نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشدعلوم سیاسی دانشگاه بیرجند

چکیده

تربیت سیاسی ازجمله مفاهیمی است که در شکل‌دهی چهارچوب‌های حکومت اسلامی و مشخص‌سازی نوع کنش‌ جامعه و بصیرت‌افزایی اسلامی نقش اساسی دارد. تربیت سیاسی فرایندی است که از امور غیرسیاسی آغاز می‌شود و بعد از آن به حوزه‌های بسیط‌تری سوق پیدا می‌کند. در اندیشة اسلامی و الگوی‌های رفتاری ائمه اطهار(ع) تربیت سیاسی‌اجتماعی انسان و جامعه همواره از اهمیت والایی برخوردار بوده است. امامان معصوم از طریق تربیت اجتماعی و سیاسی همواره به تبیین معارف دینی در حوزه‌های فردی و حکومتی پرداخته‌ و به تربیت انسان‌های تراز فرهنگ و هویت اسلامی اقدام کرده‌اند. در اندیشة سیاسی امام رضا(ع) اساساً مفهوم تربیت سیاسی در ارتباط با توانمند‌سازی جامعه مسلمین به‌منظور آگاه‌سازی و ارتقای سطح بینش آنان برای فهم روند‌های موجود است. سوال اصلی پژوهش این است که تربیت سیاسی در اندیشه و الگوی رفتاری امام رضا(ع) چگونه‌ است؟ بر اساس یافته‌های پژوهش در الگوی رفتاری امام رضا(ع) تربیت سیاسی اساساً به معنای خود‌آگاهی اجتماعی و برقراری انسجام سیاسی ‌اجتماعی و دارای مولفه‌ها و ویژگی‌های خاص خود است، ‌به‌طوری‌که حق‌مداری،‌ عدالت، آزادی بیان، تکریم و احترام، مخاطب‌شناسی و آگاهی به زمانه از مهم‌ترین ویژگی‌های تربیت سیاسی در اندیشه و الگوی رفتاری ایشان است. بر این مبنا روش پژوهش به‌صورت توصیفی‌تحلیلی است که با بهره‌گیری از روایات و سیرة رضوی به تبیین تربیت سیاسی در اندیشه و الگوی رفتاری امام رضا(ع) می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

