نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد جامعه شناسی ارتباطات بین الملل دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

این مقاله در صدد آن است که دیدگاه‎های کلان  نظری و فرانظری مطرح شده در خطبه امام رضا (علیه‌السلام) در حوزه  امام و امامت را با روش تحلیل گفتمان به شیوه «پدام» مطالعه و بررسی کند.
کشف دال‎های اساسی مرتبط با بحث امامت، حاکمیت و حکومت‎داری در این خطبه، بیانگر دیدگاه‎های نظری و فرانظری آن امام معصوم (علیهم‌السلام) بر اساس اصول اسلامی و قرآنی است.
گفتمان امام و امامت از منظر امام رضا (علیه‌السلام) با مفصل‎بندی‎های گوناگون و با ایجاد روابط بینامتنی میان این گفتمان و گفتمان‎های حاکم بر روایات و بیانات پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) و سایر امامان معصوم (علیهم‌السلام) بیانگر وجود یک «نظریه کلان امامت» در حوزه حاکمیت اسلامی است که امام را فردی می داند که باید دارای چهار ویژگی «منصوب خداوند»، «حاکم جامعه اسلامی»، «رهبر جهانی» و «منجی بشریت» باشد. اگرچه این چهار ویژگی در زمان یازده امام معصوم (علیهم‌السلام) به‎دلیل شرایط نامطلوب به‎طور کامل محقق نشده‎اند، در دوره امام دوازدهم، حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه)، همه این ویژگی‎ها به‎طور کامل ظهور خواهند یافت. 

کلیدواژه‌ها

ـ قرآن کریم.
ـ بشیر، حسن. (1384). «تحلیل گفتمان: دریچهای برای کشف ناگفتهها: تحلیل مقاله مورخ 27 فوریه 2001، روزنامه گاردین انگلیس درباره ایران». تهران: مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق g.
ـ ــــــــــــ . (1391الف). «رسانه‎های بیگانه: قرائتی با تحلیل گفتمان». از مجموعه: تحلیل گفتمان رسانههای جهان (جلد دوم). تهران: انتشارات سیمای شرق.
ـ ـــــــــــ . (1391ب). «رویکردهای اجتماعی در گفتمان روایی امام صادق g: مقدمه ای بر گفتمان دینی روایی». در کتاب:  ابعاد شخصیت و زندگی امام صادق g. تألیف: جمعی از نویسندگان. به‎کوشش: احمد پاکتچی، چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق g.
ـ ـــــــــــ . (1392). «گفتمان ولایتعهدی امام رضا g میان دو رویکرد «زیست ـ قدرت» و «زیست ـ سیاست». فصلنامه فرهنگ رضوی. س اول. ش سوم. ش مسلسل 3. پائیز 1392. صص: 49-86.
ـ ـــــــــــ . (1395). کاربرد تحلیل گفتمان در فهم منابع دینی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ـ ـــــــــــ . (1397). تحلیل گفتمان دینی: مبانی نظری. قم: انتشارات لوگوس.
ـ بهرامپور، شعبانعلی. (1379). «درآمدی بر تحلیل گفتمان». در کتاب: محمدرضا تاجیک (گردآورنده). مجموعه گفتمان و تحلیل گفتمان. تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان.
ـ پاکتچی، احمد. (1391). «شرایط علمی و فرهنگی در عصر امام صادق g و بستر شکل‎گیری مذهب جعفری». در کتاب: ابعاد شخصیت و زندگی امام صادق g. تألیف: جمعی از نویسندگان. به‎کوشش: احمد پاکتچی. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق g.
ـ فرکلاف، نورمن. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمه فاطمه شایسته‎پیران و دیگران. چاپ اول. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‎ها.
ـ فوکو، میشل. (1391). «سوژه و قدرت». در کتاب: میشل فوکو فراسوی ساختگرایی و هرمنوتیک، با مؤخره‎ای به‎قلم میشل فوکو. نوشتة هیوبرت ال. دریفوس و پل رابینو. ترجمة حسین بشیریه. چاپ هشتم. تهران: نشر نی.
ـ قمی، شیخ عباس. (1381). منتهی الآمال. ویرایش کاظم عابدینی مطلق. چاپ دوم. تهران: فراروی.
ـ کلینی، محمدبن‎یعقوب. (1377). اصول کافی. به‎کوشش علی‎اکبر غفاری. تهران: انتشارات اسلامی.
 
- Foucault, M. (1972), The Archaeology of Knowledge, Translated by: A. Sheridan, (London: Routledge [1962].
- Gee, James P. (1999) An Introduction to Discourse Analysis: Theory and Method, Second Edition, New York: Routledge.
- Laclau, E. and Mouffe, C. (1985) Hegemony and Socialist Strategy, Toward a radical Democratic Politics, London: Verso.