نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

نویسنده

چکیده

وجود مسائل فرهنگی در دوران امامت حضرت رضا(ع)، لزوم بازنگری در فرهنگ اسلامی به ویژه فرهنگ تشیع را اقتضا می‌کرد. در این راستا ایشان با روشنگری و استفاده از زمینه‌های موجود توانستهاند با انجام فعالیت‌های فرهنگی گسترده به حل این مسائل بپردازند و نظام فرهنگی جامعه شیعه را مدیریت کنند.
هدف این مقاله پاسخ به این پرسش است که با توجه به رویکرد سیاست‌گذاری فرهنگی چه مسائل فرهنگی‌ای در عصر امام رضا(ع) وجود داشته و ایشان چه اقداماتی را برای حل مسائل انجام دادند؟ با بررسی منابع، گردآوری و پردازش اطلاعات به شیوه توصیفی تحلیلی، یافته‌های پژوهش حاکی از این است که مسائل فرهنگی زمان امامت ایشان شامل موضوعاتی مانند در خطر بودن رهبری شیعی، انحرافات عقیدتی در نهضت ترجمه، ظهور و بروز ادیان و فرقه‌های گوناگون، شایعات و دروغ پراکنی علیه اهل‌بیت(ع)، تحریف و جعل احادیث و فریب و نیرنگ حکومت است که ایشان با مجموعه اقدامات سیاستی مانند اعلام صریح و آشکار رهبری شیعه، تربیت شاگردان نخبه، تشکیل جلسات علمی دینی، مناظرات علمی، سفرهای تبلیغی، احیای سنت نبوی، تبیین احادیث صحیح و لعن جاعلان، لعن و تکفیر برخی از فرقه‌ها، توسعه همه جانبه علوم، گسترش مذهب تشیع، ، خنثی کردن توطئه‌های فریبکارانه حکومت، به مسائل مذکور پاسخ داده‌اند و سیاست‌گذاری فرهنگی ایشان را شکل گرفته است.

