نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانش آموخته دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک

چکیده

مناظرات امام رضا (علیه‌السلام) با گروه‎های مختلف در موضوعات گوناگون، گنجینه‎ای از معارف رضوی است که از عالم آل محمد (صلی الله علیه وآله) به یادگار مانده است. در این مناظرات، مباحث مختلف از معارف دین اسلام بیان گردیده که پاس خ به شبهات و سؤالات و روشنگری در مسائل دینی از مباحث مهمّ مورد بحث در این گفتمان‎ها بوده است. توجه به اهداف امام (علیه‌السلام) از این مناظرات و نتایج این گفتگوها حایز اهمیت است زیرا علاوه بر تبیین و تشریح معارف رضوی، چیدمان مناظرۀ مطلوب و خداپسندانه در هر عصری را نیز ترسیم می‎نماید. بر همین اساس، پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکردی غایت­شناسانه، مناظرات رضوی را بررسی و در ابعاد دینی، اجتماعی و سیاسی به رهاوردها و نتایج این مناظرات اشاره کرده است. نتیجه آنکه، امام(علیه‌السلام) در این مناظرات اهدافی را دنبال می‎کردند که مهم­ترین آنها عبارتند از: هدایتِ افراد مناظره‎کننده، تبیین معارف دین، شبهه­زدایی از معارف دین، تبیین جایگاه و مقام اهل بیت (علیهم‌السلام) و فرهنگ‎سازی مناظرۀ مطلوب در جامعه. کاربست این اهداف و رهاوردها در عصر حاضر دو نتیجۀ مهم به‎دنبال خواهد داشت: نخست، به ترویج و تبلیغ معارف دین و پاسخگویی به شبهات در قالب مناظره کمک می­کند. دوم، توجه به این اهداف و رویکردها و به‎کارگیری آنها، فرهنگ‎سازی مناظرۀ مطلوب و نتیجه‎بخش در سطوح مختلف جامعه از ابعاد دینی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را به‎دنبال خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

