نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیارگروه فلسفه و کلام، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد

2 دانشجوی دکترای مدیریت، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

مدیر موفق کسی است که در مواجهه با بحران، از موقعیت‌ها بهترین و سریع‌ترین بهره را  ببرد. یک مدیر بحران راه حل معقولی برای برطرف کردن شرایط غیرعادی در بازگشت به منافع و ارزش‌های اساسی تامین می‌کند. این شرایط غیرعادی معمولا با نشانه‌هایی مثل تهدید بودن برای ماهیت وجودی و کلیت سازمان، غافلگیرکننده بودن، نیاز به تصمیم فوری و تغییر شناخته می‌شود. پژوهشگران در زمینه‌های مختلف مدیریتی دست به مطالعه رفتارهای مدیریتی عام و خاص مدیران الهی زده‌اند تا اصول مدیریتی در قالب ارزش‌های اسلامی را کشف کنند. این مقاله به ‌روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد کیفی پدیدارشناسی و استفاده از روش تحلیل هرمنوتیک در مطالعه متون انجام شده است. این پژوهش، پاسخی است به چگونگی مدیریت بحران در سیره امام رضا (ع) در ماجرای ولایت‌عهدی ایشان که مامون عباسی پیشنهاد کرد. در وهله اول مولفه‌های اصلی و مهم و مرتبط آن دوران را بررسی می‌شود. همچنین مولفه‌های فرصت‌گون و تهدیدآفرین در قالب مولفه‌های زمینه‌ای و حکومتی مطالعه می‌شود. سپس با سیرة امام به بررسی اقدامات امام رضا (ع) در مدیریت این بحران، چه مربوط به پیش از بحران برای پیشگیری یا برای آمادگی، چه حین بحران و چه مربوط به مدیریت دوران بعد از بحران پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

ـ ابراهیمی، زهرا؛ میرحسینی، یحیی؛ زارعی محمودآبادی، محمد. (1400). «اصول مدیریتی ابناءالرضا g در بحران حذف فیزیکی شیعیان». دو فصلنامه کتاب قیم. سال 11. شماره 25. صص: 233-252.
ـ ابن بابویه، محمدبن علی. (١٣٨٧). عیون اخبار الرضا g. ترجمه محمدتقی آقا نجفی اصفهانی. قم: پیام علمدار.
ـ انصاری، علیرضا. (1386). «نقش ولایت‌عهدی امام رضا g در یک نگاه». فصلنامه معارف اسلامی. 26(70). صص: 8-14.
ـ مهدی پیشوایی. (1390). سیرۀ پیشوایان: نگرشی بر زندگانی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی امامان معصوم b. قم: مؤسسه امام صادقg.
ـ حسینی جلالی، سیدمحمد رضا؛ فهیمی‌نژاد، فهیمه. (1392). «بررسی و تحلیل ولایت‌عهدی در سیرة امام رضا g». فصلنامه تخصّصى مطالعات قرآن و حدیث سفینه. ویژهنامه پژوهش‌‌های رضوی. 10(39). صص: 63 ـ82.
ـ حسینی عاملی، سید جعفر مرتضی. (1365). زندگی سیاسی هشتمین امام. ترجمه دفتر انتشارات اسلامی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ـ دانایی فرد، حسن؛ الوانی، سیدمهدی؛ آذر، عادل. (1398). روششناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع. تهران: انتشارات اشراقی صفار.
ـ دشتی، محمد. (1380). «مدیریت بحران در حکومت امام علی g».  فصلنامه دانش انتظامی. شماره 8. صص: 38-53.
ـ روحانی، سید سعید. (1385). «ولایت‌عهدی امام رضا g از دیدگاه شهید مطهری». نشریه فرهنگ کوثر. شماره 67. صص: 78-100.
ـ ستوده نیا، محمدرضا؛ جانی پور، محمد. (1391). «الگوی مدیریت بحران های سیاسی اجتماعی از منظر امیرالمؤمنین علی g». پژوهشنامه علوی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 3(2). صص:27-52.
ـ سوری، علیرضا. (1394). «اصول، مبانی و رویکردهای مدیریت بحران (با تأکید بر بحران‌های اجتماعی)». فصلنامه مدیریت بحران. 7)24). صص: 98-139.
ـ طبرسی، فضل بن حسن. (1373). اعلام الوری باعلام الهدی. قم: موسسه آل البیت b لاحیاء التراث.
ـ علمداری، شهرام. (1387). «مدیریت جامع بحران دکترین، سیاست‌ها و راهبردها». ماهنامه ایمن راهبرد. شماره اول. صص: 10-22.
ـ عمادزاده، حسین. (1341). زندگانی حضرت امام محمد تقی جوادالائمهg. تهران: شرکت سهامى طبع کتاب.
ـ فضل الله، محمدجواد. (1377). تحلیلی از زندگانی امام رضاg. ترجمه محمدصادق عارف. چاپ چهارم. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
ـ قائدی، محمدرضا. (1382). «مولفه‌های نظری بحران».  فصلنامه راهبرد. شماره 29. صص: 317-333
ـ قریشی، باقر شریف. (1382). پژوهشی دقیق در زندگی علی بن موسی الرضا g. ترجمه سید محمد صالحی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ کلینی، محمدبن یعقوب. (1391). اصول کافى : مجموعه احادیث برگزیده. ترجمه داود روحانی معین. چاپ پنجم. قم: بهار دلها.
ـ کارگروه بنیادین مدیریت اسلامی. (1395). پیشنویس نقشه جامع مدیریت اسلامی (نجما). قم: انتشارات دانشگاه قم.
ـ مطهری، سید مرتضی. (1384). سیری در سیره ائمه اطهار b، تهران: انتشارات صدرا.
ـ مجلسی، محمدباقر. (1396ق). بحار الانوار. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
ـ نقی پور فر، ولی الله؛ ابروش، رضا. (1393). «بررسی مدیریت بحران جمل در سیره امیرالمومنین علی g». حکومت اسلامی. 19(72). صص: 95-122.
ـ نقی پور فر، ولی الله؛ علی زاده، محمد؛ یاوری سرتختی، محمدجواد. (1396). «نقش حضرت زینب h در مدیریت بحران سیاسی- مذهبی دوران اسارت».  فصلنامه زن و فرهنگ. شماره 31. صص: 45-56.
ـ یعقوبی، احمد بن اسحاق (بی تا). تاریخ الیعقوبی. بیروت: دار صادر.
ـ یوسفی، محدثه؛ خانمحمدی، کریم. (1393). «سیرۀ ارتباطی امام رضا g از مدینه تا مرو».  فرهنگ رضوی. شماره 8. صص: 105-136
 
منابع لاتین
- Ashcroft, Linda S. (1997). »Crisis management - public relations. « Journal of Managerial Psychology. Vol. 12 Issue: 5. pp 325-332.
- Bundy, J.; Pfarrer, M. D.; Short, C. E.; Coombs, W. T. (2016). »Crises and crisis management: Integration, interpretation, and research development«. Journal of Management. Volume: 43 issue: 6, page(s): 1661-1692
- Chase, W. H. (1984) Issue ManagementOrigins of the Future. Stamford. CT: Issue Action Publications
- Cutlip, S.M., Center, A.H. and Broom, G.M. (2006), Effective Public Relations. 9th ed. Pearson Education International. NJ: Upper Saddle River.
- Darling, J.R. (1994). »Crisis management in international business: key to effective decision-making«. Leadership & Organization Development Journal. Vol. 15 No. 8. pp. 3-8
- Fink Steven. (1986). Crisis Management: Planning for the Inevitable. New York: American Management Association
- Gregory, A. (2005) »Communication Dimensions of the UK Foot and Mouth Disease Crisis 2001«. Journal of Public Affairs5. 312-328
- Harrison, S. (1999) Disasters and the Media: Managing Crisis Communication. Basingstoke: Macmillan.
- James, E. (2007). Leadership as (Un)usual: How to Display Competence In Times of Crisis (PDF). Leadership Preview. Archived from the original (PDF) on 2010-07-05. Retrieved 2010-06-22.
- Jaques, Tony. (2007). Issue Management and Crisis Management: An Integrated, Non-linear, Relational Construct. Public Relations Review. 33(2). 2007. pp 147-157
- Littlejohn, R. F. (1983) Crisis Management: A Team Approach. New York: AMA Management Briefing.
- McMullan, C.K. (1997), »Crisis: when does a molehill become a mountain«. Disaster Prevention and Management, vol. 6 No. 1. pp. 4-10
- Paraskevas, A. (2006), »Crisis management or crisis response system? A complexity science approach to organizational crises«. Management Decision. Vol. 44 No. 7. pp. 892-907.
- Pearson, C. M. & Clair, J. A. (1998). »Reframing Crisis Management«.  Academy of Management Review32 (1) 59-76.
- Penrose, J. (2000). »The Role of Perception in Crisis Planning«. Public Relations Review26 (2) 155-171.
- Regester, M. & Larkin, J. (2002). Risk Issues and Crisis ManagementA Casebook of Best Practice. (2nd Edtn) London: Kogan Page
- Seeger, M. W.; Sellnow, T. L.; Ulmer, R. R. (1998). »Communication, organization and crisis«. Communication Yearbook. 21: 231–275.
- Shrivastava, P. (1992), Bhopal, Anatomy of a Crisis, 2nd I ed. Paul Chapman Publishing. London.
- Turner, B.A. and Pedgeon, N.F. (1997). Man-Made Disasters. 2nd ed.. Butterworth-Heinemann. London, 0xford UNEP-APELL "Disasters database available at:
- http://www.unepie.org/polapell/disasters/lists/ disasterdate.html
- Venette, S. J. (2003). Risk communication in a High Reliability Organization: APHIS PPQ's inclusion of risk in decision making. Unpublished doctoral dissertation. North Dakota State University. Fargo. ND.