 قرآن کریم.
ـ ابن‌بابویه، محمد بن‌علی. (۱۳۷۸). عیون اخبار الرضا(ع). ترجمه سید مهدی لاجوردی، تهران: نشر جهان.
ـ  ــــــــــــــــــــــــ. (۱۳۷۲).عیون اخبار الرضا(ع). ترجمه حمید رضا مستفید و علی اکبرغفاری، تهران: نشر صدوق.
ـ افتخاری، اصغر. (۱۳۹۲). «مفهوم سیاست در مکتب رضوی». فرهنگ رضوی. شماره۱. صص:7-26.
ـ افتخاری، اصغر؛ مهجور، حمید. (۱۳۹۵). « الگوی تربیت سیاسی از دیدگاه شهید مطهری». فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی. سال دهم. شماره۳۶. صص:77-98.
ـ آیتی، عبدالقیوم. (۱۳۹۵). « انسجام اجتماعی در سیره عملی امام رضا(ع)». پایاننامه مقطع کارشناسیارشد. رشته معارف اسلامی و جامعه شناسی فرهنگ. قم: موسسه آموزش عالی علوم انسانی(جامعه المصطفی العالمیه).
ـ الهی‌زاده، محمد‌حسین. (۱۳۹۳). تربیت سیاسی – اجتماعی وحیانی؛ تدبر موضوعی در سیره معصومان. تهران: انتشارات تدبر در قرآن و سیره.
ـ الیاس، جان. (۱۳۸۵).  فلسفه تعلیم و تربیت. ترجمه عبدالرضا ضرابی. قم: موسسه آموزش و پژوهش امام خمینی(ره).
ـ باقری، خسرو. (۱۳۸۵). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. جلد۱. تهران: انتشارات مدرسه.
ـ  ــــــــــــــ.(۱۳۸۸). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. جلد دوم. چاپ سوم. تهران: انتشارات مدرسه. 
ـ برزگر، ابراهیم. (۱۳۹۳).« سیره سیاسی امام رضاg در قبال مامون». فرهنگ رضوی. سال دوم. شماره۷. صص:7-26.
ـ حاتمی فارسی، تورج. (۱۳۹۶). «مقایسه تربیت سیاسی در اندیشه امام خمینی(ره) و جان دیویی». پایاننامه کارشناسی ارشد. رشته‌ اندیشه سیاسی در اسلام. دانشگاه علامه طباطبایی. تهران.
ـ حاتمی، محمد‌رضا؛ بیگی، علیرضا؛ رفیعیان، سجاد. (1398). «مهم‌ترین مولفه‌های حکومت مطلوب در اندیشه و کنش سیاسی امام رضا(ع)». فرهنگ رضوی. سال هفتم. شماره26. صص:191-218.
ـ حرعاملی، محمدبن حسن. (۱۳۸۵ق). وسایلالشیعه. تهران: مکتب الاسلامیه.
ـ حسینی، علیرضا؛ غفوری‌فر، محمد؛ آریانفر، مهدی. (۱۳۹۷). «مولفه‌های مناظره‌های علمی امام رضا(ع): الگویی برتر برای آزاد‌اندیشی دینی و نشر اسلام در دنیای معاصر».  فرهنگ رضوی. سال ششم. شماره۲۲. صص:149-177. 
ـ خدیمی، مسعود. (۱۳۹۷). «تاملی برجایگاه حقوق بشر درپرتو سیره و اندیشه رضوی». فرهنگ رضوی. 6(22). صص:65-103.
ـ خلوصی، محمد‌حسین. (۱۳۹۷). «فرایند تربیت سیاسی در نظام اسلامی». فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی. شماره۱۱. صص:79-105.
ـ درخشه، جلال؛ حسینی فائق، محمد مهدی. (۱۳۹۴). «مولفه‌های سیاست‌ورزی در سیره امام رضا(ع)». فرهنگ رضوی. شماره۱۲. سال سوم. صص:7-34.
ـ شرفی، حسین. (۱۳۸۹). « تبیین و بررسی تطبیقی مبانی نظری تربیت سیاسی از منظر اسلام و لیبرالیسم و دلالت‌های تربیتی آن‌ها». پایاننامه کارشناسی ارشد. رشته تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش. دانشگاه علامه‌ طباطبایی. تهران.
ـ شریفی، عنایت. (۱۴۰۰). «سبک و سیره امام رضا(ع) در تربیت اخلاقی افراد جامعه». فرهنگ رضوی. سال نهم. شماره۳۳. صص:203-224.
طبرسی، احمد بن علی. (۱۴۰۳ق). الاحتجاج علی اهل اللجاج. به کوشش: محمدباقر خرسانی. مشهد: نشر مرتضی.
ـ طوسی، محمد بن حسن. (۱۳۶۷). تهذیب الاحکام. جلد۷. چاپ پنجم. تهران: نشر دار‌الکتب الاسلامیه.
ـ عصاره نژاد دزفولی، سینا؛ باقری قورتانی؛ فرخی، میثم. (۱۴۰۰). «دلالت‌های سیره رضوی در سیاست فرهنگی». فرهنگ رضوی. سال نهم. شماره۳۴. صص:39-66.
ـ کریم زاده، رحمت الله. (۱۳۹۷). «بن‌مایه عدالت در کلام امام رضا(ع)».  فرهنگ رضوی. 6(22). صص:45-64.
ـ کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۳۹۵). اصول کافی. ترجمه حسین استادولی. تهران: نشر دار‌الثقلین.
ـ  ــــــــــــــــــــــــ. (۱۴۰۷ق). الاصول من الکافی. به تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری و محمد آخوندی. ج۳و۴. چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
ـ مجلسی، محمد‌ باقر. (۱۴۲۱ق). بحار الانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی
ـ میر‌حسینی، یحیی؛ میرجلیلی، علی محمد؛ زارعی محمودآبادی،حسن؛ زارع زردینی، احمد؛ هاشمی، زهرا. (۱۳۹۹). « مواضع امام رضاg در برابر گفتمان‌های مشروعیت سیاسی دستگاه خلافت». فرهنگ رضوی. سال هشتم. شماره۳۱. صص:۱55-۱84.
ـ نوری، میرزا حسین(محدث نوری). (۱۳۲۰ق). مستدرک الوسائل و مُستنبط المسائل. بیروت: موسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث.
ـ نصیری، نسرین. (۱۳۹۳). «تربیت سیاسی در نهج‌البلاغه». پایاننامه کارشناسی ارشد. رشته اندیشه سیاسی در اسلام. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران. تهران.
ـ هراتی، رابعه؛ محمود نیا، علیرضا؛ صالحی، اکبر؛ کشاورز، سوسن. (۱۴۰۰). «تربیت فرزند در خانواده از منظر سیره امام رضا(ع)». فرهنگ رضوی. سال نهم. شماره۳۳. صص:۱05-۱38.