نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه علوم‌اسلامی رضوی

2 دانشجوی دکتری فلسفه و عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه علوم‌اسلامی رضوی

3 کارشناس‌‌ارشد زبان وادبیات عربی دانشگاه خوارزمی (تهران )

چکیده

مقالۀ پیش رو در پی آن است که زیبایی فنون بیانی سخنان امام رضا(ع) را در کتاب صحیفة‌الرضا آشکار سازد. این صحیفه دربردارندۀ بخشی از میراث گران‌بهایی است که امام رضا(ع) به‌جای گذارده‌اند؛ آن بزرگوار در این اثر، مبادی اسلام و ارزش‌های اخلاقی را به‌واسطۀ سخنانی مملو از تصاویر بدیعی بیان می‌کنند. امام رضا(ع) فنون بدیعی مختلف را همچون: جناس، سجع، ازدواج و... در سخن خویش به‌کار گرفته‌اند، ایشان سعی نموده‌اند با کمک این صور بدیعی بر عمق معنی و تأثیرگذاری کلام خویش بر مخاطب بیافزایند و در این راه ظرفیت‌های تعبیری و الهام‌بخشی را که این فنون بر سخن می‌افزاید و زیبایی آن‌را فزونی می‌بخشد به‌کار گرفته‌اند؛ بی‌آنکه با سخنان دینی خود از ذخیرۀ معنوی ـ دینی خود فاصله بگیرند. نویسندگان مقاله با پژوهشی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، تصاویر بدیعی و اهمیت و تأثیر آنها را بر القای بهتر کلام و مفهوم بررسی می‌کنند، در این راه از نمونه‌هایی از صحیفۀ‌الرضا بهره برده می‌شود تا اینکه پرده از چهرۀ زیبایی‌های این صحیفه برگیرند.

کلیدواژه‌ها

إبن‌المعتز، أبوالعباس عبدالله، (1422 ق). البدیع. ط1، بیروت: موسسة الکتب الثقافیه.
أبوالعدوس، یوسف، ( 1427ق). التشبیه و الاستعارة. ط 1، عمان: دارلمیسرة.
التفتازانی، سعدالدین مسعودبن عمر، ( ۱۴۲۲ ق). المطول. بیروت: دارالکتب العلمیه.
الجرجانی، رکن‌الدین محمدبن علی، (2003 م). الاشارات والتنبیهات فی علم البلاغة. ط1، بیروت: دارالکتب العلمیه.
السبکی، شیخ بهاء‌الدین، (1423 ق). عروس الافراح فی تلخیص المفتاح. بیروت: المکتبة العصریة.
العسکری، أبوهلال، (2008م). کتاب‌الصناعتین. ط1، بیروت: دارالکتب‌العلمیه.
القزوینی، خطیب، (1430 ق). فی علوم البلاغة. بیروت: المکتبة العصریة.
الکرمی محمد، ( 1375ق). الوشاح علی الشرح المختصر لتلخیص المفتاح. قم: المطبعة العلمیة.
اللادقی محمدطاهر، (۱۹۶۳م). المبسط فی علوم البلاغة. بیروت: المکتب التجاری للطباعة والنشر.
المیدانی، عبدالرحمن حسن، (1416 ق). البلاغة العربیة. ط1، دمشق: دارالقلم.
تونانی، زکریاء، (لا تا). التسهیل لعلوم البلاغة. ط1، بیروت: کتّاب ناشرون.
سبزواری، حاج ملاهادی، (1381 ش). الراح القراح. ط1، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
عبدالحمید، جمال، ( 2001م). البدیع بین البلاغه العربیه و اللسانیات النصیه. ط1، مصر: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
عتیق، عبدالعزیز، (لا تا). فی البلاغة العربیة. بیروت: دارالنهضة العربیة.
قیومی‌إصفهانی، جواد، (1378 ش). صحیفۀ الرضا). قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
مجمع البحوث الإسلامیة، (1430ق ). فی رحاب الإمام الرئوف علی بن موسی الرضا. ط1، مشهد: به نشر.
محسن. عقیل (1424ق). من أروع ما قاله الإمام الرضا(ع). ط 1، بیروت: دارالمحجة البیضاء.
محمدجواد، فضل‌الله، (1428ق).  الإمام الرضا(ع). ط 1، قم: موسسة دارالکتاب الاسلامی، مطبعة ستار.
محمودیاسین‌، مأمون، (1418 ق). من روائع البدیع. ط1، دبی: کلیة الدراسات الاسلامیة و العربَّیة.
نصیری، محمدجواد، (تیر 1372 ش). معیار البلاغة. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
هاشمی، سیداحمد، ( 1389ه). جواهر البلاغه فی ادبیات وإنشاء لغه العرب. ط1، تهران: خورسندی.