نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیاردانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

چکیده

دوران امامت و رهبری امام رضا (علیه‌السلام) با تهدیدهای فرهنگیِ اندیشه ناب‌محمدی و اعتقادات مسلمانان همزمان بود، به‌‌طوری‌که ترجمه کتاب‌های یونانی و هندی برای ترویج افکار الحادی و ضدّاسلامی، همچنین تبلیغ سران سایر ادیان، تحریف و جعل احادیث و ظهور فرقه‌های مختلفی چون غلات، مفوضه، مشبهه، مجسمه و... عصر ایشان را با بحران‌های اعتقادی و فرهنگی روبه‎رو ساخته بود. حضرت در چنین فضایی سعی کرد تا با اصلاح عقاید، باورها و نگرش‌ها و نهادینه‎سازی و فرهنگ‌سازی اجرای اوامر و دوری مردم از نواهی شارع مقدس اسلام، زمینه‌های کمال و سعادت آنان را فراهم کند. نماز یکی از فرایضی است که امام برای اقامۀ صحیح و پالایش آن از خرافات و تحریفات با سیرۀ رفتاری و گفتاری، سعی در فرهنگ‌سازی آن در جامعه داشت. این نگاشت به روش توصیفی‌‎ـ‎تحلیلی، ضمن بررسی فرمایش‎ها و سیرۀ رفتاری حضرت رضا (علیه‌السلام)، روش‌های تربیتی اتخاذ از آن را مدلی جهت فرهنگ‌سازی نماز در جامعه اسلامی می‌داند. نتایج مقاله نشانگر آن است که با کاربست روش‌های تربیتی اسوه‌سازی و اسوه‌مداری، تبشیر و تشویق، انذار و بیم‎دادن، جلب ‌توجه، اعطای ‌بینش، روش غیرمستقیم و... در زندگی می‌توان با تأسّی به امام رضا (علیه‌السلام) نماز را در جامعۀ دینی به‎صورت یک فرهنگ نهادینه کرد.

کلیدواژه‌ها

ـ قرآن کریم.
ـ نهج البلاغه‌. (1414ق). چاپ اول. قم: هجرت.
ـ ابن‌بابویه، محمدبن على‏ (شیخ صدوق). (1378).  عیون اخبار الرضا g. تهران: نشر جهان.
ـ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .(1398ق). التوحید. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .(1413ق). من لایحضره الفقیه. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.
ـ احمدی میانجی، علی.(1426ق). مکاتیب الائمه b. قم: دارالحدیث.
ـ انوری، حسن. (1381). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.
ـ باقری، خسرو. (1385). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. تهران: مدرسه.
ـ بهروان، حسین. (1379). «آسیب شناسی فرهنگی در اندیشه امام علی g». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد.130و131.صص:537-552.
ـ پارسانیا، حمید. (1390). روششناسی انتقادی حکمت صدرایی. قم: کتاب فردا.
ـ جوادی آملی، عبدالله. (1387). تفسیر تسنیم. قم: اسراء.
ـ حرّ عاملی، محمدبن‎حسن.(1409ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: موسسه آل البیت.
ـ حسینی، سیدابوالقاسم. (1378). اصول بهداشت روانی (بررسی مقدماتی اصول بهداشت روانی، روان درمانی و برنامه‌ریزی در مکتب اسلام). چاپ ششم. مشهد: به نشر.
ـ حسینی‎پور سی‎سخت، نیکنام.(1390). فرهنگ، فعالیت فرهنگی و صنایع فرهنگی. تهران: زیتون سبز.
ـ حکیم، محمد باقر.(1391). نقش اهل بیت b در بنیانگذاری جماعت صالحان. بی جا: مجمع جهانی اهل بیت.
ـ دلشاد تهرانی، مصطفی. (1395). رهزنان دین. تهران: دریا.
ـ راغب اصفهانی، حسین‎بن‎محمد.(1412ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دار القلم.
ـ ری‎شهری، محمد. (1392). شناخت نامه نماز. قم: دارالحدیث.
ـ ساروخانی، باقر. (1375). روش های تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ـ سبحانی‎نیا، جواد. (1394). تعلیم و تربیت برتر. قم: زائر.
ـ سیوطی، عبدالرحمن‎بن ابی‎بکر. (1404ق). الدرالمنثور فی تفسیرالماثور. قم:کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
ـ شریف قرشی، باقر. (1380). حیات امام رضا g. چاپ دوم. قم: سعیدبن‎جبیر.
ـ ــــــــــــــــ . (1382). پژوهشى دقیق در زندگانى امام رضا g. ترجمه سیدمحمد صالحى. تهران: اسلامیه.
ـ صفایی حائری، علی.(1382). مسئولیت و سازندگی. قم: لیله القدر.
ـ طبرسی، فضل‎بن حسن. (1372). مجمعالبیان فی تفسیر القرآن. چاپ سوم. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
ـ طوسی، محمدبن‎حسن. (1407ق). تهذیب الاحکام. چ چهارم. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ عقیل، محسن. (1391). گزیدهای از سخنان گهربار امام رضا g. ترجمه محمد تقدمی صابری. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
ـ عمید، حسن. (1374). فرهنگ عمید جغرافیا و تاریخ و اطلاعات عمومی. چ چهارم. تهران: امیرکبیر.
ـ فضل‎الله، محمدجواد.(1382). تحلیلى از زندگانى امام رضا g. مترجم: سیدمحمدصادق عارف. چاپ هفتم. مشهد: بنیاد پژوهش‏هاى اسلامى آستان قدس رضوى.
ـ قاسمی، حمید. (1389). روشهای تربیتی در داستانهای قرآن. تهران: نشر بین‌الملل.
ـ قرائتی، محسن. (1389). قرآن و تبلیغ. چاپ هشتم. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
ـ کلینی، محمدبن‎یعقوب. (1407ق). الکافی. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ ـــــــــــــــــــــــ .(1429ق). الکافی. قم: دارالحدیث.
ـ مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار. چاپ دوم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
ـ محبی‎پور، صغری. (1388). نقش امام رضا g در حدیث شیعه. تهران: نشر بین‌الملل.
ـ معین، محمد. (1363). فرهنگ فارسی متوسط. چاپ ششم. تهران: امیرکبیر.
ـ مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــ . (1386). پیام امام امیر المؤمنین g. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ منسوب به امام رضا (ع).(1406ق). الفقه. قم: مؤسسه آل‎البیت.
ـ نورى، حسین. (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏. قم: مؤسسة آل‎البیت.