نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه ایلام

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه ایلام

چکیده

در قیام شکوهمند حسینی، به مدد معماری هوشمندانه و شجاعت دوراندیشانة آن یگانة دوران، تمامی ابعاد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی واقعة کربلا، چنان سنجیده و در آرایشی بی‌بدیل، در کنار هم قرار گرفتند که سیر زمان، دم به دم بر استحکام، عمق و اثرگذاری آن می‌افزاید. با این‌حال، یکی از مهم‌ترین دلایل این اثرگذاری، سیرة ائمه اطهار(ع) در زنده نگه‌داشتن یاد و راه سیدالشهدا(ع) است. این مقاله، تلاش کرده تا روش‌ها و رویکردهای فرهنگی امام علی‌بن موسی‌الرضا(ع) را به‌منظور پاسداشت و محافظت از قیام سالار شهیدان(ع)، مورد بررسی قرار دهد. نتایج نشان از آن دارد که حضرت برای زنده نگه‌داشتن یاد و راه سیدالشهدا(ع)، روش­ها و راهکارهای ویژه­ای داشتند، ازجمله: تبیین جایگاه والای امام حسین(ع) در میان سایر ائمه(ع)، ابراز تنفر از قاتلان آن حضرت، تبیین نتایج بی‌حرمتی و احترام نسبت به عاشورا، ترغیب شاعران به مرثیه‌سرایی بر سالار شهیدان(ع)، توصیه به روزه­داری در ماه محرم، تقدیس تربت سالار شهیدان(ع)، توصیه به زیارت قبر آن حضرت و تعیین زمان­ها و دعاهای مخصوص برای آن و تبیین نتایج این زیارت مانند: رسیدن به قرب الهی، برخورداری از شفاعت و برابری آن با حج­، برپایی سوگواری و بیان نتایج آن همچون حفظ دستاوردهای نهضت عاشورا، آگاهی از حقیقت دین، پیوند با سیدالشهدا(ع)، آمرزش گناهان و رهایی از هول و هراس روز قیامت. 

کلیدواژه‌ها

قرآن‌کریم.
ابطحی، سید مرتضی، (1416ق).  الشیعة فی أحادیث الفریقین. الطبعة الأولی، قم: امیر.
ابن‌شهر آشوب‌مازندرانی، أبو‌جعفر محمد‌بن علی، (1405ق). مناقب آل أبی‌طالب(ع). بیروت: دار الأضواء.
ابن‌طاووس، علی‌بن موسی، (1409ق). إقبال الأعمال. چاپ دوم، تهران: الإسلامیه.
ابن‌قولویه، جعفربن محمد، (1356). کامل الزیارات. با تصحیح عبدالحسین امینی، چاپ اول، نجف: دارالمرتضویه.
اربلی، علی‌بن عیسی، (بی­تا). کشف الغمة فی معرفة الأئمة. با ترجمة فارسی آن به نام (ترجمة المناقب)، تألیف علی‌بن حسین زواریی، قم:  ادب الحوزة.
استرآبادی، علی، (1409ق). تأویل الآیات الظاهره فی فضائل العتره الطاهره. محقق و مصحح استاد ولی حسین، چاپ اول، قم: الإسلامی.
اصفهانی، أبوالفرج، (بی‌تا). الأغانی. محقق سمیرجابر، الطبعةالثانیة، بیروت: دار الفکر.
الغازی، داود‌بن سلیمان، (1403ق). مسند الإمام الرضا‌(ع). الطبعة الأولی، بیروت: الإعلام الإسلامی، مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی.
 