ـ قرآن کریم.
ـ ابن‌بابویه، محمدبن‎علی. (1417ق). الامالی. قم: مؤسسه‎البعثه.
ـ  ـــــــــــــــــــ. (1376). الامالی. مترجم: محمدباقر کمره‎ای. تهران: کتابچی.
ـ  ـــــــــــــــــــ. (1378ق). عیون اخبارالرضا. محقق: مهدی لاجوردی. تهران: جهان.
ـ  ـــــــــــــــــــ. (1377). الخصال. مترجم: محمدباقر کمره‌ای. تهران: کتابچی.
ـ  ـــــــــــــــــــ. (1398ق). التوحید. محقق: هاشم حسینی. قم: جامعه مدرسین.
ـ ابن‎حنبل، احمد. (بی‎تا). مسند. بیروت: دارصادر.
ـ ابن سینا، حسین‎بن‎عبدالله. (1404ق). تعلیقات. بیروت: مکتبه‎الاعلام‎الاسلامی.
ـ ابن‎طاووس، علی‎بن‎موسی. (1411ق). مهجالدعوات و منهجالعبادات. قم: دارالذخائر.
ـ ابی‌یعلی، محمدبن‎محمد. (بی‎تا). مسند. بیروت: دارالمأمون لتراث.
ـ امین عاملی، سیدمحسن. (1376). سیره معصومان. مترجم: علی حجتی کرمانی. تهران: سروش.
ـ بختیاری، حسن و فرخی، حسن. (1391). «بررسی رابطه برنامه های شبکه های ماهواره ای تلوزیونی و هویت دینی جوانان». فصلنامه پژوهش در تعلیم و تربیت اسلامی. سال بیستم. ش15. صص55-72.
ـ برقی، احمدبن‎محمد. (1416ق). المحاسن. تحقیق: سیدمهدی رجائی. قم: الجمع‎العالمی لاهل‎البیت b.
ـ ترمذی، محمد‎بن‎عیسی. (1403ق). سنن. بیروت: دارالفکر.
ـ جمعی از نویسندگان. (بی‎تا). بهائیت، پیوند با استکبار. اصفهان: مرکز تحقیقات رایانه‎ای قائمیه (ناشر دیجیتالی). نشریه ایلام (ناشر چاپی).
ـ حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله. (بی‌تا). المستدرک علی الصحیحین. بیروت: مؤسسه‎الکتب الثقافیه.
ـ خزعلی، انیسه و انصاری‌نیا، زری. (1396). «تحلیل گفتمان ادیان در مناظرۀ امام رضا g با علمای دین مسیح و یهود». فصلنامه فرهنگ رضوی. ش19. صص73-104.
ـ دهخدا، علی‎اکبر. (1377). لغتنامه. تهران: دانشگاه تهران.
ـ دهقان سرخ‎آبادی، محدثه و کرامتی، انیسه. (1396). «روش‌های آموزشی در سیرۀ رضوی و دلالت‎های آن برای تربیت عقلانی در دانشگاه فرهنگیان». فصلنامه فرهنگ رضوی. ش17. صص35-58.
ـ ذهبی، محمد (بی‎تا). تلخیص المستدرک. بیروت: دارالمعرفه.
ـ راغب اصفهانی، حسین‎بن‎محمد. (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. دمشق ـ بیروت: دارالعلم الدار الشامیه.
ـ رضازاده کهنگی، فریبا و فارسی‎نژاد، علیرضا. (1394). «اصول علمی و اخلاقی مناظره‌های رضوی». فصلنامه فرهنگ رضوی، ش9. صص37-58.
ـ روحی برندق، کاووس. (1396). «اخلاق و مهارت‌های مناظره در مناظره‌های امام رضاg». فصلنامه فرهنگ رضوی. ش18. صص7-35.
ـ شریف الرضی، محمدبن‎حسین. (1414ق). نهجالبلاغه. محقق: صبحی صالح. قم: هجرت.
ـ شمسی، جواد و جوارشکیان، عباس. (1395). «تصویر آفرینش در مناظرۀ عمران صابی با امام رضاg». فصلنامه فرهنگ رضوی. ش13. صص7-30.
ـ صدرالدین شیرازی، محمدبن‎ابراهیم. (1383). شرح اصول کافی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ـ غفاری، محمدهادی و باغبان‌زاده، محمدرضا. (1396). «شاخصه‎های اخلاقی در مناظرات رضوی». پژوهشنامه اخلاق. ش35. صص103-122.
ـ فرامرزی، جواد و خلیلی، میثم. (1396). «روش‌شناسی استدلال‌های امام رضا g به آیات ولایت در مناظره با علمای مرو». فصلنامه فرهنگ رضوی. ش20. صص169-188.
ـ قاضی ابرقوه، رفیع‎الدین. (1377ق). سیرت رسولالله. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ کولمن، جان. (1375). کمیته300 کانون توطئههای جهانی. مترجم: یحیی شمس. تهران: فاخته.
ـ متقی هندی، علاء‌الدین. (1409ق). کنزالعمّال. بیروت: مؤسسه‎الرساله.
ـ مجلسی، محمد باقر (1362). بحارالانوار. تهران: اسلامیه.
ـ مجیدی، حسن. (1392). تحلیل گفتمان مناظره‎های امام رضا g. فصلنامه فرهنگ رضوی. ش2. صص9-39.
ـ مصباح یزدی، محمدتقی. (1387). تهاجم فرهنگی. تحقیق و نگارش: عبدالجواد ابراهیمی. چاپ هشتم. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
ـ مصلایی‌پور، عباس و سلیمی، مریم. (1392). «اصول مناظره و آزاداندیشی با تکیه بر مناظره‌های امام رضاg». فصلنامۀ فرهنگ رضوی. ش3. صص78-114.
ـ مکارم شیرازی، ناصر. (1388). مناظرات تاریخی امام رضا g با پیروان مذاهب و مکاتب دیگر. مشهد: بنیاد پژوهش‎های اسلامی.
ـ میراحمدی، منصور و رضائی‎پناه، امیر. (1395). «تحلیل گفتمان مناظره‌ها و مجادله‌های حضرت رضا g با دگرهای گفتمانی». فصلنامه فرهنگ رضوی. ش14. صص75-96.
ـ نسایی، احمد‎بن‎شعیب. (1411ق). سنن. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ـ هیثمی، نورالدین. (1408ق). مجمع الزوائد. بیروت: دارالکتب‎العلمیه.
ـ هیثمی، ابن‎حجر (بی‎تا). الصواعق المحرقه فی الرد علی اهل البدع و الزندقه. قاهره: مکتبه القاهره.