نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیارگروه علوم سیاسی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران
چکیده
سنت‌های تاریخی و فرهنگی به‌خصوص اینکه از سیرة ائمه معصومین(ع) نشئت گرفته باشند، زمانی بار معنایی و ارزش استناد دارند که در دنیای کنونی کاربرد داشته باشند، به‌طوری‌که می‌توان امکان آن را با یکی از وجوه سیاست مدرن سنجید. به‌ویژه اینکه این نوع سیاست با چرخشی فرهنگی مواجه شده و از مطالعة نهادهای دولتی و رسمی به دموکراسی گفت‌وگویی و مرتبط با زندگی روزمره تغییر معنا یافته است. این مقاله با اتکا به روش اسنادی‌تطبیقی به امکان‌سنجی مناظرات رضوی و دموکراسی گفت‌وگویی در چهارچوب سیاست غایت‌گرای فضیلت‌محور و از منظر روند، فرایند، جهت و غایت پرداخته و به این نتایج رسیده است که این دو به‌رغم تشابه در مبنای فرهنگی و فرایند (عقلانی، آزادی، برابری و تساهل)، در بقیة زمینه‌ها متفاوت از هم هستند؛ غایت دموکراسی گفت‌وگویی، ترغیب مردم به عمل مشارکت مستقیم، اما غایت مناظرات رضوی احیای سیاست نبوی، توحید و حقانیت امامت ائمهb است. در نتیجه، می‌توان از سیاست رضوی همانند دموکراسی گفت‌وگویی، در دنیای معاصر بهره برد با این تفاوت که باید به جای توجه به فضایل فردی و مادی در دموکراسی گفت‌وگویی به فضایل جمع‌گرای سعادت‌محور در سیاست رضوی روی آورد.
کلیدواژه‌ها
ـ ابن‌بابویه، محمدبن علی.(1415ق.). التوحید. قم: جامعه مدرسین.
ـ ــــــــــــــــــــــــ.(1378). عیون اخبارالرضا. تحقیق: حسین اعلمی. مشهد: نشر رضا.
ـ ــــــــــــــــــــــــ.(1413ق). من لایحضره‌الفقیه. قم: اسلامی.
ـ ابن‌شهرآشوب‌مازندرانی.(1399ق). متشابه‌القرآن و مختلفه. قم: دار للنشر.
ـ ابن‌هشام، عبدالملک.(1394). سیرت رسول اللهn. ترجمه سیرت ابن‌اسحاق. ویرایش جعفر مدرس صادقی. تهران: نشر مرکز.
ـ اربلی، علی‌بن‌عیسی.(1381). کشف‌الغمه فی معرفه‌الائمه. ج 2. تبریز: مکتبه بنی‌هاشم دنیای کتاب.
ـ ارسطو .(1385). اخلاق نیکوماخوس. ترجمۀ محمدحسن لطفی. تهران: طرح نو.
ـ اسماعیل‌زاده‌امامقلی، یاسر؛ شبان‌زاده، فهیمه.(1395). «نگرشی به وحدت و تقریب مذاهب در سیره و گفتار امام رضاg». فصلنامه فرهنگ رضوی. سال چهارم. شماره 15. صص: 165-191.
ـ اصفهانی، سیدعبدالله؛ یوسفی، خاطره.(1397). «مطالعه تطبیقی کرامت انسانی از منظر سیرۀ رضوی و مبانی اومانیسم». فصلنامه فرهنگ رضوی. سال ششم. شماره 2. صص: 179-205.
ـ افلاطون.(1335). مجموعه آثار افلاطون. ترجمه محمد حسن لطفی. چاپ سوم. تهران: انتشارات خوارزمی.
ـ بنگاش، ظفر.(1392). دیپلماسی صلح عادلانه در سیره پیامبر اعظمn. تهران: مجمع جهانی صلح اسلامی.
