استادیار گروه پژوهش هنردانشکده هنر دانشگاه نیشابور
چکیده
ایران زمین از دیرباز درمسیر تاخت و تازهای مختلف بوده است. با این همه فرهنگ دیرپای این سرزمین همواره پیش از آن که تأثیرپذیر باشد، تأثیرگذار بوده و اقوام تمدن تاز را تمدن‌ساز کرده است. نمونه این تأثیرگذاری در بناهای تاریخی ایران مشاهده می‌شود؛ که از آن جمله، مسجد جامع گوهرشاد در جوار بارگاه حرم رضوی است. جانشینان امیر تیمور گورکانی، ازجمله فرزند او شاهرخ با بهره‌گیری از تجربه معماران ایرانی نه تنها به بازسازی ویرانه‌های بر جای مانده از دوران پدر پرداختند، بلکه عروس او گوهرشاد خاتون، همسر شاهرخ، مسجدی در جوار حرم رضوی ساخت که هم‌اینک با گذر سال ها، همچنان جلوه‌گر معماری ایرانی-اسلامی است. مسجد گوهرشاد جلوه بارزی از اهتمام همه جانبه بانیان، معماران و هنرمندان به مفاد و مضامین فرهنگ رضوی است. این مسجد برخوردار و بهره‌مند از ابعاد ساختاری و معنایی مختلف است و مطالعه آن می‌تواند نقش حکمت انسی را در تحقق چنین آثاری به وضوح نشان دهد. روش این مقاله مبتنی بر تبیین شاخص‌های ارزشیِ این اثر ازمنظر حکمت انسی است ونتایج نشان می‌دهد که مراتب انس و تقرب معمار با حقیقت اعلی نه تنها از پس سده‌های فراوان در ابعاد مختلف بنا قابل قرائت است بلکه می‌تواند برای معماری امروز ما نیز الگو دهنده باشد.
)