امین، سیدمحسن، (1403ق). أعیان الشیعه. محقق حسن امین. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
بحرانی، سید هاشم‌بن سلیمان، (1387). البرهان فی تفسیر القرآن. مصحح قسم الدراسات الإسلامیه البعثه، چاپ اول، قم: البعثه.
بحرانی، عبدالرضا بن محمد الأوالی، (1429ق). إیجاج الأحزان فی وفات غریب الخراسان. مصحح محمد‌ابراهیم مالمیر، الطبعة‌ الأولی، قم: الأنصاری.
بهار، محمد‌تقی، (1368). دیوان اشعار. چاپ پنجم، تهران: توس.
حسینی، سید علی، (1385). کرامات و مقامات عرفانی امام حسین(ع). تهران: نبوغ.
حموینی شافعی، شیخ الإسلام ابراهیم‌بن محمد، (1398ق). فرائد السمطین فی فضائل المرتضی والبتول و السبطین والأئمة من ذریّتهم. الطبعة الأولی، بیروت: المحمودی.
خزعلی، ‌انیسه، (1381). ‌امام حسین‌(ع) در شعر معاصر عربی. چاپ اول، تهران: ‌امیرکبیر.
زمخشری، ابو‌القاسم، (1389). تفسیر کشاف. مترجم مسعود انصاری، چاپ اول، تهران: ققنوس.
سحاب، ابوالقاسم، (1344). زندگانی حضرت علی‌بن موسی‌الرضا‌(ع). چاپ دوم، تهران: اسلامیه.
صدوق، ‌محمد‌بن علی‌بن حسین‌بن بابویه، (1362). الأمالی. تهران: اسلامیه.
صدوق، ‌محمد‌بن علی‌بن حسین‌بن بابویه، (1385). علل الشرایع. چاپ اول، قم: داوری.
صدوق، ‌محمد‌بن علی‌بن حسین‌بن بابویه، (1387). عیون أخبار الرضا(ع). چاپ اول، قم: پیام علمدار.
صدوق، ‌محمد‌بن علی‌بن حسین‌بن بابویه، (1404ق). من لایحضره الفقیه. الطبعة الثانیة، قم: منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة.
صدوق، ‌محمد‌بن علی‌بن حسین‌بن بابویه، (1407ق). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال. چاپ دوم، قم: دارالشریف الرضی.
ضیف، شوقی، (1427ق). تاریخ الأدب العربی. الطبعة الثانیة، بیروت: ذوی القربی.
طبرسی، علی‌بن حسن، (1385ق). مشکاه الأنوار فی غرر الأخبار. چاپ دوم، نجف: المرتضویه.
طبری، محمد‌بن جریر، (1979م). تاریخ الرسل و الملوک. قاهره: دار المعارف.
طوسی، محمد‌بن الحسن، (1407ق). تهذیب الأحکام. مصحح خرسان حسن الموسوی، چاپ چهارم، تهران: اسلامیه.
عاملی، محمد‌بن حسن، (1403ق). ‌وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة. چاپ ششم، تهران: اسلامیه.
 
عسقلانی، ابن‌حجر، (1390ق). لسان المیزان. الطبعة الثانیه. بیروت: للمطبوعات.
عطایی. محمدرضا، (1388). امام رضا‌(ع) در آثار دانشمندان اهل سنّت. چاپ اول، مشهد: آستان قدس رضوی.
فتال‌نیشابوری، محمد‌بن أحمد، (1375). روضه الواعظین و بصیره المتعظین. چاپ اول، قم: رضی.
قندوزی، سلیمان‌بن ابراهیم، (1385ق). ینابیع المودة لذوی القربی. الطبعة الثامنة، قم: العراقیة.
کفعمی، ابراهیم‌بن علی عاملی، (1405ق). المصباح. چاپ دوم، قم: دارالرضی.
کمپانی، فضل الله، (1365). حضرت رضا‌(ع). چاپ سوم، مشهد: عرفان.
مجلسی، محمد‌باقر، (1408ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. قاهره: دار أحیاء.
مدرسی، محمد‌تقی، (1378). امامان شیعه و جنبش­های مکتبی. مترجم حمیدرضا آژیر، چاپ اول، مشهد: مرکز الدراسات الإسلامیة آستان القدس الرضوی.
مسعودی، علی‌بن الحسین، (بی­تا). مروج الذّهب و معادن الجوهر. چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیة.
مفید، محمد‌بن محمد، (1413ق الف). المزار. چاپ اول، قم: کنگرة شیخ مفید.
مفید، محمد‌بن محمد، (1413ق ب). المقنعه. چاپ اول، قم: کنگرة شیخ مفید.
موسوی‌خمینی، روح‌الله، (1378). صحیفه نور. چاپ دوم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی‌(ره).
نجف، محمد‌مهدی، (1406ق). صحیفة الرضا(ع). چاپ اول، مشهد: کنگرة امام رضا(ع).
نوری‌طبرسی، حسین‌بن محمد‌تقی، (1411ق). مستدرک الوسائل. الطبعة الثانیة، بیروت: آل البیت‌(ع) لإحیاء التراث.
وحیدی، سیمین‌دخت، (1377). هفتمین فصل غزل (مجموعه شعر دفاع مقدس). چاپ اول، تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس.