌علی. (1380). تحف العقول عن آل الرسول صلی الله علیهم. مترجم: بهراد جعفری. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ ــــــــــــــــــــــــــــ. (1366). تحف العقول عن آل الرسول. تصحیح: علی‌اکبر غفاری. تهران: اسلامیه.
ـ اصفهانی‌بحرانی، عبدالله. (1413ق). عوالم العلوم و المعارف و الاحوال من الآیات و الاخبار و الاقوال. قم: الامام المهدیf.
ـ اعرافی، علی‌رضا. (1392). فقه تربیتی. تهران: اشراق و عرفان.
ـ امینی، ابراهیم. (1384). اسلام و تعلیم و تربیت. قم: مؤسسه بوستان کتاب.
ـ اشتریان، کیومرث. (1386). سیاست‌گذاری عمومی در ایران. تهران: بنیاد حقوقی میزان.
ـ الوانی، سیدمهدی و شریف‌زاده، فتاح. (1388). فرایند خط مشی گذاری عمومی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
ـ بحرانى، سید هاشم بن سلیمان. (1374). البرهان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسسه بعثت.
ـ ــــــــــــــــــــــــــــــ . (1411ق). حلیه الابرار فی احوال محمد و آله الاطهارb. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
ـ باقری، خسرو. (1389). درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران. تهران: علمی و فرهنگی.
ـ بانکی‌پورفرد، امیر‌حسین و قاماشچی، احمد. (1384). تعلیم و تربیت از دیدگاه مقام معظم رهبری. تهران: تربیت اسلامی.
ـ پاینده، ابوالقاسم. (1360). نهج الفصاحه. تهران: جاویدان.
ـ توسلی، حمید. (1387). «ارائه هشت مدل عملیاتی در چرخه سیاست‌گذاری برای اجرای مطلوب سیاست‌ها». راهبرد یاس. سال پنجم. ش 3. صص: 78-45.
ـ جانی‌پور، محمد و سروری‌مجد، علی. (1393). «تبیین شیوه‌های تربیتی امام رضاg در راستای ایجاد سبک زندگی اسلامی بر مبنای تحلیل محتوای دعاهای صحیفه رضویه». فرهنگ رضوی. سال دوم. شماره17. صص: 79-53.
ـ جزائرى، نعمت‌الله. (1427ق). ریاض الأبرار فی مناقب الأئمة الأطهار. بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
ـ حرعاملی، محمدبن‌حسن.(1409ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: آل‌البیت b.
ـ حکیمی، محمدرضا. (1384). الحیاة. قم: دلیل ما.
ـ حسینی، حسن و ده‌پهلوانی، طلعت. (1391). «جایگاه عقلانیت در احتجاجات امام رضاg». مجموعه مقالات نخستین همایش ملی سیره و معارف رضوی. مشهد: دانشگاه فردوسی. صص: 102-84.
ـ دلبری، شهربانو و زحمتکش، زهرا. (1395). «به‌کارگیری شیوه‌های تسامح و تساهل در سیره تربیتی امام رضاg». فرهنگ رضوی. سال پنجم. ش20. صص: 68-31.
ـ رفاعى، احمدفرید. (1343ق). عصر المأمون. قاهره: دارالکتاب المصریه.
ـ رزم آزما، هوشیار. (1358). فرهنگ روانشناسی. تهران: علمی فرهنگی.
ـ ربرآرتوراس. (1390). فرهنگ روانشناسی. یوسف کریمی و دیگران. تهران: رشد.
ـ راوندىکاشانى، فضل الله. (بیتا). النوادر. قم: دارالکتاب.
ـ ری‌شهری، محمد. (1386). حکمت نامه کودک. قم: دارالحدیث.
ـ زین‌آبادی، حسن‌رضا و عدلی، مریم. (1395). «اصول و روش‌های تربیتی با نگرشی به اراده و اختیار انسان در سیره رضوی». فرهنگ رضوی. سال پنجم. ش17. صص: 96-59.
ـ زیدان، جرجى. (بیتا). تاریخ التمدن الاسلامى. بیروت: دارالمکتبه الحیاة.
ـ سپنجی، امیرعبدالرضا و مؤمن‌دوست، نفیسه. (1390). «اقناع و تغییر نگرش جایگاه آن در سیره ارتباطی امامان معصومb: مروری بر مناظرات مکتوب امام رضاg». دین و ارتباطات. ش2. صص: 144-117.
ـ سجادی، سیدجعفر. (1375). فرهنگ علوم فلسفی. تهران: امیرکبیر.
ـ صفائی حائری، علی. (1379). مسئولیت و سازندگی. تهران: لیله القدر.
ـ صلیبا، جمیل. (1366). فرهنگ فلسفی. مترجم: منوچهر صانعی دره بیدی. تهران: حکمت.
ـ طبرسی، فضل‌بن‌حسن. (1385ق). مشکاة الانوار فی غرر الاخبار. نجف: المکتبه الحیدریه.
ـ عصاره‌نژاد دزفولی، سینا. (1397). ارزیابی طرح حلقات صالحین شهرستان دزفول. دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات. دانشگاه امام صادقg.
ـ عظیم‌زاده‌اردبیلی، فائزه و ذبیحی، عاطفه. (1392). «مؤلفه‌های سلامت و بهداشت روان خانواده در روایت‌های رضوی». فرهنگ رضوی. سال1. ش2. صص: 179-155.
ـ عظیم‌زاده‌اردبیلی، فائزه و حمیدی‌پور، معصومه. (1393). «سازوکارهای حمایتی از تربیت کودک در آموزه‌های دینی با تأکید بر سیرۀ رضوی». فرهنگ رضوی. سال2. ش5. صص: 168-142.
ـ عطاردی‌قوچانی، عزیزالله. (1406ق). مسند الامام الرضا‌ابی‌الحسن‌علی‌بن‌موسیg. بیروت: دارالصفوه.
ـ قلی پور، رحمت‌الله. (1387). تصمیم‌گیری سازمانی و خط مشی گذاری عمومی. تهران: سمت.
ـ قائمی، علی. (1378). در مکتب عالم آل محمد امام علی بن‌موسی‌الرضاg. قم: امیری.
ـ ـــــــــــ . (1370). زمینه تربیت. قم: امیری.
ـ قانع، احمدعلی و عصاره‌نژاد دزفولی، سینا. (1396). «دلالت‌های نظریه فطرت در نظام تربیتی اسلام». علوم تربیتی از دیدگاه اسلام. سال5. ش9. صص: 64-37.
ـ کاردان، علی‌محمد. (1389). درآمدی بر تعلیم و تربیت اسلامی (فلسفه و تعلیم و تربیت). تهران: سمت.
ـ کلینی، ابوجعفرمحمدبن‌یعقوب. (1407ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ گنجور، مهدی. (1390). «امام رضاg و الگوهای رفتار ارتباطی با پیروان سایر ادیان و مذاهب». شیعه‌شناسی. ش34. صص: 250-215.
ـ مطهری، مرتضی. (1374). تعلیم و تربیت در اسلام. تهران: صدرا.
ـ مجلسی، محمدباقر. (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
ـ ـــــــــــــــــــ . (1403ق). بحار الأنوار. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی .
ـ مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ مایر، فردریک. (1374). تاریخ اندیشه های تربیتی. علی اصغر فیاض. تهران: سمت.
ـ موحدابطحی‌اصفهانی، سیدمحمدباقربن‌مرتضی. (1391). صحیفه‌رضویه جامعه: ادعیه امام علی بن موسی الرضاg. سیدعدنان لاجوردی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
ـ مفید، محمد‌بن‌محمد. (1413ق). الإرشاد فی معرفه حجج اللّه علی العباد. قم: مؤسسه آل‌البیت لإحیاء التراث.
ـ موسلی، مهدی و جدی، حسین. (1397). «مؤلفه‌ها و روش‌های تربیتی در احادیث امام رضاg». بصیرت و تربیت اسلامی. سال15. ش45. صص: 32-9.
ـ نوری، حسین‌بن‌محمدتقی. (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: آل‌البیتb.
ـ نظرپور، مهدی و همکاران. (بیتا). آشنایی با نظام سیاسى اسلام. تهران: نهاد نمایندگی ولیفقیه در سپاه.
ـ نیکزاد، محمود. (1390). فرهنگ جامع روانشناسی (انگلیسی-فارسی). تهران: کیهان.
ـ نوروزی، مجتبی؛ کاظمی، ابوالفضل و شاهمرادی، سیده‌فاطمه. (1396). «راهکارهای تربیت دینی در فضای مجازی با تاکید بر آموزه‌های قرآن سیره رضوی». فرهنگ رضوی. سال5. ش19. صص: 221-177.
ـ طباطبایی، محمدحسین. (1387). تعالیم اسلام. مترجم: هادی خسروشاهی. قم: بوستان کتاب.
ـ وطن‌دوست، رضا. (1387). «عقل و روش کلامی امام رضاg». اطلاعات حکمت و معرفت. ش32. صص: 15-13.
ـ وینهاوس، دن. (1931). کلیدهای کشف پرورش استعداد در کودکان. مترجم: اکرم قیطاسی. تهران: کتاب‌های دانه.
ـ وحید، مجید. (1380). «درآمدی بر سیاست‌گذاری عمومی». مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی. سال24. ش52. صص: 185-217.
)