ـ بوستانی، مهدی؛ پولادی، کمال.(1396). «بررسی عناصر تشکیل دهندۀ حوزه عمومی در اندیشه هابرماس». فصلنامه تخصصی علوم سیاسی. سال سیزدهم. شماره هشتم. صص: 21-42.
ـ حاجی‌نیا، رحیم؛ پاک‌نیا، محبوبه.(1396). «هابرماس و جایگاه دین در عرصه عمومی». غرب‌شناسی بنیادی. سال هشتم. شماره دوم. صص: 57-76.
ـ حرعاملی، محمدبن‌حسن.(1425ق)، اثباه‌الهداه بالنصوص و المعجزات. ج 3. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
ـ حسینی، علیرضا؛ غفوری‌فر، محمد؛ آریانفر، مهدی.(1397)، «مؤلفه‌های مناظره‌های علمی امام رضاg: الگویی برتر برای آزاداندیشی دینی و نشر اسلام در دنیای معاصر». فصلنامه فرهنگ رضوی. سال ششم. شماره 20. صص: 149-177.
ـ خامنه‌ای، سید علی. (1391). انسان 250 ساله. گردآوری و تنظیم مرکز صهبا. چاپ دوازدهم. تهران: موسسه ایمان جهادی.
ـ خزعلی، انسیه؛ انصاری‌نیا، زری.(1396). «تحلیل گفتمان ادیان در مناظره امام رضاg با علمای دین مسیح و یهود». فصلنامه فرهنگ رضوی. سال پنجم. شماره 19. صص: 73-103.
ـ درخشه، جلال؛ حسینی‌فائق، سیدمحمدمهدی.(1394). «مولفه‌های سیاست‌ورزی در سیره امام رضاg». فصلنامه فرهنگ رضوی. سال سوم. شماره 12. صص:7-34.
ـ دلبری، شهربانو؛ زحمتکش، زهرا.(1396). «به کارگیری شیوه‌های تسامح و تساهل در سیره تربیتی امام رضاg». فصلنامه فرهنگ رضوی. سال پنجم. شماره 20. صص: 31-67.
ـ رجایی، فرهنگ.(1368). «سیاست چیست و چگونه تعریف می شود؟». مجله سیاست خارجی. شماره 10. صص:175-192.
ـ صفریان، روح‌الله؛ شهرام‌نیا، امیرمسعود؛ امام‌جمعه‌زاده، سیدجواد.(1401). «حکمرانی؛ گفت‌وگو و سرمایه اجتماعی در اندیشه و سیره سیاسی امام رضاg». فصلنامه فرهنگ رضوی. سال دهم. شماره 37. صص 181-214.
ـ طبرسی، احمدبن علی.(1386). الاحتجاج. به‌کوشش سیدمحمدباقر خراسانی. قم: بی‌نا.
ـ طهماسبی‌بلداجی، اصغر؛ مرتضوی، سیدابرهیم.(1399). «واکاوی رهاوردهای غایی مناظرات رضوی و کاربست آنها در عصر حاضر». فصلنامه فرهنگ رضوی. سال هشتم. شماره 1. صص: 135-161.
ـ عالم، عبدالرحمن.(1373). بنیادهای علم سیاست. تهران: نشر نی.
ـ عصاره‌نژاددزفولی، سینا؛ باقری، مهدی؛ فرخی، میثم.(1400). «دلالت‌های سیره رضوی در سیاست فرهنگی». فصلنامه فرهنگ رضوی. سال نهم. شماره 36. صص: 39-66.
ـ عظیم‌زاده‌اردبیلی، فائزه.(1396). «گفتمان‌سازی مناظره در سیره رضوی». بینات. سال 24. شماره 93-94. صص:
ـ فاستر، مایکل.(1358). خداوندان اندیشه سیاسی. ترجمه جواد شیخ‌الاسلامی. تهران: امیرکبیر.
ـ فیرحی، داود.(1391). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام. چاپ یازدهم. تهران: نشر نی.
