نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کوثر بجنورد

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

چکیده

نظام عاطفی از گفتمان ­هایی است که در نشانه ـ معناشناسی، مطالعه و بررسی می­شود. در گونۀ عاطفی، تعامل میان مجموعه­ های بزرگ نشانه ­ای که صورت­ های بیان (دال) و صورت­ های محتوا (مدلول) نامیده می ­شود، فرایند نشانه ـ معنایی را تحقق می­ بخشد. همین تعامل اساس مباحث در این نظام را شکل می دهد. این رابطۀ تعاملی، زمینه­ ای فراهم می­آورد تا شَوِش گران با حضور ادراکی ـ حسی و عاطفی خود در فرایند معنادهی مشارکت کنند. بر این اساس، در هر گفتمانی با سازوکارهای عاطفی مختلفی مواجه می­ شویم که قابل مطالعه هستند. در واقع، دنیای عاطفی زبانی است که نظام خاصّ خود را دارد و کار نشانه ـ معناشناسی، مطالعۀ همین نظام و بررسی شرایط تحقق و طغیان معنا در آن است. مسئله­ ای که طرح می­ شود این است که چگونه و مبتنی بر کدام شرایط گفتمانی می­ توان این نظام زبانی را مطالعه کرد. پرسش اصلی پژوهشِ حاضر این است که فرایند عاطفی در گونۀ کودکانۀ رضوی زائر عبدالجبار کاکایی، تابع کدام سازوکار نشانه ـ معناشناختی است. همچنین فرایند تحقق و طغیان معنا مبتنی بر کدام شرایط گفتمانی رُخ می دهد. در واقع، هدف پژوهش پیشِ‎رو، بررسی نشانه ـ معناشناختی نظام عاطفی در گفتمان حاکم بر گونۀ کودکانۀ زائر برای دست­ یافتن به چگونگی زایش و طغیان معنا در آن است. نتایج و یافته­ های تحقیق نشان می­ دهد که نظام عاطفی گفتمان در گونۀ کودکانۀ زائر تابع سازوکارهای ادراکی ـ حسی، زیبایی­ شناختی، استعلایی، تنشی و جسمانه ­ای است و مبتنی بر گونۀ رُخدادی شَوِشی تحقق می ­پذیرد. این پژوهش می­ تواند الگویی برای تحلیل و بررسی گفتمان ­های حاکم بر فرهنگ و ادبیات رضوی در گونۀ کودکانه ­های رضوی باشد.

کلیدواژه‌ها

ـ احمدی، بابک. (1388). از نشانه‌‌های تصویری تا متن: به سوی نشانه‌‌شناسی ارتباط دیداری. تهران: نشر مرکز.
ـ اکرمی، محمدرضا. (1388). «میرعاشقان: بررسی نشانه‌‌شناختی و روابط عمودی غزلی از حافظ». شعرپژوهی. ش1. صص: 1- 14.
ـ داودی مقدم، فریده. (1392). «تحلیل نشانه ـ معناشناختی شعر «آرش کمانگیر» و «عقاب»: تحول کارکرد تقابلی زبان به فرایند تنشی». جستارهای زبانی. د4. ش1 (پیاپی13). صص: 105- 124.
ـ سجودی، فرزان. (1387).  نشانه شناسی کاربردی. ویرایش دوم. تهران: نشر علم.
ـ شعیری، حمیدرضا. (1384). «بررسی بنیادین ادراک حسی در تولید معنا». پژوهش‌‌نامه علوم انسانی. ش(45- 46). بهار و تابستان. صص:131-146.
ـ ــــــــــــــ . (1385). تجزیه و تحلیل نشانه ـ معناشناختی گفتمان. تهران: سمت.
ـ ــــــــــــــ . (1388). مبانی معنا‌‌شناسی نوین. تهران: سمت.
ـ ــــــــــــــ . (1388الف). «از نشانه‌‌شناسی ساخت‌‌گرا تا نشانه‌‌ ـ معناشناسی گفتمانی». فصل‌‌نامه نقد ادبی. س2. ش8. زمستان. صص:33- 51.
ـ ــــــــــــــ .(1390). «الگوی مطالعة انواع نظام­های گفتمانی: بررسی نظام­های روایی، تنشی، حسی، تصادفی و اتیک از دیدگاه نشانه- معناشناختی». مجموعه مقالات نخستین کارگاه تحلیل گفتمان. تهران: انجمن زبان­شناسی ایران.صص: 53- 70.
ـ ــــــــــــــ . (1395). نشانه ـ معناشناسی ادبیات: نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
ـ شعیری، حمیدرضا؛ قبادی، حسینعلی و هاتفی، محمد. (1388). «معنا در تعامل تصویر،مطالعة نشانه- معناشناختی دو شعر دیداری از طاهره صفارزاده». فصل‌‌نامه پژوهش‌‌های ادبی. س6. ش25. پاییز. صص:39- 70 .
ـ شعیری، حمیدرضا و وفایی، ترانه. (1388). راهی به نشانه ـ معناشناسی سیال: با بررسی موردی ققنوس نیما. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ـ شعیری، حمیدرضا و آریانا، دینا. (1390). «چگونگی تداوم معنا در چهل نامة کوتاه به همسرم از نادر ابراهیمی».فصل‌‌نامهنقدادبی. دوره چهارم. ش14. تابستان. صص:161- 185 .
ـ عباسی، علی و یارمند، هانیه. (1390). «عبور از مربع معنایی به مربع تنشی: بررسی نشانه- معناشناختی ماهی سیاه کوچولو». فصل‌‌نامه پژوهش‌‌های زبان و ادبیات تطبیقی. دورة‌‌ (2).  ش(3). (پیاپی 7). صص:147-172.
ـ فتوحی، محمود. (1391). سبک‌‌شناسی، نظریه‌‌ها، رویکردها و روش‌‌ها. تهران: سخن.
ـ فرشیدورد، خسرو. (1384). دستور مفصّل امروز. چاپ دوم. تهران: سخن.
ـ گرماس، ژولین آلژیرداس. (1389).  نُقصان معنا. ترجمه حمید‌‌رضا شعیری. تهران: نشر علم.
ـ معین، مرتضی‌‌بابک. (1387). «گفته‌‌پردازی گفتمان و گفته‌‌پردازی گفتمانی». مجموعه مقالات سومین هم‌‌اندیشی نشانهشناسی هنر. به‌‌کوشش: فرهاد ساسانی. تهران: فرهنگستان هنر. صص: 155- 174.
ـ ــــــــــــــ . (1394). معنا بهمثابه تجربه زیسته: گذر از نشانه‌‌شناسی کلاسیک به نشانه‌‌شناسی با دورنمای پدیدارشناختی. با مقدمة اریک لاندوفسکی. تهران: سخن.
ـ ــــــــــــــ . (1396). ابعاد گمشده معنا در نشانه‌‌شناسی روایی کلاسیک؛ نظام معنایی تطبیق یا رقص در تعامل. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
 -Hebert, L. (2011). Tools for Text and Image Analysis: An Introduction to Applied Semiotics. Translated from the French by Julie Tabler . Version 3: 13/10/2011