نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس‌ارشد فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 استاد فلسفه و حکمت اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در این مقاله، میزان تطبیق اهداف مبارزاتی امام رضا(ع) با انبیا(ع) پیگیری می‌شود. مبارزه‌های پیامبران(ع) علیه چهار عامل اصلی طاغوت، جهل، خرافه‌ و بی­عدالتی و ستم بود. این مطالعه نشان می‌دهد که جهت‌گیری­های امام رضا(ع) نیز دقیقاً در راستای مبارزه با این عوامل است. نشر معارف دین و مبارزه در سکوت، افشاگری علیه حکومت و پیشنهاد راهکار خلاصی برای شیعیان زندانی، از شیوه‌های مبارزة ایشان علیه حکومت هارون و مأمون بود. امام هشتم(ع) همچنین با پرهیز از پذیرش خلافت و برخورد قاطع و صبورانه در تدوین شرایط پذیرش ولایتعهدی و شرکت در مناظره‌ها، نماز عید فطر و طلب باران، ضمن دخالت نکردن در کشورداری، با حکومت مأمون جنگیدند. همچنین افشاگری­ نسبت به ظلم­های هارون و مأمون و تلاش در آزادسازی شیعیانی که بی‌گناه اسیر بودند و تدوین شرایطی خاص برای پذیرش ولایتعهدی نمایانگر مبارزه‌های ایشان با بی­عدالتی است. حضور در مناظره‌های علمی، راه‌اندازی کلاس‌های معارف، تربیت شاگردان و نشر تعالیم اسلامی، از تلاش‌های امام رضا(ع) در مبارزه با جهل بود. ارائة استدلال‌های عقلی محکم علیه الوهیت عیسی(ع) و مبارزه با غالیانی که اهل بیت(ع) را همتای خدا می‌دانستند، نمونه‌هایی از مبارزة ایشان با خرافه و موهوم است. 

کلیدواژه‌ها

قرآن‌مجید.
ابن ابی­جمهور، (1362/ 1403ق). عوالی الئالی. قم: سیدالشهدا(ع). آخرین بازدید در کتابخانة مدرسه فقاهت:                                                                               http://lib.eshia.ir/11013/1/1
ابن‌شهرآشوب‌مازندرانی، ابوجعفرمحمدبن‌علی،‌ (1335)، مناقب. نجف: مطبعة الحیدریة. آخرین بازدید در کتابخانة مدرسه فقاهت:                                                   http://lib.eshia.ir/16066/3/480
ابوالفرج اصفهانی، علی‌بن حسین، (1385ق). مقاتل الطالبین. قم: دارالکتاب.
افلاطون، (1360). جمهور. مترجم فؤاد روحانی، تهران: کتاب.
امام علی(ع)، (1377). نهج‌البلاغه. مترجم عبدالمحمد آیتی، تهران: فرهنگ اسلامی.
انجیل متى، 17:46.
انجیل مرقس، 34:15.
اندلسی‌مالکی، احمد‌بن عبدالله، (1404ق). عقدالفرید. بیروت: دارالکتب­العلمیة.
بندرریگی، محمد، (1374). فرهنگ عربی ـ فارسی. مترجم منجد الطلاب. قم: فروردین.
بهشتی، محمد، (4/4/1373). «عدالت در جامعة اسلامی». روزنامة جمهوری اسلامی.
پیشوایی، مهدی، (1375). سیمای پیشوایان در آیینه تاریخ. قم: توحید.
جاهودا، گوستاو، (1363). روان‌شناسی خرافات. مترجم محمد‌تقی براهنی، تهران: نو.
جعفری، محمد‌تقی، (1358). ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه. تهران: فرهنگ اسلامی.
جوادی‌‌آملی، عبدالله، (1387). تفسیر تسنیم. قم: اسراء.
جوادی‌آملی، عبدالله، (1389). تفسیر موضوعی قرآن. قم: اسراء.
حسین، طه، (1339). آیینه اسلام. مترجم محمدابراهیم آیتی، تهران: بی­نا.
 حسین‌اصفهانی، عماد‌الدین، (1361). زندگانی حضرت علی‌بن موسی‌الرضا(ع). تهران: گنجینة محمد.
حسینی‌تهرانی، محمد حسین، (بی‌تا). لمعات الحسین‌(ع). مشهد مقدس: علامه طباطبایی.