ـ قرشی، محمدباقر شریف.(1382). پژوهشی دقیق در زندگانی امام علی‌بن موسی‌الرضاg. ترجمه سیدمحمد صالحی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ قلندری‌بردسیری، حمید.(1379). هشتمین امامg. قم: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی.
ـ کلینی، محمدبن‌یعقوب.(1388). الاصول من الکافی. تهران: بی نا.
ـ ـــــــــــــــــــــــ.(1381). الاصول من الکافی. جلد 6. تهران: مکتبه‌الصدوق.
ـ ـــــــــــــــــــــــ.(1304ق). فروع‌الکافی. جلد 1. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ کریمی، روح‌الله.(1397). «بن‌مایۀ عدالت در کلام امام رضاg». فصلنامه فرهنگ رضوی. سال ششم. شماره 22. صص: 45-64.
ـ لک‌زایی، نجف.(1381). اندیشه صدرالمتألهین. قم: بوستان کتاب.
ـ مجلسی، محمدباقر.(1403ق). بحارالانوار. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
ـ مصلایی‌پور، عباس؛ سلیمی، مریم.(1392). «اصول مناظره و آزاداندیشی با تکیه بر مناظره‌های امام رضاg». فصلنامه فرهنگ رضوی. سال اول. شماره سوم. صص:89-115.
ـ مطهری، مرتضی.(1394). آزادی انسان. تهران: بینش مطهر.
ـ مک‌آیور، رابرت.(1344). جامعه و حکومت. ترجمه ابراهیم علی کنی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـ میرهادی‌تفرشی، سیدمحمدرضا؛ معتمدلنگرودی، فاطمه؛ معتمدلنگرودی، فرشته.(1399). «جستاری در راهکارهای موثر بر ـ اقناع مخاطب در مناظرات رضوی». فصلنامه فرهنگ رضوی. سال هشتم. شماره 2. صص: 33-55.
ـ وینسنت، اندرو.(1383). نظریه‌های دولت. ترجمه حسین بشیریه. تهران: نشر نی.
ـ هابرماس، یورگن.(1384). جهانی شدن و آینده دموکراسی. منظومه پساملی. ترجمه کمال پولادی. تهران: نشر مرکز.
ـ ـــــــــــــــــ. (1392). دگرگونی ساختاری حوزۀ عمومی. ترجمه جمال محمدی. تهران: نشر افکار.
ـ هابز، توماس.(1385). لویاتان. ترجمه حسین بشیریه. تهرن: نشر نی.
منابع لاتین
- Cohen, Joshua (1996), "Procedure and Substance in Deliberative Democracy" in James Bohman and William Rehg (ed.), Deliberative Democracy, Cambridge: MIT Press.
- Fishkin, James (2004), Deliberation Day. New Haven, CT: Yale University Press.
- Habermas, Jurgen (1979), "What is Universal Pragmatics?" in Communication and the Evolution of Society, London: Heinemenny Education.
- ------------------------------- (1984), The Theory of Communicative Action: Reason and Rationalization of Society, trans by Thomas McCarthy, Vol, I, London: Heinemenny.
- ------------------------------ (2006), “Religion in the Public Sphere”, European Journal of Philosophy, vol. 14, no. 1.
- ------------------------------ (2008), Between Naturalism and Religion, Malden: Polity Press.
- Paxton, Marie (2020), Agonistic Democracy: Rethinking Political Institutions in Pluralistic Times, New York: Routledge.
- Rawls, John (1996), Political Liberalism, New York: Columbia University Press.
- Rawls, John (1999), A Theory of Justice, Revised Edition. Cambridge, MA: Harvard University, Press.
- Talisse, Robert (2001), "Liberty, Community and Democracy: Sidney Hook's Pragmatic Deliberative", The Journal of Speculative Philosophy, Vol. 15, No. 4.
- Young, Iris M. (2000), Inclusion and Democracy, New York, Oxford University Press.
)