Document Type : Original Article
Author
PhD in Comparative Interpretation, University of Holy Qur`an Sciences and Education
Abstract
The interpretation of the verses of the Holy Qur'an with the help of narrations, especially the hadiths of the Ahl al-Bayt (as), has a history as old as the Qur'an, and the commentators of the two sects have mentioned some interpretive narrations to explain the teachings of the Qur'an. Therefore, it is important to study the narrations narrated by Sunni scholars in order to bring the views closer and to express the points of commonality and difference; among the commentators who have cited the narrations of the Ahl al-Bayt (as) is Seyed Mohammad Ālūsī, one of the thirteenth-century Salafī scholars in his Tafsīr Rūḥ al-Ma'anī fi Tafsīr al-Qur’an al-‘Aẓīm. The present study comparatively examines the narrations narrated from Imam Riḍā (as) in this Tafsīr; therefore, by briefly introducing the interpretation of Rūḥ al-Ma'anī and its author, it expresses his various interpretations of Imam Riḍā (as) and enumerates the sources used by him in these narrations. Then by examining the thirteen narrations of Raḍavi quoted in the above-mentioned Tafsīr and their authenticity and mentioning the sources of the mentioned narrations and commentary books of the sects, while briefly referring to the content of the narrations, it points out the possible mistakes of Ālūsī.
Keywords
- قرآن کریم. (ترجمه محمدمهدی فولادوند).
- آلوسی، سید محمود. ( ۱۴۱۵ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
- ابن‌بابویه، محمد بن علی. (۱۳۷۸ق). عیون أخبار الرضا علیه‌السلام. تهران: نشر جهان.
- ـــــــــــــــــــــــــ. (۱۳۹۸ق). التوحید. قم: جامعه مدرسین.
- ـــــــــــــــــــــــــ. (1403ق). معانی الأخبار. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- ـــــــــــــــــــــــــ. (1413ق). من لایحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- ـــــــــــــــــــــــــ. (1414ق). إعتقادات الإمامیة. قم: کنگره شیخ مفید.
- ـــــــــــــــــــــــــ. (بی‌تا). فضائل الشیعة. تهران: أعلمی.
- ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی. (1422ق). زاد المسیر فی علم التفسیر. بیروت: دار الکتاب العربی.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی. (۱۴۰۴ق). تهذیب التهذیب. بی جا. دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
- ابن شعبه حرانی، حسن بن علی.( ۱۴۰۴ق). تحف العقول عن آل الرسول صلی الله علیه و آله. قم: جامعه مدرسین.
- ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی. (1369). متشابه القرآن و مختلفه. قم: دار بیدار للنشر.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1379ق). مناقب آل أبی طالب علیهم‌السلام. قم: علامه.
- ابن عاشور، محمد بن طاهر. (1984م). التحریر و التنویر. تونس: دار التونسیة للنشر.
- ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع / دار صادر.
- ابوالسعود، محمد بن محمد. (بی‌تا). ارشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- ارمی علوی، محمدامین بن عبدالله. (بی‌تا). تفسیر حدائق الروح و الریحان فی روابی علوم القرآن. بیروت: دار طوق النجاة.
- استرآبادی، علی. (1409ق). تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
- ایازی، محمدعلی. (1373). المفسرون حیاتهم و منهجهم. تهران: وزارت ارشاد.
- بابایی، علی اکبر. (1381). مکاتب تفسیری. تهران: سمت / پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- بخاری، محمد بن اسماعیل. (1401ق). صحیح البخاری. بیروت: دارالفکر.
- برقی، احمد بن محمد بن خالد. (1371ق). المحاسن. قم: دار الکتب الإسلامیة.
- ترمذی، محمد بن عیسی. (1403ق). الجامع الصحیح / سنن الترمذی. بیروت: دار الفکر.
- تنکابنی، محمد بن سلیمان. (1411ق). توشیح التفسیر فی قواعد التفسیر و التأویل. قم: کتاب سعدی.
- ثعالبی، عبدالرحمن بن محمد. (1418ق). جواهر الحسان فی تفسیر القرآن. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
- جوادی آملی، عبدالله. (1389). تفسیر تسنیم. قم: اسراء.
- حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله. (1411ق). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل. تهران: مجمع إحیاء الثقافة الاسلامیة.
- حائری تهرانی، میر سید علی. (1377). مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- حفنی، عبدالمنعم. (2004م). موسوعة القرآن العظیم. قاهره: مکتبة مدبولی.
- حقی بروسوی، اسماعیل. (بی‌تا). تفسیر روح البیان. بیروت: دارالفکر.
- خاکپور، حسین. (1390). «گونه شناسی کاربرد روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام در تفسیر روح المعانی آلوسی». فصلنامه حسنا. ش ۸. صص: ۹۱- ۱۰۵.
- ذهبی، محمدحسین. (بی‌تا). التفسیر و المفسرون. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت / دمشق: دار القلم / الدار الشامیة.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1420ق). محاضرات الادباء و محاورات آلشعراء و آلبلغاء. بیروت: شرکة دار الأرقم بن أبی الأرقم.