کلیدواژه‌ها

  1. ابراهیم حسن، حسن (1416ق)، تاریخ الاسلام السیاسی والدینی والثقافی والاجتماعی، قاهره: مکتبه النهضه المصریه.
  2. ابن الطقطقى، محمد بن على (1418ق)، الفخرى فى الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة، بیروت: دار القلم العربى.
  3. ابن‌بابویه، محمد بن علی (1378ق)، عیون أخبار الرضا، تهران: نشر جهان.
  4. ابن‌بابویه، محمد بن علی (1398ق)، التوحید، قم: جامعه مدرسین.
  5. ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی (1379ق)، مناقب آل ابی طالب، قم: علامه.
  6. ابوزهره، محمد (بی تا)، تاریخ المذاهب الإسلامیة، بیروت: دار صادر.
  7. اجلالی، پرویز (1379)، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی در ایران، تهران: نشر آن.
  8. احمدی، حمید (1386)، تاریخ امامان شیعه، تهران: دفتر نشر معارف.
  9. بحرانى، سید هاشم بن سلیمان‏ (1411ق)، حلیة الأبرار فی أحوال محمّد و آله الأطهار(ع)‏، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  10. اشتریان، کیومرث (1391)، مقدمه‌ای بر روش سیاست‌گذاری فرهنگی، تهران: جامعه شناسان.
  11. الوانی، سید مهدی و شریف‌زاده، فتاح (1393)، فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
  12. امام جمعه زاده، سید جواد و محمود اوغلی، رضا (1393)، «واکاوی مواضع سیاسی امام رضا(ع) در بحران‌های اعتقادی- سیاسی دوره‌ (۲۰۳- ۱۸۳ ق)»، فصلنامه فرهنگ رضوی، سال دوم، شماره‌ ۵: صص7-33.
  13. ثقفى، ابراهیم بن محمد (1395ق)، الغارات، تهران: انجمن آثار ملى‏.
  14. جزائرى، نعمت الله بن عبد الله‏ (1427ق)، ریاض الأبرار فی مناقب الأئمة الأطهار(ع)، بیروت‏: مؤسسة التاریخ العربی.
  15. جعفریان، رسول (1376)، حیات فکرى و سیاسى امامان شیعه(ع)، قم: انصاریان.
  16. جمشیدی‌ها، غلامرضا و زائری، قاسم (1387)، «سیاست گذاری فرهنگی پیامبر اسلام (ص) و تاثیر آن بر موقعیت فرهنگی- اجتماعی زنان در زیست جهان جاهلی»، پژوهش زنان، دوره 6، شماره‌ ۴: صص5- 38.
  17. جمعی از نویسندگان (1392)، ابعاد و شخصیت و زندگی حضرت امام رضا(ع). سرپرست علمی دکتر احمد پاکتچی، به اهتمام مرتضی سلمان نژاد، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
  18. حاکم نیشابوری، ابوعبدالله (1375)، تاریخ نیشابور، ترجمه‌ محمد حسن خلیفه نیشابوری، تهران: آگه.
  19. خویی، ابوالقاسم (1413ق)، معجم الرجال الحدیث و تفصیل طبقات الروات، قم: مدینة العلم.
  20. خیری، سمیه (1392)، نهضت‌های علمی و فرهنگی امام رضا(ع) پایان‌نامه سطح دو (کارشناسی)، آمل: مدرسه علمیه حضرت فاطمه الزهرا (س).
  21. رفاعی، احمد فرید (1346ق)، عصر المأمون، مصر: دار الکتب المصریه.
  22. رفیعی، علی (بی تا)، زندگى ائمه علیهم السلام، تهران: مرکز پژوهشکده تحقیقات سپاه.
  23. زیدان، جرجی (بی‌تا)، تاریخ التمدن الاسلامی، بیروت: دار مکتبه الحیاه.
  24. سعیدی گراغانی، منصوره (1392)، مدیریت فرهنگی امام رضا(ع) (پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته تاریخ گرایش اسلام)، سیستان و بلوچستان.
  25. طبرسی، فضل بن حسن (1417ق)، إعلام الورى بأعلام الهدى، قم: آل البیت.
  26. طبرسی، احمد بن على (1403ق)، الإحتجاج‏، مشهد: مرتضی.‏
  27. عاملی، جعفر مرتضی (1416ق)، الحیاة السیاسیة للإمام الرضا(ع)، قم: جامعه مدرسین.
  28. عطاردی، عزیزالله (1367)، راویان امام رضا(ع) در مسندالرضا، مشهد: کنگره جهانی امام رضا(ع).
  29. عطاردی، عزیز الله (1406ق)، مسند الإمام الرضا(ع)، مشهد: آستان قدس رضوی.
  30. فاضلی، نعمت الله و قلیچ، مرتضی (1392)، نگرشی نو به سیاست فرهنگی، تهران: تیسا.
  31. قرشی، باقر شریف (1380)، حیاة الإمام الرضا(ع)، قم: سعید بن جبیر.
  32. کشی، محمد بن عمر (1363)، اختیار معرفة الرجال، قم: مؤسسة آل البیت(ع)‏.
  33. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، اصول کافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  34. گوییگان، جیم مک (1388)، بازاندیشی در سیاست فرهنگی، ترجمه‌ی نعمت الله فاضلی و مرتضی قلیچ، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
  35. مجلسی، محمد باقر (ق1403)، بحار الانوار، مؤسسه وفا.
  36. کریمی، محمود، دیمه کار، محسن(1392)، مجموعه تفسیری امام رضا(ع)، مشهد: بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا(ع).
  37. محبی پور، صغری (1388)، نقش امام رضا(ع) در حدیث شیعه، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل.
  38. مرتضوی، سید محمد (1375)، نهضت کلامی در عصر امام رضا(ع)، مشهد: آستان قدس رضوی.
  39. مسعودی، علی بن حسین (بی‌تا)، التنبیه و الاشراف، قاهره: دار الصاوی.
  40. مفید، محمد بن محمد (1378)، الارشاد، ترجمه‌ هاشم رسولی محلاتی، بی جا: دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
  41. منتظر القائم، اصغر (1386)، تاریخ امامت، تهران: دفتر نشر معارف.
  42. نوبختى‏، حسن بن موسی (1404)ق، فرق شیعه، بیروت: دار الاضواء.
  43. وحید، مجید (1386)، «بحثی در سیاست‌گذاری فرهنگی»، فصلنامه سیاست، دوره ۳۷، شماره‌ ۳: صص287- 306.