حسینی‌عاملی، جعفر مرتضی، (1387). زندگی سیاسی هشتمین امام(ع). مترجم خلیل خلیلیان، قم: نشر الکترونیکی موسسة فرهنگی تبیان.
رازى، ابوالفتوح، (1408ق). روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن. مشهد: آستان قدس رضوی.
راغب‌اصفهانی، حسین‌بن محمد، (1374). مفردات الفاظ قرآن. مترجم غلامرضا خسروی، چاپ دوم، تهران: مرتضوی.
زیدان، جرجی، (1372). تاریخ تمدن اسلام. مترجم علی جواهرکلام، تهران: امیرکبیر.
زیدان، جرجی، گوستاو لوبون و غیره، (1358). تاریخ تمدن اسلام و عرب. مترجم حسینی، تهران: اسلامیه.
سبحانی‌تبریزی، جعفر، (1386). فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام(ص). تهران: مشعر.
شریف‌قرشی، محمد‌باقر، (1382). پژوهشی دقیق در زندگانی امام علی‌بن موسی‌الرضا(ع). مترجم محمد صالحی، تهران: الاسلامیة.
شهرستانی، عبد‌الکریم، (1404ق). الملل والنحل. بیروت: دار المعرفة.
شیرازی، صدر‌الدین محمد، (1366). تفسیر القرآن الکریم. قم: دار الهجره.
صدوق، محمد‌بن علی‌بن حسین‌بن بابویه، (1404ق). عیون اخبار الرضا(ع). بیروت: للمطبوعات.
صدوق، محمد‌بن علی‌بن حسین‌بن بابویه، (1416ق). التوحید. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة.
طباطبایی، محمد‌حسین، (1417ق). المیزان. قم: اسلامی، جامعة مدرسین حوزة علمیة قم:
http://lib.eshia.ir/50081/18/54/%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%AA
طبرسی، فضل‌بن حسن، (1408). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دارالمعرفة.
طبرسی، احمد‌بن علی، (1386ق). الاحتجاج. تعلیق سید محمدباقر خرسان، نجف: دارالنعمان.
طبری، محمد‌بن جریر، (1412ق). تاریخ طبری. بی­جا: بی­نا.  
طوسی، محمد‌بن حسن، (1414ق). الامالی. محقق مؤسسة البعثة، چاپ اول،  قم: دار الثقافه.
عطاردی قوچانی، عزیز‌الله، (بی­تا). مسند الامام الرضا. بیروت: دارالصفوه.
عفیفی، عبد‌الرزاق، (1420ق). مذکرة التوحید. السعودیة: وزارة الشئون الاسلامیة و الاوقاف و الدعوة و الارشاد. 
فخر‌رازی، محمد‌بن عمر، (1402ق). اعتقاد المسلمین و المشرکین. بیروت: دار الکتب العلمیه.
فرید رفاعی، احمد، (1343ق). عصر المأمون. قاهره: دار الکتاب المصریه.                                      
قائمی، علی، (1378). در مکتب عالم آل‌محمد حضرت علی‌بن موسی‌‌الرضا(ع). تهران: امیری.
قمی، علی‌بن ابراهیم، (1363). تفسیرقی: 
کلینی، محمد‌بن یعقوب، (بی­تا). اصول کافی. تهران: دار الکتب الاسلامیه.                           
مجلسی، محمد‌باقر، (1403ق/ 1983م). بحارالانوار. بیروت: الوفاء.     
مراغى، احمد مصطفی، (بی­تا). تفسیر المراغی. بیروت: دار الفکر.                                           
مطهری، مرتضی، وحی و نبوت: آخرین بازدید در کتابخانة مدرسة فقاهت:                                                                         http://lib.eshia.ir/50038/1/23
مغنیه، محمدجواد، (1412ق). تفسیرالکشاف. قم: بوستان کتاب.                                                               
مفید، محمد‌بن محمد، (1413ق). الامالی.  محقق حسین استاد ولی و علی‌اکبر غفاری، چاپ اول، قم: کنگره شیخ مفید.
موحدی ساوجی، علی، (1350). ولایتعهدی حضرت رضا(ع) بحثی تاریخی، فقهی، حقوقی و انتقادی. قم: حکمت.