- رشید رضا، محمد. (1366ق). تفسیر القرآن الحکیم / تفسیر المنار. قاهره: دارالمنار.
- زمخشری، محمود بن عمر. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دار الکتاب العربی.
- سبحانی تبریزی، جعفر. (1376). الحیاة البرزخیة. قم: موسسه امام صادق علیه‌السلام.
- سیفی مازندرانی، علی اکبر. (1422ق). مقیاس الرواة فی کلیات علم الرجال. قم: موسسة النشر الاسلامی.
- شحاته، عبدالله محمود. (1421ق). تفسیر القرآن الکریم. قاهره: دار غریب.
- شریف قرشی، باقر. (1380). حیاة الإمام الرضا علیه‌السلام. قم: سعید بن جبیر.
- شعراوی، محمد متولی. (1991م). تفسیر الشعراوی. بیروت: اخبار الیوم.
- صابونی، محمد علی. (1421ق). صفوة التفاسیر. بیروت: دار الفکر.
- صادقی تهرانی، محمد. (1365). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن. قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
- صفار، محمد بن حسن. (1404ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّی الله علیهم. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
- طباطبایی، سید محمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
- طبری، محمد بن جریر. (1413ق). دلائل الإمامة. قم: بعثت.
- ـــــــــــــــــــــــ. (1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
- طبسی، محمد محسن. (1391). «اهل سنت و حدیث سلسلة الذهب». فصلنامه امامت پژوهی. ش۵. صص: ۳۵- ۷۳.
- طوسی، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- ــــــــــــــــــــــــ. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- عبدالحمید، محسن. (1388ق). آلوسی مفسرا. بغداد: مطبعة معارف.
- عبد الحلیم محمود، منیع. (1421ق). مناهج المفسرین. قاهره/بیروت: دار الکتاب المصری / دار الکتاب اللبنانی.
- علوی مهر، حسین. (1384). آشنایی با تاریخ تفسیر و مفسران. قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
- علی بن موسی، امام هشتم علیه‌السلام. (1406ق). صحیفة الإمام الرضا علیه‌السلام. مشهد: کنگره جهانی امام رضا علیه‌السلام.
- عیاشی، محمد بن مسعود. (1380ق). تفسیر العیاشی. تهران: المطبعة العلمیة.
- فخر رازی، محمد بن عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب / التفسیر الکبیر. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- قاسم پور، محسن. (1394). «رویکرد آلوسی به تفسیر عرفانی». ادیان و عرفان. سال 48. ش2. صص: 227 – 243.
- قرطبی، محمد بن احمد. (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
- قزوینی، امیرمحمد. (1420ق). الآلوسی والتشیع. بی جا: مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة.
- قطب، سید. (1425ق). فی ظلال القرآن. بیروت: دار الشروق.
- قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله. (1405ق). فقه القرآن. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
- قمی، علی بن ابراهیم. (1404ق). تفسیر القمی. قم: دار الکتاب.
- کاشانی، فتح‌الله بن شکرالله. (بی‌تا). منهج الصادقین فی إلزام المخالفین. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
- کلینی، محمد بن یعقوب. (1429ق). الکافی. قم: دار الحدیث.
- کوفی، فرات بن ابراهیم. (1410ق). تفسیر فرات الکوفی. تهران: مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی.
- ماوردى، علی بن محمد. (بی‌تا). النکت و العیون / تفسیر الماوردی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
- مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. (1403ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
- مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی. (1406ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه. قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1414ق). لوامع صاحبقرانی مشهور به شرح فقیه. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- محمود متولی، عبدالحمید. (1420ق). أضواء علی مناهج بعض المفسرین من زوایا علوم القرآن. بی‌جا: اسلامیة.
- مراغی، احمد مصطفی. (بی‌تا). تفسیر المراغی. بیروت: دار الفکر.
- مطهری، مصطفی. (1392). «تفسیر امام رضا علیه‌السلام در منابع اهل سنت». فصلنامه سفینه. ش۳۹. صص: ۳۸-۶۲.
- مظفر، محمدحسین. (1421ق). الإمام الصادق علیه‌السلام. قم: جامعه مدرسین.
- معرفت، محمدهادی. (1379). تفسیر و مفسران. قم: مؤسسه فرهنگی التمهید.
- مفید، محمد بن محمد. (1413ق). الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد. قم: کنگره شیخ مفید.
- مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1377). پیام قرآن. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
- میدانی، عبدالرحمن حسن حبنکه. (1361). معارج التفکر و دقائق التدبر. دمشق: دار القلم.
- نجارزادگان، فتح الله. (1391). دوازده نکته در بررسی و ارزیابی ادله توسل، شفاعت، تبرک و زیارت. قم: زائر.
- نیشابوری، حسن بن محمد. (1416ق). تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- واعظ زاده خراسانی، محمد. (1388). المعجم فی فقه لغة القرآن و سر بلاغته. مشهد مقدس: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
)