نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترای تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز و عضو هیئت علمی موسسه آموزش عالی رسام کرج
2 دانشیار گروه ارتباط تصویری و عکاسی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 دانشیار گروه پژوهش هنر دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، تهران، ایران
چکیده
کتیبه و کتیبه نگاری از هنرهایی است که در ثبت وقایع، از ادوار گذشته مرسوم بوده است. پیشینۀ این هنر به سنگ نوشته‌ها و الواح گِلی می‌رسد. در هنرهای اسلامی، کتیبه نقش بنیادینی در متجلی ساختن روح معنویت ایفا میکند، چرا که این هنر از منشأ حقیقت یا جوهر معنوی قرآن کریم سرچشمه می‌گیرد و هنرمندان مسلمان در طول تاریخ همواره سعی کردهاند با استفاده از خطوط و کتیبهنگاری حضور خداوند را در همه جا تداعی کنند؛ این موضوع بهخصوص در مکان‌های مذهبی، بسیار حائز اهمیت بوده و در حرم مطهر رضوی که جایگاه معنوی والایی دارد بسیار مشهود است.
در صحن عتیق حرم مطهر رضوی کتیبه های ارزشمندی وجود دارد که متعلق به ادوار مختلف تاریخی می باشد. در این مقاله سعی میشود به روش توصیفی و با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی، ضمن بررسی وجه اشتراک و افتراق ساختار کتیبه ها، آن‌ها را از نظر مضمون و محتوا در هر دورۀ تاریخی مطالعه کرده و ارتباط بین موضوع با جایگاه آن در بنا نیز بررسی شود. دستاوردهای پژوهش نشان میدهد کتیبهها علاوه بر تزیین بنا برای تلطیف فضا و تجلی حضور پروردگار و انعکاس معنوی سخنان اولیای خدا و ادعیه کاربرد داشته و باعث ارتباط معنوی بین انسان با پروردگار هستی میشود؛ همچنین با توجه به مضمون هر کتیبه، جایگاه خاصی برای آن در بنا تعیین شده که از دوران تیموری به ادوار بعد انتقال یافته اما با توجه به فرهنگ و شرایط اجتماعی هر دوران دچار تغییر و دگرگونی شده است.
کلیدواژه‌ها
)