دانشجوی دکتری قرآن و علوم سیاسی جامعه المصطفی العالمیه و دانش‌آموخته حوزه علمیه قم
چکیده
ایدۀ اصلی مقاله حاضر این است که انتقال امام رضا(ع) از مدینه به مرو و سکونت سه سالۀ آن حضرت در خراسان را چگونه می‌توان در ذیل اصل اسلامی هجرت و نقش آن در تمدن‌سازی مورد مطالعه قرار داد؟ در منطق اسلامی هجرت اصلی هم‌تراز با اصل جهاد است و آثار و نتایج حاصل از آن در خدمت تحقق اهداف و آرمان‌های اسلام قرار می‌گیرد. از این رو انتقال امام رضا(ع) از مدینه به مرو و حضور ایشان در خراسان را می‌توان با توجه به آثار و پیامدهای آن در ذیل نظریه «هجرت و تمدن‌سازی» تحلیل کرد. هرچند حضور کوتاه مدت امام رضا(ع) در خراسان آثار و برکات بسیاری برای این خطه داشته اما با توجه به نظریه تمدن‌سازی هجرت، «تقویت جریان عقل‌محور»، «شکوفایی نهضتهای علمی و ترجمه»، «رونق یافتن روش مناظره»، و «توسعه مرز جغرافیایی شیعه» را می‌توان به عنوان مهمترین آثار هجرت امام رضا(ع) نام برد. این در حالی است که وجود مشهدالرضا به عنوان قطب تمدن خراسان و نیز امام‌زادگان نقش مهمی در تثبیت و ترویج تمدن شیعی در ایران داشته است.
)